Ушнышо Наций-влакын организацийышт

Ушнышо Наций-влакын организацийышт
Ушнышо Наций-влакын организацийышт
	англ. United Nations; фр. Organisation des Nations unies; исп. Organización de las Naciones Unidas; кит. 联合国; ООН-ын тистыже
	ООН-ын тамгаже
	ООН-ыш пурышо кугыжаныш-влак
Ушнымаш	193 кугыжаныш
Штаб-пачер	Нью-Йорк; Ешартыш офис-влак:; Вена; Женева; Найроби;
Организацийын типше	тӱнямбал организаций
Официал йылме-влак	англичан, француз, руш, китай, араб, испан
Негызлыше	Совет Социализм Республик-влак Ушем, Ушымо Американ Штат-влак, Китай Республик[d], Украин ССР[d], Белорус ССР[d], Ушымо Королевстве, Франций, Эфиопий, Индий, Канада, Югославий[d], Чехословакий[d], Австралий, У Зеландий[d], Нидерланд, Даний, Люксембург, Бельгий, Польша, Норвегий, Греций, Саудысо Аравий[d], Египет, Ирак[d], Сирий, Ливан, Турций, Иран, Аргентина, Боливий, Бразилий, Чили, Колумбий, Коста-Рика, Куба, Доминикан Республик, Эквадор, Сальвадор, Гватемала, Гаити, Гондурас, Либерий[d], Мексика, Никарагуа, Панама, Парагвай, Перу, Филиппин, Кечывалвел Африке[d], Уругвай и Венесуэла
Вуйлатыше
Генеральный секретарь	Антониу Гутерриш
Генерал Ассамблейын председательже	Чаба Кёрёши
Ыштымаш
ООН-ын Уставшым пеҥгыдемдыме	1945 ий 26 пеледыш
Устав илышыш пурталтын	1945 ий 24 шыжа
Награде-влак	Нобель лӱмеш премий (2002); Пибоди лӱмеш премий (1950); Сахаров лӱмеш премий (2003)
Сайт	un.org/ru/
	Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

«Ушнышо наций-влакын кечышт», СССР Почто Марке, 1944 ий

Ушнышо Наций-влакын организацийышт (ООН) — тӱнямбалне тыныслыкым да лӱдыкшыдымылыкым кучен шогаш да вияҥдаш, тыгак кугыжаныш-влак коклаште пырля пашам вияҥдаш ыштыме тӱнямбал организаций. ООН моткоч шкешотан легитимностьым пуыман универсал форумлан, тӱшка лӱдыкшыдымылык шотышто тӱнямбал системын кучышо конструкцийжылан, кызытсе шуко шӧрынван дипломатийын тӱҥ элементшылан шотлалтеш^[5]. ООН-ын штаб-пачерже Нью-Йоркышто верланен; ООН-ын ешартыш офисше-шамыч тыгак Веныште, Женевыште да Найробиште улыт. ООН-ын Тӱнямбал судшо Гаагыште верланен.

ООН Кокымшо тӱнямбал сар деч вара Гитлер ваштареш улшо коалицийыш пурышо эл-влак дене ышталтын; пайдалыкдыме Наций-влакын Лигыштым алмашташ толшо у организаций у сар-влаклан чаракым ыштышаш улмаш.

2011 ий гыч ООН-ын членжылан 193 эл — тӱнясе чыла чыла гаяк суверенный манме кугыжаныш — улыт. ООН структурыш куд тӱҥ орган пура: Генеральный Ассамблей, Лӱдыкшыдымылык Каҥаш, Экономике да Илышкыл Каҥаш (ЭКОСОС), Опек шотышто каҥаш, ООН-ын Тӱнямбал судшо да ООН-ын Секретариатше. ООН-ын утларак кумда системе кышкарышытже икмыняр лӱмын ыштыме тӱнямбал агентстве, фонд да программе-влак пашам ыштат, тидын шотышто Тӱнямбал банкын Группыжо, Тазалыкаралтыш тӱнямбал организаций, Тӱнямбал кочкыш программе, ЮНЕСКО да ЮНИСЕФ. ООН-ын тӱҥ административный сомылвер еҥжылан Генеральый секретарь шотлалтеш; 2017 ий гыч тиде постым Португалийысе дипломат Антонио Гутерриш налын шога.

Историй

ООН-ым ышташ шонымаш Кокымшо тӱнямбал сар кайыме жапыште шочын да Гитлер ваштареш улшо коалицийыш пурышо эл-влак дене кутырен каҥашалтын.

«Ушнышо Наций-влак» лӱм икымше гана 1942 ий 1 январьыште ондак ныл кугыжанышын: США-н, Великобританийын, СССР-ын да Китайын — кидпалым пыштыман Ушнышо Наций-влакын Декларацийыштышт кучылталтын. Декларацийыш кидпалым пыштыше кугыжаныш-влак Атлантический хартийыште (1941 ий 14 августышто британ премьер У. Черчилль ден США-н президентше Ф. Д. Рузвельтын лукмо ойлымаштышт) калскален пуымо пырля программыш ушненыт да шкеныштын чыла ресурсыштым — сарлыкымат да экономикылыкымат — «шӱдыр» эл-влак ваштареш кчылташ, да тыгак нунын дене сепаратный манме тыныслыкым ышташ огыл манын мутым пуэныт.

ООН-ын Уставше 1945 ийыште Сан-Францискысе конференцийыште пеҥгыдемдалтын, 1945 ий 26 июньышто 50 кугыжанышын еҥже—влак кидпалым пыштеныт^[6] да саде ийынак 24 октябрьыште тудо вийыш пурен — тиде кече Ушнышо Наций-влакын Организацийыштын Кечышт семын палемдалтеш.

ООН-ым ыштыме татлан тушко 51 эл пурен; 2011 ий гыч ООН-ын членжылан 193 л — тӱнясе чыла гаяк суверенный манме кугыжаныш-влак — шотлалтыт.

Структур

Генеральный Ассамблей

Ушнышо Наций-влакын Организацийыштым ыштымаш

ООН-ын Генеральный Ассамблейже тӱҥ каҥашыман, директиван да представительный манме орган семын рӱдӧ верым айла. Генеральный Ассамблей тӱнямбал тыныслыкым да лӱдыкшыдымылыкым ыштыме шотышто пырля пашан принципше-влакым онча; ООН-ын Лӱдыкшыдымылык каҥашыжын эрелан огыл членже-влакым, Экономике да Илышкыл Каҥаш член-влакым сайла; Лӱдыкшыдымылык Каҥашын темылымыже почеш ООН-ын Генеральный секретарьжым шогалта; Лӱдыкшыдымылык Каҥаш дене пырля ООН-ын Тӱнямбал судшын членже-влакым сайла; экономике, илышкыл, культур да гуманитар сферыште тӱнямбал вашкылым виктарен шога; ООН-ын Уставыштыже палемдыме моло полномочий-влакым шукта.

Генеральный Ассамблейын паша радамже сессиян. Тудо регулярный, лӱмын ыштыме да чрезвычайный лӱмын ыштыме сессийым эртарен кертеш.

Ассамблейын ий еда черетан сессийже сентябрьын кумшо кушкыжмынжо почылтеш да Генеральный Ассамблейын Председательжын (але тудын 21 алмаштышыже кокла гыч иктыжын) вуйлатыме почеш пленар заседанийлаште да тӱҥ комитетлаште ончышаш паша радам тӱрыс пытымешке пашам ышта.

Генеральный Ассамблейыште, тудын 1993 ий 17 декабрьысе пунчалже почеш, 6 Тӱҥ комитет уло^[7]:

Саргуралым пытарыме да тӱнямбал лӱдыкшыдымылык йодыш-влак дене Комитет (Икымше комитет);
Экономике да финанс йодыш-влак дене Комитет (Кокымшо комитет);
Илышкыл ден гуманитар йодыш-влак да тӱвыра йодыш-влак дене Комитет (Кумшо комитет);
Посна политике йодыш-влак да деколонизаций йодышла дене Комитет (Нылымше комитет);
Административный да бюджет йодыш-влак дене Комитет (Визымше комитет);
Правалык йодыш-влак дене Комитет (Кудымшо комитет).

Тылеч посна, Генеральный Ассамблей тыгай комитет-влакым ыштен^[7]:

Генеральный комитет — ончышаш паша радамым пеҥгыдемдыме, ончышаш паша радамысе пункт-влакым шеледыме да пашам организоватлыме шотышто Ассамблейлан темлымашым луктеш;
Полномочийым тергыме Комитет — представитель-влакын полномочийышт нерген докладым Ассамблейлан пуа.

Генеральный комитетышке пурат: Генеральный Ассамблейын Председательже; Председательын алмаштышыже-влак, вич регионысо (районысо): Азийын, Африкын, Латин Америкын, Касвел Европын (тидын шотышто Канадын, Австралийын да У Зеландийын) да Эрвел Европын — чын географический представительствыштын принципыштым шотыш налын сайлыме тӱҥ комитет-влакын председательышт.

ООН-ын Генеральный Ассамблейжын лӱмын ыштыме сессийже-влак кеч-могай йодыш денат Лӱдыкшыдымылык Каҥашын йодмашыже почеш, тыгай йодмашым ООН-ын Генеральный секретарьжын але ООН-ын шукырак членыштын налме деч вара 15 кече жапыште погалт кертыт. 2014 ий тӱҥалтышлан 28-ше ий тӱҥалтышлан тӱнясе шуко кугыжаныш дене кылдалтше йодыш-влак дене — айдеме праваже, йырым-йырысе велым аралыме, наркотик дене кучедалме да моло йодыш дене — 28 сессий лӱмын погалтын.

Чрезвычайный манме лӱмын сессий-влак ООН-ын Лӱдыкшыдымылык Каҥашыжын але ООН-ын утларак кугыжаныш-членже-влакын йодмашышт почеш тыгай йодмашым ООН-ын Генеральный секретарьжын налмыже деч вара 24 шагат жапыште погалт кертыт.

↑ Отделение Организации Объединенных Наций в Вене
↑ United Nations Office at Geneva
↑ United Nations Office Nairobi
↑ https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Organizacja-Narodow-Zjednoczonych;3951685.html
↑ Обзор внешней политики РФ, 2007
Указом Президиума Верховного Совета от 20 августа 1945 года
↑ ^7,0 ^7,1 Комитеты (неопр.). Генеральная Ассамблея Организации Объединённых Наций. Дата обращения: 12 теле 2014.

[1] Отделение Организации Объединенных Наций в Вене

[2] United Nations Office at Geneva

[3] United Nations Office Nairobi

[_9049d0e2d40f2455-4] ttps://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Organizacja-Narodow-Zjednoczonych;3951685.html

[5] Обзор внешней политики РФ, 2007

[6] Указом Президиума Верховного Совета от 20 августа 1945 года

[Ком-7] 7,0 ^7,1 Комитеты (неопр.). Генеральная Ассамблея Организации Объединённых Наций. Дата обращения: 12 теле 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]