13 шорыкйол

13 шорыкйол (13 январь) — григориан кечышот почеш идалыкын 13-шо кечыже. Идалык пытыме марте 352 (кужемдыме ийлаште — 353) кече кодеш.

Пайрем да шарныктарыше кече-влак

•  Россий — Россий савыктыш кече (руш. День российской печати).
• Резине лудын кечыже (руш. День резинового утёнка).
• Мер радион кечыже (руш. День общественного радиовещания).

Лӱмгече

• Католик лӱм-влак: Иларий, Мунго.
• Православий лӱм-влак: Вусирис, Гавдентий, Гаий, Геласий, Досифей, Ириней, Мартина, Мелания, Михаил, Нема, Олимпиодор, Пётр, Саламин.

Эртынчык-влак

Тугак ончо: Категорий:Шорыкйол тылзын 13 кечысе событий-влак

XIX курым марте

• 1703 — Моско олаште "Петербургские ведомости" газетын икымше номерже савыкталтын. Российын икымше газетыже лийын. Тиде событийлан 1992 ийыште Российыште Савыктышын кечыже пайремым пеҥгыдемденыт.

XIX курым

• 1813 — Александр I кугыжан вуйлатыме император сарзе войскаже Михаил Илларионович Кутузовын вуйлатымыж почеш НЕман эҥерым вонченыт. Европам НАполеонын армийже дечын эрыктымаш тӱҥалын.
• 1840 — Нью Йорк ола гычын американ флаг йымалне кайыше "Левингстон" пароход туткарыш логалын. Кугу пожарлан кӧра 140 еҥын ӱмыржо лугыч лийын.
• 1898 — француз возышо Эмиль Золя француз Правительствылан Дрейфусын пашаж шотышто вуйшиймашым колтен.

XX курым

• 1905 — Рига олаште пашазе-влакын пуламырлан кӧра шуко еҥым пуштыныт.
• 1915 — Италийысе Авецанно воктене мланде чытырнымаш лийын. 30 тӱжем утла ен колен.
• 1935 — Саарский областьыште референдум эртен. Тушто Германий деке ушнаш пунчалым пеҥгыдемденыт.
• 1945 — Совет Армий фашист Германий ваштареш Эрвел Прусский операцийым тӱҥалын.
• 1953 — СССРыште "Дело врачей" шотышто арестоватлымаш тӱҥалеш.
• 1970 — Нигерийыште граждан сар мучашлалтын.
• 1990 — Арменийысе БАку олаште пуламыр тӱҥалын.
• 1991 — Россий сарзе вий штурм дене Вильнюсысо телестудийым налеш. Литваште Эрыкым аралыше-влакын кечышт семын палемдалтеш.

XXI курым

• 2001 — Сальвадорышто мланде чытырнымаш лийын.
• 2007 — Моско оласе Донской монастырьыште генерал Каппельын капшым тойымо.
• 2010 — Гаитиште шучко мланде чытырнымаш лийын.

Шочыныт

Тугак ончо: Категорий:Шорыкйол тылзын 13 кечынже шочшо-влак

XIX курым марте

• 1779 — Елизавета Павловна, руш императрица, Александр I пелашыже.

XIX курым

• Николай Бекетов, химий динамикын, физический химийым негызлыше шанчыеҥ.
• Алексей Дмитриевич Галахов, руш литературын историкше.
• Морис Палеолог († 1944), француз дипломат, Октябрь революций годым Российыш француз посол лийын.
• Вильгельм Вин, немецкий физик, 1911 ийыште Нобелевский премийын лауреатше.
• Георгий Иванович Гурджиев, кавказ философ-мистик
• Шульгин, Василий Витальевич, русский националист , публицист. Россий Империй Кугыжаныш Думын депутатше,монархист Ошо -влакын лидерже.
• 1883 — Валериан Михайлович Васильев (Ӱпымарий), сотыеҥ, шанчызе-энциклопедист, литератор, филологий шанче доктор (1957), этнограф, фольклорист, почеламутчо, туныктышо, музыковед, кусарыше.
• Василий Васильевич Ванин, руш совет театр да кинон СССр калык артист.
• Лев Владимирович Кулешов, советский кинорежиссёр, кинотеоретик

XX курым

• Загайнов, Василий Федорович, Совет Ушем Герой (1943 колен).
• 1905 — Пётр Веселов-Сталь, курыкмарий серызе, 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.
• РСФСР Паша Талешке (1923).
• СССР Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (1950), Марий АССР-ын Калык серызыже (1978), Марий АССР-ысе Кугыжаныш премийын лауреатше (1979), 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.
• Чегаев, Василий Федорович (Чалай Васлий), поэт (1979 колен).
• 1921 — Григорий Кириллов, курыкмарий серызе, драматург, 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.
• Пауль Фейерабенд, американ философ шанчын методолгошо.
• Ги Мумину, француз сӱретче, возышо.
• Аркадий Вайнер, возышо
• Ариадна Всеволодовна Шенгелая, совет грузийын киноактрисыже.
• Алексей Глызин, руш эстраде мурызо.
• Россий Cерызе-влак ушемын йыжъеҥже (2001).
• Патрик Демпси, американ актёр, режиссёр.
• Стивен Хендри, шотландийысе снукерист, тӱнямбал чемпион.
• Орландо Блум, англичан актёр.
• семмастар, аранжировщик, продюсер.

Коленыт

Тугак ончо: Категорий:Шорыкйол тылзын 13 кечынже колышо-влак

XX курым марте

• Эдмунд Спенсер английысе Возрождений пагытын поэтше.
• Павел Обухов, металлург, пушка проектым ыштен,Обуховский заводым негызлыше

XX курым

• Василий Львович Величко, руш писатель, публицист, литератор.
• Александр Степанович Попов, руш физик-изобретатель, "Радион ачаже"
• Иван Забелин, руш историк, археолог.
• Эндрю Джексон Дэвис, шинчанужшо, американ спиритизмым негызлен
• Сергей Уточкин, руш воздухоплаваний шанчын пионерже.
• Теодюль Рибо, француз академик , психолог.
• Джеймс Джойс,Ирландийысе возышо.
• Соломон Михайлович Михоэлс, кугыжаныш еврей театр вуйлатыше
• Морис Карем, Бельгийысе поэт, 60 наре почеламут сборникын авторжо.
• Марсель Камю, француз режиссер, сценарист.
• Анатолий Васильевич Эфрос, театр режиссёр
• Игорь Владимирович Ильинский, кино да театр актёр, СССР калык артист.
• Цзян Цзинго, Тайвань калык еҥ

• СССР Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (1991).

Калык пале

• Тылзе пыл кокла гыч изиш гына коеш гын, луман игече-влак шогаш тӱҥалыт.
• Васлийын касше. Васлийын кастене кава шӱдыран саска емыж лыҥ лиеш.
• Васлийын йӱдым мардеж кечывалвел могырым пуа гын, идалык шокшо да вӱдыжго лиеш, касвел могырым — шӧр да кол шуко лиеш, эрвел могырым — олма лектышым вучыман.
• Тиде кечын лум лумеш да леве — кеҥеж ночко лиеш.
• Пушеҥгыште пӧрш шуко — мӱй тич лиеш.