Ачамландысе Талешке-влакын кечышт

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
Ачамландысе Талешке-влакын кечышт
День Героев Отечества (2013-12-09).jpg
Тӱрлылык Шарныме кече
Ышталтын 2007 ийыште 22 №-ан федерал тӧртык
Палемдат Флаг России Россий
Кече 9 теле
Пайремлымаш ий еда, 9 теле
Кылдалтын Шнуй Георгий орденым ыштыме дене
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Ачамландысе Талешке-влакын кечышт — шарнымаш кече, Российыште ий еда 9 декабрьыште палемдалтеш. РФ Президентын 2007 ий 28 февральыште (22 №-ан) федерал тӧртык дене пеҥгыдемдыме[1].

Тиде кечын Совет Ушемын Талешкыже, Россий Федерацийын Талешкыже, Шнуй Георгий ден Чап орденын кавалерже-влакым чеслат[2].

Тиде кечын 2007 ийыште Москошто икымше Совет Ушемын Талешкыже, Россий Федерацийын Талешкыже, да Чап орденын тичмаш кавалерже-влак лӱмеш тоштер почылтын[3][4].

Кечын шочмо историйже

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Шарнымаш кече Россий империйысе пайремлан — Георгиев кавалер кечылан — келыштаралтын, кудо 1769 ий гыч 1917 ий марте палемдалтын[5].

Россий империй[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

9 декабрьыште (26 ноябрь тошто стиль дене) 1769 ийыште россий императрице Екатерина II — Императорын кӱшыл сарзе наградыжым — кугун орланыше да Сеҥымашым кондышо Георгий лӱмеш императорын сар орденжым лукмо нерген увертарен. Тидын лӱмеш Россий империйыште пайрем шочын — Шнуй Георгий орденан кавалер-влакын кечышт[2].

Орденым кредалмаште посна ойыртемалтше, лӱддымылыкым ончыктышо сарзе-влаклан пуэныт. Награде 4 степенян лийын, икымшыже утларак кӱшыллан шотлалтеш. Россий империйыште Шнуй Георгий орденын кавалерже-влак 10 тӱжем утла еҥ лийыныт, нунын кокла гыч 25 орденын кӱшыл степеньжым (Александр Суворов, Григорий Потёмкин да моло) налыныт[6].

Шнуй Георгий орденын тичмаш кавалерже-влак ныл еҥ лийыныт: Михаил Кутузов, Михаил Б. Барклай-де-Толли, Иван Паскевич-Эриванский, Иван Дибич-Забалканский. 1849 ийыште Кугу Кремль полатын ик залыштыже тиде орденын кавалерже-влакын лӱмыштым ӱмырешлан возымо[7].

1917 ий Октябрь революций деч вара тиде пайрем йомын. 1919 ийлан Россий империйысе суапландарыме кышкарым кораҥдыме, ты шотыштак Шнуй Георгийын орденжымат[8].

СССР[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

1934 ий апрельыште СССР ЦИК Совет Ушемын Талешкыже лӱмым пеҥгыдемден, а Совет Ушемын Талешкыжлан ойыртемалтше «Шӧртньӧ Шӱдыр» медальым ыштеныт, тудым СССР Кӱшыл Каҥаш президиумын кӱштыкше дене 1939 ийыште пеҥгыдемдыме[9].

СССР-ын кӱшыл наградыжым эн ончыч 7 лётчик суленыт, кудышт «Челюскинын» экипажшым ий ӱмбач налыныт: Анатолий Ляпидевский, Василий Молоков, Николай Каманин, Маврикий Слепнёв, Михаил Водопьянов, Иван Доронин)[4]. 1946 ий марте эн кугу подвигым ыштышылан але сар сомылым шуктымо годым талешке койышым ончыктымылан 12 777 еҥ суапландаралтын (72 еҥым шотыш налде, кудышт варажым ты суапым йомдареныт)[10][11].

1943 ийыште СССР-ын у сар орденжым — Чап орденым тӧнежлыме, тудын тичмаш кавалерже (3 степенян) СССР-ын Талешкыже дене тӧремдалтын. Тудын статутшо да тӱсыжӧ (южо ойыртемже деч посна) шнуй Георгийын орден дене икгаяк лийыныт[6]. Туге гынат Шнуй Георгий орденын кавалерже-влакын кечышт гай пайрем СССР-ыште лийын огыл[8].

Россий Федераций[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

СССР шаланыме деч вара, Россий Федерацийын Талешкыже лӱмым да ойыртемалтше тамгам — «Шӧртньӧ Шӱдыр» медальым РФ 1992 ий 20 мартысе 2553-I №-ан тӧртыкшӧ дене пеҥгыдемдыме. А 2000 ийыште Шнуй Георгийын орденже угыч Россий награде кышкарыш лектын[12].

Россий Федерацийын икымше георгий кавалерже генерал-полковник Сергей Макаров 2008 ийыште лийын[13]. «Шӧртньӧ Шӱдыр» икымше медальым да Российын Талешкыже лӱмым космонавт Сергей Крикалев сулен (РФ президентын 1992 ий 11 апрельысе кӱштыкше)[13]. 1992 ий гыч 2022 ий декабрь марте Российын Талешкыже лӱмым 1,2 тӱжем утла еҥ сулен)[8].

Шарныме кече — Ачамландысе Талешкын кечыже 2007 ий 28 февральыште (22 №) лекше федерал тӧртык дене пеҥгыдемдыме[1]. 2007 ий 25 январьыште РФ Кугыжаныш Думым да «Единая Россия» партийын Кӱшыл каҥашыжым вуйлатыше, Борис Грызлов журналист-влак дене мутланымаште ты пайремын ыҥжым тыге умылтарен:

«Революций деч ончычсо Российыште лийше пайремым уэш пӧртылтымӧ нерген ойлалтеш — Георгий кавалер-влакын кечышт нерген, кудо 9 декабрьыште палемдалтын. Тиде кече Ачамландысе Талешке-влакын кечыштланат лиеш, нуно шке пайремыштым суленыт»[13].

2007 ий 21 февральыште депутат-влакын темлымашыштым Федерацийын Каҥашыже сайлан шотлен, а 2007 ий 28 февральыште тудым Россий Федерацийын Президентше Владимир Путин пеҥгыдемден[1].

Илыш-йӱла

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Тиде кечын РФ Сар Вийыште служышо-влакын пайремлын погынен шогалмаш да кӱшыл суапландарымашым сулышо-влак лӱмеш моло вашлиймаш-влакым Совет Ушемын Талешкыже, Россий Федерацийын Талешкыже, Шнуй Георгий ден Чап орденын кавалерже-влак лӱмеш эртарат[2]. Пӱтынь российысе олалаште мемориал да обелиск воктеке Ачамландым аралыше-влак лӱмеш шӱдыш ден пеледышым пыштат[5].

Ачамландысе Талешке-влак кечын Георгий залыште пайремле вашлиймаш эрта. Ӱжмӧ уна-влак коклаште — Совет Ушемын Талешкыже, Россий Федерацийын Талешкыже-влак, Шнуй Георгий ден Чап орден-влакын тичмаш кавалерже-влак, РФ Виктерын, Кугыжаныш Думын еҥже-влак, тыгак культур, шанче да сымыктыш пашаеҥ-влак[3][7][13].

Пайрем тӱрлӧ мер организаций ден тӱвыра тӧнеж-влакын чолган полшымышт дене эртаралтеш. 2020 ийлан Российыште «Россий Федерацийысе Талешке-влакын ассоциацийышт» пашам ышта, тыгак Россий кундемлаште СССР Талешке-влакын, Россий Федераций Талешке-влакын кундемласе организацийышт Москошто да Моско областьыште, Санкт-Петербургышто да Ленинград областьыште да моло вереат пашам ыштат[5].

Россий тунемме тӧнежлаште тиде кечын патырлык урокым эртарат, тунемше-влак ончылно ветеран, сарзе пашам шуктышо еҥ, историк-влак шке ойыштым ойлат. Южо школ ден вуз-влак патырлык йодышым тарватыше тоштерыш экскурсий дене коштыт[7].

Тыгак ончо

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Палемдымаш

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  1. ↑ 1 2 3 Федеральный закон Российской Федерации от 28 февраля 2007 г. N 22-ФЗ О внесении изменения в статью 11 Федерального закона «О днях воинской славы и памятных датах России» . Российская газета. Дата обращения: 6 теле 2023.
  2. ↑ 1 2 3 9 декабря в нашей стране отмечается памятная дата — День Героев Отечества. Российское историческое общество (9 теле 2022). Дата обращения: 6 теле 2023.
  3. ↑ 1 2 Людмила Петрова. Какой сегодня праздник. 9 декабря - День героев Отечества. Российская газета (9 теле 2021). Дата обращения: 6 теле 2023.
  4. ↑ 1 2 Анна Никольская. В России открылся первый в стране Музей Героев. Российская газета (8 теле 2017). Дата обращения: 6 теле 2023.
  5. ↑ 1 2 3 День Героев Отечества. Досье. ТАСС (9 теле 2016). Дата обращения: 6 теле 2023.
  6. ↑ 1 2 День героев Отечества. Президентская библиотека имени Б. Н. Ельцина (9 теле 2007). Дата обращения: 6 теле 2023.
  7. ↑ 1 2 3 День Героев Отечества – 2022: история и традиции праздника. Известия (8 теле 2022). Дата обращения: 6 теле 2023.
  8. ↑ 1 2 3 День героев Отечества в России. РИА новости (9 теле 2022). Дата обращения: 6 теле 2023.
  9. ↑ День Героев Отечества. История.РФ (8 теле 2020). Дата обращения: 6 теле 2023.
  10. ↑ Александр Емельяненков. Сколько героев насчитали в СССР через год после Победы. Российская газета (3 сӱрем 2020). Дата обращения: 6 теле 2023.
  11. ↑ Статистика по Героям СССР. Международный патриотический проект "Герои страны". Дата обращения: 6 теле 2023.
  12. ↑ Закон РФ от 20 марта 1992 г. N 2553-I "Об установлении звания Героя Российской Федерации и учреждении знака особого отличия - медали "Золотая Звезда". Garant.ru. Дата обращения: 6 теле 2023.
  13. ↑ 1 2 3 4 Фидель Агумава. 9 декабря в стране отмечается День Героев Отечества. Парламентская газета (9 теле 2018). Дата обращения: 6 теле 2023.

Кылвер-влак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
"https://mhr.ruwiki.ru/w/index.php?title=Ачамландысе_Талешке-влакын_кечышт&oldid=409077" гыч налме