Шнуй Миклайын кечыже

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
Шнуй Миклайын кечыже
Ферапонт монастырьысе соборын фрескыже (Дионисий, 1502 ий)
Ферапонт монастырьысе соборын фрескыже (Дионисий, 1502 ий)
Тӱрлылык Христиан
Вес семын Шнуй Николай Чудотворецым шарныме кече, Шнуй Миклайын пайремже
Ыҥ Шнуй Миклайым ончыктымаш
Кече 19 (6) декабрь
Йӱла католик эллаште йоча-влаклан пӧлекым пуэдат
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Шнуй Миклайын кечыже — шнуй Николай Чудотворецым шарныме кече, юлиан кечышотым кучылтшо православий черкылаште 19 (6) декабрьыште, моло православий черкылаште да рим-католик черкыште — григориан кечышот дене 6 декабрьыште палемдалтеш. Пайремым Руш православий черкыште ик эн чот пагалыме христиан Шнуй Николай, архиепископ Мир Ликийскийым шарныме лӱмеш увертаралтын. Тӱрлӧ эллаште шнуй Николай у ий годсо калык ойпогысо персонаж-влакыш савырнен, мутлан — Санта-Клаусыш да Йӱштӧ Кугызаш[1][2]. Католик шӱлыш виян улшо эллаште Миколо пайрем деч ончычсо йӱд вашеш, малаш вочмо деч ончыч, йоча-влак малмывер воктенак пӧлеклан кугу носким пыштат.

Шнуй Миклайын кечыжлан южгунам тыгак тудын капшым кусарыме кечым — 22 майым Никола Вешний ман шотлат.

Шнуй Николайын кечыже. Голланд сӱретче Ян Стенын сӱретше (1665–1668-ше ийла)

Чехий да Словакийыште тиде кечын кужу ош пондашан, епископын тувыржым чиен, Миклауш (шнуй Николай чех да словак йылмыла) коштеш, тудым суксо ден ия ужатен коштыт. Тиде тӱшка пӧрт еда 5 гыч 6 декабрь йӱдым коштеш. Чех Силезийыште Микулаш шке дружине дене ял мучко декабрьысе икымше рушарнян коштеш. Суксо ден Микулаш пӧлекым пуэдат, а ия мутым колыштдымо йоча-влакым «туныкта». Южгунам Микулаш дене пырля ия олмеш муньырий полицейский коштеш. Но утларакшым шнуйлан йолташ семын лач суксо гына лиеш[3].

Альпий кундемыште шнуй Миклайын йолташыжлан Крампус (ия) шотлалтеш. Пайрем легенде почеш, 5 декабрь кастене Крампус шнуй Николайым ужатен коштеш, мутым колыштдымо йоча-влакым койдара да лӱдыктылеш, Шнуй Николайын антиподшо семын коеш, кудо сай йоча-влаклан пӧлекым пуэда. Крампус кычалтылше йочам ужмеке, тудым мешакышкыже шӱшкеш да лӱдшӧ икшывым пещерыш наҥгая, пуйто рошто пайремлан кочкаш шонен пышта. Утларак тошто легендылаште Крампус йоча-влакым шолыштеш да шучко полатышкыже наҥгая, а вара теҥызыш кудалта. Крампусым альпысе кундемлаште ончыкташ йӱлаш пурен: Австрийыште, Кечывалвел Баварийыште, Венгрийыште, Словенийыште, Чехийыште, Словакийыште, Италийыште (Больцано) да Хорватийын южо йӱдвел мландылаштыже. Тиде йомакысе персонажын могай улмыжо да лӱмжӧ вер-шӧрлаште тӱрлӧ улеш. Крампусым, тӱҥ шотышто, тӱкан да помылавуян янлык семын, демон гай сынаным ончыктат[4].

Новгород губернийыште Теле Миколо кечылаште пайрем шӱлышан, артель семын погынымаш (шинчымаш) тӱҥалын. Шымлыше-влакын шонымышт почеш, новгород кундемыште Миколо кечым святке дене иктеш палемдымаш Николай Чудотворецын культшым вияҥдыме дене кылдалтын, тудо христианстве деч ончычсо юмын сынжым шнуй-влак дене веле огыл, тыгак Иисус Христосын сынже денат иктеш ушен[5].

Ӱдыр-рвезе-влак святке шинчымашлан ямдылалтыт, иктаж шкет илыше шоҥго кува але тулык ватын пӧртышткышт чумыргымо нерген кутырен келшат, пум, чырам, вургемым ямдылат, модашлан святке маскым, чиемым погкалат, йӱлаш пурышо модшо калык театрын репертуарже гыч сценым ямдылат[6].

Пошкудо венгр, чех да словак-влакын йӱлашт семынак Закарпатьеште илыше, тыгак моло касвел кундемласе украин калык ХХ курым тӱҥалтыште 6 декабрь ошсыгечын ряженный-влак пӧрт еда коштыныт. Вургемым вашталтен чийыше Николай шке рвезе тӱшкаж пелен кудывече-влакым ончал эртен, йоча-влаклан пӧлекым пуэден, а мутым колыштдымо-влаклан ончыкылан шижтарыме семын тоям кучыктен. «Николай» гоч чӱчкыдынак рвезе йӧратыме ӱдыржылан да тыгак мӧҥгешла пӧлекым ваш кучыктеныт[7].

  1. Народная культура и проблемы ее изучения. Сборник статей. Архивысе копий 22 теле 2015 гыч/ Материалы научной региональной конференции 2008 г. — Воронежский государственный университет, 2009. — 280 с. (Афанасьевский сборник. Материалы и исследования. Вып. VII) — С. 196—197
  2. Голодяев И. К. Никольские церкви города Ново-Николаевска (Новосибирска). Архивысе копий 8 ага 2019 гыч
  3. Ганцкая и др., 1973, с. 206.
  4. Run, Kris Kringle, Krampus Is Coming! Der Spiegel. Дата обращения: 17 теле 2011. Архивировано 7 идым 2012 года.
  5. Мадлевская.
  6. В старину, 1997, с. 156.
  7. Сапіга, 1993.

Ешартыш литератур

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]