1 шыжа

1 шыжа (1 октябрь) — григориан кечышот почеш идалыкын 274-ше (кужемдыме ийлаште — 275-ше) кечыже. Идалык пытыме марте 91 кече кодеш.

Пайрем да шарныктарыше кече-влак

•  ООН — Шоҥгыеҥ-влакын тӱнямбал кечышт (руш. Международный день пожилых людей).
•  ЮНЕСКО — Мурсемын тӱнямбал кечыже (руш. Международный день музыки).
• — Кофен тӱнямбал кечыже (руш. Международный день кофе).
• — Вегетарианствын тӱнямбал кечыже (руш. Всемирный день вегетарианства).
•  Россий — Сухопутный войскан кечыже (руш. День Сухопутных войск).
• Почто открыткын шочмо кечыже (руш. День рождения почтовой открытки).
• Татум сӱретлышын кечыже (руш. Всемирный день татуировщика).
• Шем пийын кечыже (руш. День чёрных собак).
• Балетын тӱнямбал кечыже (руш. Международный день балета).
• Эмлыше Шочынава юмоҥан пайремже (руш. Праздник иконы Божией Матери Целительница).

Лӱмгече

• Ирина, София.

Эртынчык-влак

Тугак ончо: Категорий:Шыжа тылзын 1 кечысе событий-влак

• 1550 — Шучко Йыван Кугыжа регулярный армийым ыштымылан негызым пыштен.
• 1869 — Вене олаште почто маркан икымше открыткым савыктен луктыныт.
• 1886 — Морко кундем Кумужъял школым почмо.
• 1918 — «Йошкар кече» газетын икымше номерже лектын.
• 1925 — Марий книга издательствым ыштыме.
• 1930 — «Рвезе коммунар» газетын икымше номерже лектын.
• 1931 — Марий агропединститутым почыныт, вара тудо Крупская лӱмеш педагогик институтыш савырнен, а 2008-ше ийыште Марий кугыжаныш университет дене ушнен.
• 1931 — Марий музык-театр техникумым почмо. Кызыт тудо Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледж лӱмым нумалеш.
• 1949 — Китайыште граждан сар мучашлалтын, коммунист партий ончылно лийын, сандене тиде кечын Китайым КНР семын увертарыме.

Шочыныт

Тугак ончо: Категорий:Шыжа тылзын 1 кечынже шочшо-влак

• 1921 — Алексей Краснопёров, рушла возышо марий серызе, журналист, Марий Эл Республикын Калык серызыже (2000), Марий АССР-ысе тӱвыран сулло пашаеҥже (1981), Марий Эл Республикысе С.Г. Чавайн лӱмеш Кугыжаныш премийын лауреатше (1995), 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сар да Советско-японский сар-влакын участникше.
• 1932 — Нина Ивановна Зорина, чодыра озанлык пашаеҥ. Морко кундемыште шочын. 26 ий тиде уста пашаеҥ Алексеевскысе чодыра озанлыкын бригадиржылан пашам ыштен. Чодырам куштымаште Нина Ивановна кугу специалистлан шотлалтын, а тудын бригадыже Совет Ушем мучкат чапланен да кугыжаныш премийым сулен.
• 1937 — Анатолий Иванович Шахов, администраций вуйлатыше. Юрино кундемыште шочын. Паша корныжо 1965-ше ийыште ГАИ-ште тӱҥалын: тыглай инспектор гыч тӱналын вуйлатыше мартеат шуын. 15 ий тудо республикысе кучемын вуйлатышыже лийын, а вара нефтеинспекцийыште тиде сомылымак шуктен шоген. Суапле пашажлан Почёт орден да ятыр чап танык дене палемдалтын.
• 1939 — Анатолий Новиков, марий серызе, почеламутчо, кусарыше, Россий Серызе-влак ушемын йыжъеҥже (2005).
• 1940 — Василий Лукьянов, курыкмарий серызе, литератор, туныктышо, просветитель.
• 1945 — Изольда Степановна Гаврилова, библиограф, Марий Эл тӱвыран сулло пашаеҥже. Марий. Казахстан Республикыштешочын-кушкын. Йоча пагытше Марий Элыште эртен. 36 ий ончыч паша корныжат лач Йошкар-Олашке конден. Ятыр ий Изольда Степановна Чавайн лӱмеш книгапӧртыштӧ пашам ыштен, пӧлка вуйлатыше мартеат кушкын. Ты уста пашаеҥын тыршымыж дене 17 библиографий мутер тӱням ужын, тудат лӱмгече календарь дене кугу пашам вӱден. «Марий краевед» клубым лач тудын ойжо почеш почыныт. 2001-ше ий гыч Йоча книгапӧртыштӧ библиограф сомылым шуктен шога, шукерте огыл «Йоча литератур» пособийым луктын.

Коленыт

Тугак ончо: Категорий:Шыжа тылзын 1 кечынже колышо-влак

• 1940 — Василий Лукьянов, курыкмарий серызе, литератор, туныктышо, просветитель.
• 2016 — Виталий Ерошкин, курыкмарий серызе, почеламутчо, туныктышо, историй шанче доктор, СССР Журналист-влак ушемын йыжъеҥже (1966), Марий АССР-ысе шанчын сулло пашаеҥже.

Калык пале

• Куэ лышташыжым йоктарен огыл гын, лум ятыр вара возеш.
• Игече могай шога, тыгаяк игечым пел ий гыч 1 апрельлан вучыман.
• Софьян да Иринан кечышт. Тиде кечын ожно шуанвондо кичкым погеныт. Тудым эмлалтме годым кумдан кучылтыныт.