Ушнымо кече
| Донецкысе Калык Республикын, Луганскысе Калык Республикын, Запорожье да Херсон кундем-влакын Россий Федераций дене ушнымо кечышт | |
|---|---|
 | |
| Тӱрлылык | Кугыжаныш |
| Ышталтын | 2023 ий 19 идым |
| Палемдат | Россий |
| Пайремлымаш | 30 идым |
| Кылдалтын | СВО кайыме жапыште кумдыкым пӧртылтымаш |
Донецкысе Калык Республикын, Луганскысе Калык Республикын, Запорожье да Херсон кундем-влакын Россий Федераций дене ушнымо кечышт — Российын сарзе чап да шарныме кече-влак кокла гыч иктыже. 2023 ийыште Россий Федераций президентын Кӱштыкшӧ дене пеҥгыдемдыме. 30 сентябрь палемдалтеш, паша кечылан шотлалтеш[1].
Пайрем историй
2022 ий 21 февральыште Россий Донецк да Луганск калык республик-влакын (ДНР ден ЛНР) эрыкан улмыштым пеҥгыдемден[2]. ДНР ден ЛНР 2014 ий гыч шке эрыкше верч кучедалыныт, Россий деч полышым йодыныт. Тиде йодмашлан вашмут семын 2022 ий 24 февральыште РФ СВ (Сарзе Вий) Украиныште лӱмын сарзе операцийым (СВО) тӱҥалыныт[3]. Сӧй паша каен шогымо жапыште Россий сарзе-влак Запорожье[4] ден Херсон кумдыкын кугу ужашыжым арален налын[5]. Тушто сарзе-граждан администраций (ВГА) ышталтын.
2022 ий 23-27 сентябрьыште ДНР, ЛНР, Запорожье да Херсон кундемлаште нине кумдык-влакым Россий Федерацийыш у субъект семын пуртышаш нерген референдум эртен. Сайлыме кагазыште ик йодыш гына ончыкталтын. ДНР ден ЛНР калык-влаклан: «Республикын Россий Федерацийыш субъект семын пурымыжым сайлан шотлет мо?» Запорожье ден Херсон кундемлаште илыше-влаклан: «Кундемын Украин кышкар гыч лектын, эрыкан кугыжанышым ыштен, Россий Федерацийыш пурымо дене келшеда мо?»[6]. ДНР ден ЛНР-ыште, 2020 ий гыч кугыжаныш йылмылан руш йылме гына шотлалтын, садлан сайлыме кагаз рушла савыкталтын, Запорожье да Херсон областьлаште — украин да руш йылмыла дене савыктеныт. Кажне регионышто калык 50 % деч шукырак лийын; утларак йӱклышыжӧ РФ деке ушнышаш верч йӱклен[7].
Референдумын лектышыж почеш 2022 ий Денис Пушилин да Леонид Пасечник, тыгак ВГА-м вуйлатыше-влак Евгений Балицкий ден Владимир Сальдо Россий Федерацийын президентше Владимир Путин деч шке кундемыштым РФ-ын у субьектше семын пурташ йодыныт[8].
РФ президент Владимир Путин 2022 ий 29 сентябрьыште Запорожье ден Херсон кундемын эрыкан улмышт нерген кӱштыкеш кидпалым пыштен[9].
2022 ий 30 сентябрьыште Россий президент Владимир Путин ДНР, ЛНР, Запорожье да Херсон кундемын РФ кышкарыш пурымышт нерген договореш кидым пыштен[10].
3 октябрьыште документ-влакым ратифицироватлыме, тидлан келыштаралтше федерал конституций тӧртык-влакеш кидпалым пыштыме, тудо 5 октябрьыште вийым налын[11].
Законым лукмаш
2023 ий 12 сентябрьыште Россий президент В.В. Путин ДНР ден ЛНР, Запрожье ден Херсон кундемын РФ-ыш ушнымо кечым 30 сентябрьыште палемдыме нерген проектым Кугыжаныш Думышко пуэн[12]. Проект почеш Российын сарзе чап да шарныме кечыже-влакым пайремлыме нерген Федерал тӧртыкыш вашталтышым пурташ палемдалтын[13].
Темлымаш кундемысе парламент-влакын депутатыштым сайлыме кече деч вара (8-10 сентябрь) шочын, тыгайже у регионлаште Российыш ушнымо деч вара икымше гана эртен. Сайлымаш 2023 ий 29 майыште, федерал тӧртыкыш сарланыше кумдыкышто сайлымашым эртараш йӧным ыштыше вашталтыш пуртымеке, тӧртык статусым налын[14]. У кундемысе сайлымашке толшо граждан-влакын чотышт эл мучко эн кугу лийын, кеч тушман сайлыме вер-влакым лӱйкалаш тӧчен[15].
2023 ий 19 сентябрьыште РФ кугыжаныш Думыжо 32-шо №-ан «Российын сарзе чап кече да шарныктыш кече-влакым палемдыме нерген» федерал тӧртыкын 1 лончышкыжо вашталтышым пуртен. Чыла фракций-влак ик ой дене пунчал верч йӱкленыт. 30 сентябрь Донецк Калык Республикын, Луганск Калык Республикын, Запорожье ден Херсон область-влакын Россий Федераций дене ушымо кече семын увертарыме[16].
Палемдымаш
- ↑ 30 сентября в России будет отмечаться День воссоединения России и ДНР, ЛНР, Запорожской и Херсонской областей. Государственная Дума Федерального собрания Российской Федерации (19 идым 2023). Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Путин подписал указы о признании независимости ЛНР и ДНР. Известия (21 пургыж 2022). Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Военная операция на Украине. Хроника. Interfax. Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Запорожская область скоро вольется в семью народов России, заявил глава ВГА. РИА новости (12 пеледыш 2022). Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Администрация Херсонской области: Регион никогда не вернется в состав Украины. Российская газета (11 пеледыш 2022). Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Что известно о референдумах в ДНР, ЛНР и освобожденных областях Украины о вхождении в РФ. ТАСС (23 идым 2022). Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Референдумы в ДНР, ЛНР, Херсонской и Запорожской областях. Главное. РБК (29 идым 2022). Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Власти Херсонской области обратились к Путину с просьбой о присоединении к РФ. Известия (28 идым 2022). Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Владимир Путин подписал указы о признании независимыми Херсонской и Запорожской областей. Ведомости (30 идым 2022). Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Путин: выбор людей на новых территориях - их неотъемлемое право, закрепленное в Уставе ООН. ТАСС (30 идым 2022). Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Путин подписал законы о принятии ДНР, ЛНР, Запорожья и Херсона в Россию. ТАСС (5 шыжа 2022). Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ О внесении изменений в статью 1-1 Федерального закона "О днях воинской славы и памятных датах России". Система обеспечения законодательной деятельности. Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Путин внёс в ГД проект об установлении Дня воссоединения России и новых регионов. Russia Today (12 идым 2023). Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Организация выборов в новых регионах в 2023 году. ТАСС (8 идым 2023). Дата обращения: 19 идым 2023.
- ↑ Явка на выборах в заксобрания новых регионов стала одной из самых высоких в России. Ведомости (11 идым 2023).
- ↑ ГД приняла закон об установлении Дня воссоединения новых регионов с Россией. Russia Today (19 идым 2023). Дата обращения: 19 идым 2023.