Обжинке
Обжинке | |
---|---|
| |
Тӱрлылык | Калык-христиан |
Вес семын | Дожинки, Спожинки, Досевки, Земля-именинница, Большая пречистая, Plon (польск.) |
Тыгак | Успение Богородицы (черк.) |
Ыҥ | Шурным тӱред пытарымаш |
Палемдат | эрвел да касвел славян-влак |
Кече | августа ). В некоторых регионах России обряды Обжинок проводили сентября ) (Осенние спожинки) или сентября ) (Воздвиженье). Мазуры отмечали дважды: по случаю уборки яровых и после сбора всех злаков. |
Пайремлымаш | завивали «бороду» из колосьев, чествовали последний сноп, мирская складчина[1][2], освящали убранное жито и собранные травы (зелье)[3] |
Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа |
Обжи́нке[4] (Дожи́нке[5][6], Успе́ний[7]) — славян-влакын калык кечышотышт гыч йӱла да шурным тӱред пытарыме йӱла, тудо эреак палемдалтеш: эрвел славян-влакын — 15 (28) августышто, славян-католик-влакын — 15 августышто, болгар ден серб-влакын — сентябрь мучаште. Обжинке эн ончычак эрвел- да касвел-славян йӱлалан келша; кечывалвел славян-влак шурным поген налме пайремым пырчым шийме жапыште палемдат[4].
Пайрем тӱред пытарышаш кылта дене кылдалтше йӱлам, «пондашым кудыртымо», тӱредше ӱдырамаш-влакым вӱд дене чывылтыме[8] да пайрем кочкыш йӱлам шыҥдарен.
Вес лӱмжӧ-влак
Дежень, ОвсяницаŚwięto Matki Boskiej Zielnej, Matka Boża OwocowaMatka Boska Wniebowzięta; чех. Maria Kořenná na nebe vzeti, чех. да словакла Dožinky, Obžinky, Dožata, Homola[13].
Эртарыме жап
XIX курымышто — XX курым тӱҥалтыште Обжинке, игече да вершӧрлан келшышын, тӱрлӧ жапыште палемдалтын. Эрвел славян-влак Обжинкым Успений жапыште, Сибирьыште Нӧлталтмаш (Воздвижений) (Здвиженье) пайрем годым палемденыт. Święto Matki Boskiej Zielnej, 15 августышто).
Поляк-влак Обжинкым могай-гынат посна пырчан культурым поген налмеке да уржа-сорла тӱрыс пытымеке палемденыт; пытартышыже шуэн огыл «окренжна» (полякла okrężna)[15] маналтын. Икмыняр вершӧрыштӧ Обжинкым кок гана эртареныт: Вармий ден Мазурийыште уржам поген налме лӱмеш пайрем plon (чотрк тошто формо) маналтын, а пасу гыч чыла пырчан шурным пытарымеке — okrężyie и dożynki. Украинысе да Белоруссийысе икмыняр кундемыште Обжинкым (Дожинкым) кокияшым тӱред пытарымеке, моло вере икияшым тӱред пытарымеке веле палемденыт[4].
Заонежьесе икмыняр ялыште самырык-влак уржа-сорла пытымым 8 (21) сентябрьыште палемденыт, пайремым эртараш отролашке лектыныт[16].
Выжанке
Тиде статьяште утыждене шуко цитате але пеш кужу цитате-влак улыт. |
Тиде статьяште цитате шуко але утыждене кужу цитате-влак улыт. Уто да утыждене кужу цитатым иктешлаш да шке мут дене энциклопедий стиль дене кусарен возаш кӱлеш.
Кеҥеж пытышаш лишан погалтде кодшо пасуан озанлыкыште тудым толока (шке кумылын полшышо-влак) дене тӱред пытарат.
Пытартыш кылтам, нур кӧргыш илаш пурышо «пасу водыжым» кынелташ огыл манын[17], йӱк лукде тӱредыт[18]. Пашам пытарымеке, тӱредше-влак тыгай мутла дене кудалыштыныт[19]:
Шурно пасу, шурно пасу,
Оптышемым пу:
Шуарышкем,
Ӱшышкем,
Тӱредмышкем,
Кадыр шӱдырышкем!
Тошто йӱла почеш тӱред пытарыме пасушто тӱреддыме уржавуйым изишак кодат, нуным тасма дене кылдат – «пондашым» кудыртат[20]: волотлан, Ӱплан, Николалан, Илья-пророклан, «Юмын пондашым», «казам», «кочам», «пулдырчым»[21]:
Ме пунена, пунена пондашым
Гаврилан пасуштыжо,
Кудыртена пондашым
Васильевичын кумдаштыже,
Васильевичын кумдаштыже.
Кугу нурышто,
Кумда аҥаште,
Кӱкшӧ курыкышто,
Шем куралман мландыште,
Куралман мландыште.
Полесьеште пытартыш шурнывуйлашке кинде-шинчалым пыштеныт[22]. «Пондашым кудыртымаш» йӱла тӱредде кодшо пытартыш кылташке шылше пасу водыж умылымаш дене шочын[23].
Южо вершӧрыштӧ пытартыш кылтам лӱмынак ямдылыме изирак кылдыш дене кылденыт, озавате кылта ӱмбак шинчеш да ойла: «Уржа-авием, кеҥежлан тиддеч сайракым кушто, а тыгай лиеш гын, нимогайжат ок кӱл»[24].
Пытартыш кылта — «именинник», тудым поснак чот пагаленыт: тудлан сарафаным чиктеныт але ситце шовыч дене вӱдылыныт[25]. Варажым толока гыч улшо эн йытыра ӱдырлан уржавуй гыч вуйшӱдышым пидыныт[26] да муро дене «кочмаш-йӱмашке» (тудыжо «складчине», «братчине» маналтын) «Успенщиным йӱаш» наҥгаеныт[27].
Мӧҥгӧ корнышто пӧръеҥ але качымарий вашлиялтын гын, ӱдыр вуйшӱдышыжым кудашын да тудлан чиктен. Молышт йырже тӧрштылыныт да муреныт, оксала налаш йодыныт. Пасу оза-шамыч деке толмеке, вуйшӱдышым ӱдыр озан вуйышкыжо чиктен. Чыланат пӧртыш пуреныт, тыште кас кочкыш вучен: коя дене мелна, салмамуно, мӱй да нугыдо пучымыш — тидыже озым вужга лийже манмым ончыктен. Подылмеке, ӱдыр-влак мураш тӱҥалыныт[источник не указан 2958 дней]К:Рувики:Статьи без источников (страна: Q159)К:Рувики:Статьи без источников (страна: Q212)К:Рувики:Статьи без источников (страна: Q184)Q1445650ОбжинкеQ20900468Обжинке (кушеч налмым палемдыме огыл, 2840 кече):
Мемнан пасунаште
Таче тӱред пытарыме.
Ӧрмаш-ӧрмаш!
Мемнан озана кӱдыр
Горилкылан чоҥештен,
Ӧрмаш-ӧрмаш!
А озавате кӱдырын
Ямде мо кас кочкышыжо?
Нур гычын вашлийза,
Ой, ӧрмаш-ӧрмаш![28]
Йолташла полшымаш утларак рашын тыгай «толокышто» але «выжанкыште», тӱред пытарымеке ваш полшымашыште койын. «Выжанкыш» толшо еҥ-влаклан ик тӱлымаш веле лийын — тиде сий. Ончылгочын «тыгай еҥ дене “выжанке” лиеш» манын увертаралтын. Ӱдырамаш-влак «выжанкыш» кумылын каеныт, пасу паша рӱж каен шогымо жапыште изишак юарлен каналташ, варажым шкаланат тыгай полышым ышташ йӧным кучылтыныт. Мурен да мыскарам ыштылын, икте-весым кумылаҥден пашам ыштеныт. Тыгай годым паша лектыш тунар кугу лийын, эсогыл «выжанкылан» шке тӱредшашышт гыч пелыже наре коденыт. 1893 ийыште Ф. М. Истомин Кострома губернийыште сурт коклаште «полшышан» пеш оҥай мурым возен налын:
Тый озана улат, тый оза,
Уло суртлан господин!
Озана, сударь, шолтен
Мыланна руштыктарыше сырам!
Озана, сударь, шолтен
Ужар аракам, шольыкай-влак!
Мыланна, оза, шерге огыл
Тыйын сырат ден аракат!
Шерге, сударь да оза,
Уна-влак дене йӱын-мутланаш!
Мутланымаште, оза,
Поро еҥ-влак шинчылтыт,
Басньым колтылыт, шонкалат,
Сай мутым ойлат…[29]
Ярославль губернийыште «дожинын» (тӱред пытарымашын) пытартыш кылтаже эртак икияш киндын кылтаже лийын. Тӱредше ӱдырамаш-влак пасу гыч тудым шке мӧҥгышкышт конденыт да ончыл лукыш але ончыл «попавошникыш», але олымбаке пыштеныт. Чӱчкыдын тиде кылта «юмоҥа» йымалне ончыл лукышто шоген. Моло вершӧрыштӧ пытартышлан шӱльӧ кылта пурталтын. Тиде кылтам Покро кечылан сурт оза «вольыклан пукшен». Тидлан тудо Покро кечын эрдене кудывечыш лектын да моло курго деч ончыч кажне вольыклан пытартыш кылтан ужашыжым пуэден. Тиде кылтам пижгом дене пуэден — «телым вольык ынже кылме»[30].
Российысе степян губернийлаште кокияшым Обжинке деч кум кече ончыч ӱдаш тӱҥалыныт да тиде кече деч вара кум кечыште ӱден пытареныт. Жапым тӱҥ шотышто игечым да икияшым поген налмым ончен вашталтылыныт. Южгунам Олма Спаслан ӱден пытареныт[31].
Эрдене, кокияшым ӱдаш каяш тарваныме деч ончыч, уло еш пеш чот кумалын, оза вате марийжылан кинде ден шинчалым кучыктен. Ӱдышӧ еҥ орваш кодшо шурно деч кум кылта уржам пыштен, а ӱмбакыже мешакеш уржа пырчым оптен. Ӱдышӧ еҥым пасушто йоча-влак когыльо да шемшыдаҥ пучымыш дене вашлийыныт. Ӱден пытарымек, когыльо ден пучымышым уло ешге кочкыныт[32].
Вес йӱла-влак
«Уш ешаралтмаш» манме юмоҥа ончылан сайын тунемме нерген, тунеммаште уш-акылым сотемдарыме нерген кумалыт[33].
Тиде кечын пасусо шурным да пасушто мо шочеш, чылажымат, да тыгак пеледышымат, святитленыт[34]. Поляк-влак тиде кечын костёлышто пырчан культурым, пурсам, йытыным, пакча-саскам, фруктым, тыгак локтымо деч арален кертше эмлык шудым але шудым святитленыт[34].
Успенийлан 14–16 ияш ӱдыр-шамычлан икымше понёвым чиктымаш Тамбов да Рязань губернийласе самырык кресаньык еҥ-влаклан кугу событий лийын. Тиде йӱлалан идалыкыште улыжат кум пайрем: Кугече, Семык-Тройчын да Успений — лийын. Икымше понёвым Кугечылан да Тройчынлан чийымаш понёвнице-влаклан ӱдыр-влакын шошымсо да кеҥежымсе мурен модмашкышт ушнаш, а Успенийлан понёвым чийымаш самырык-влакын шыжымсе шинчылтмашкышт ушнаш йӧным ыштен[35][36].
Украиныште тиде кече гыч Покро марте тулар-влакым колтылаш тӱҥалыныт[37]: «Пеш яндарже толын — йырныканже туларым конден» (укр. Прийшла Пречиста — принесла старостів нечиста)[38].
Полесьеште «дожынкылан чырык аракам да агытаным пуат; але агытаным, салмамуным, колым да сӧснаигым; агытанжым пуыманак» улмаш[39]. Балтик славян-влакын Аркон лӱман шнуй олаштышт тӱред пытарымылан пеш кугу когыльым кӱэштыныт, да ӱстелтӧрыш шичме деч ончыч карт кугыза тудын шеҥгек шылын да погынышо-влак деч йодын: тудым ужыт мо; огыт уж манмым колмеке, чылаланат тыланен: тек вес ийынат тудым угинде шеҥгелан тыгак огыт уж[40].
Обжинкылан, шошо кас семынак, рвезе ден ӱдыр-влак яндар южышто погыненыт. Тыште оҥай модмаш эртаралтын, мурым муреныт да сем почеш куштеныт. «Самырык чулымлыкым йӧратен ончаш» Обжинкыш шуэн огыл илалше-влак погыненыт; самырык ӱдырамаш-влак келанен налаш да эрыкдыме улмышт верч ойгыралташ йышт толыныт[41].
Словенийыште кеҥежын пытартыш кечыжлан да шыжын икымше кечыжлан шотлалтеш, кунам вӱд йӱштемеш да йӱштылаш пураш тетла ок лий[42].
Болгар-влакын тиде ик шурно пайремышт лийын. Южо кундемыште уло ял дене погынен, надырлан пуымо вольыкым кочкыныт. Пайремлыме годым уло ял дене хороводым пӧрдыныт (хора), тушко у вургемым чийын лекман улмаш. Хороводышко ийготым шотыш налде ушнаш лийын, тӱҥалынже тудым кодшо тургымысо эн пиаланрак оза[43].
Пызлан йӱд-влак
Тиде кече гыч «пызлан йӱд-влак» лийыт. Полесьеште пызлан йӱд-влак нерген оҥай возен кодымым Чеслав Петкевич конда. «Пызлан йӱд Пеш яндар-влак коклаште (тошто стиль дене 15.08—8.09) лиеш, да тудо тынеш пурышо еҥым чодыра воктене ужшо манын, Юмет серлагыже. Перун-влак икте почеш весе кырат, моткоч шучко кугу йӱр опта да нигушан шылаш, а волгенче йылт да йолт волгалтеш, волгалтмыж дене уло тӱня йӱла. Тиде йӱдым музо-влак уло чодыра мучко шаланен чоҥештен пытат да тыгак шкетын-шкетын илат. Тидланак кӧра тиде йӱд пызлан йӱд маналтеш»[44].
«Дожинке» фестиваль
Польшышто 1927 гыч 1938 ий марте Спалыште «Спалысе президент дожинке» манме фестиваль лиеден[45], тудо тыгак Касвел Белоруссий мландыштат эртаралтын. 2000 ийыште «Президент дожинке» семын уэш эртаралташ тӱҥалын[45].
Белоруссийыште 1996 ий гыч талук еда ял пашаеҥ-влакын «Дожинке» Республикысе фестиваль-ярмиҥга эртаралтеш (белор. Рэспубліканскі фестываль-кірмаш працаўнікоў вёскі «Дажынкі»[46]).
Калыкмут да пале-влак
- Самырык куван кеҥежын але самырык вате-влакын кеҥежыштын тӱҥалтышышт (чын куван кеҥеж 29 август гыч (11 сентябрь гыч) тӱҥалеш[47].
- Самырык куван кеҥеж ояр гын — тоштыжлан йӱран игечым вучо[48].
- Успеньылан киярым шинчалташ, Сергийлан ковыштам руаш[49].
- Спажа — кинде дежа (белор. Спажá — хлеба дзяжа)[3].
- Икымше пеш яндар шурным ӱда, а Кокымшыжо полша (укр. Пéрша жито засіває, а Друга помагає)[50].
- Пеш яндар ава (успрений) ӱда, а Покро пога[51].
Тыгак ончо
- Третий (хлебный) Спас — следующий день народного календаря
- Кеҥеж казанский (Зажинке-влак)
- Успенский пост
- Куван кеҥеж
- Феррагосто
- Шурно лектыш пайрем
- Славян-влакын мланде пашашт
- Древний Русьышто
- Руш Кугыжаныште ял озанлык
Палемдымаш
- ↑ Коринфский, 1901, с. 367.
- ↑ Сахаров, 1885, с. 110.
- ↑ 3,0 3,1 Васілевіч, 1992, с. 585.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Усачёва, 2004, с. 448.
- Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. "Дожинки".
- ↑ Даль, 1880—1882, с. 466.
- Рождеством Богородицы, Осенними пожинками сентября ). См. Рыбаков Б. А. Язычество древних славян. — М.: Наука, 1981; В то же время полещуки считали, что жатва заканчивается до Яблочного Спаса. См. Толстая С. М. Полесский народный календарь — М.: Индрик, 2005
- ↑ Власов, 1993, с. 129.
- ↑ Терещенко, 1848, с. 135.
- ↑ Терентьева, 2012, с. 15.
- ↑ Терентьева, 2012, с. 10.
- ↑ Matka Boża „Owocowa”
- ↑ Грацианская, 1978, с. 189.
- ↑ Усачёва, 2004, с. 450.
- ↑ Ганцкая, 1978, с. 181.
- ↑ Логинов, 2003.
- ↑ Власова, Тишков, 2008, с. 651.
- ↑ Терновская, 1981, с. 141.
- ↑ Коринфский, 1901, с. 368.
- ↑ Усачева, 1999, с. 553.
- ↑ Терновская, 1995, с. 233.
- ↑ Толстая, 2005, с. 94.
- ↑ Александров и др., 1999, с. 742.
- ↑ Некрылова, 2007, с. 415.
- ↑ Грушко, 2000, с. 158.
- ↑ Забылин, 1880, с. 94.
- ↑ Соколовский, 1996, с. 262.
- ↑ Золотова, 2002, с. 113.
- ↑ Коринфский, 1901, с. 366.
- ↑ Чичеров, 1957, с. 29.
- ↑ Сахаров, 1885, с. 111.
- ↑ Сахаров, 1885, с. 111–112.
- ↑ Котович, Крук, 2010, с. 233.
- ↑ 34,0 34,1 Ганцкая, 1978, с. 177.
- ↑ Кабакова, 1999, с. 37.
- ↑ Самоделова, 1993, с. 13.
- ↑ Килимник, 1963, с. 100.
- ↑ Скуратівський, 1995, с. 212.
- ↑ Толстая, 2005, с. 93.
- Саксона Грамматика, XII в.
- ↑ Терещенко, 1848, с. 169.
- ↑ Кабакова, Толстая, 1995, с. 88.
- ↑ Маркова, 1978, с. 236.
- ↑ Агапкина, Топорков, 1989, с. 230–250.
- ↑ 45,0 45,1 Президентские "Дожинки" в Спале // Polskie Radio
- ↑ [www.calend.ru/holidays/0/0/1812/7/ Дожинки].
- ↑ Коринфский, 1901, с. 365.
- ↑ Красунов, 2003, с. 66.
- ↑ Колесникова, 2005, с. 114.
- ↑ Килимник, 1963, с. 95.
- ↑ Даль: Покрывать, 1880—1882.
Литератур
- Агапкина Т. А. Топорков А. Л. Воробьиная (рябиновая) ночь в языке и поверьях восточных славян // Славянский и балканский фольклор. Реконструкция древней славянской духовной культуры: источники и методы. — М.: Наука, 1989.
- Власов В. Г. Формирование календаря славян. Ранний период // Календарь в культуре народов мира: Сборник статей / ред. Н. Л. Жуковская, С. Я. Серов. — М.: Наука. Издательская фирма «Восточная литература», 1993. — С. 102—144. — ISBN 5-02-017090-9.
- Ганцкая О. А. Поляки // Календарные обычаи и обряды в странах Зарубежной Европы. Летне-осенние праздники. Институт этнографии им. Н. Н. Миклухо-Маклая АН СССР. — М.: Наука, 1978. — С. 174—184. — 296 с.
- Грацианская Н. Н. Чехи и словаки // Календарные обычаи и обряды в странах Зарубежной Европы. Летне-осенние праздники. Институт этнографии им. Н. Н. Миклухо-Маклая АН СССР. — М.: Наука, 1978. — С. 185—196. — 296 с.
- Грушко Е. А. Энциклопедия русских примет. — М.: ЭКСМО-Пресс, 2000. — 432 с. — ISBN 5-04-004217-5.
- Дожинать // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882.
- Покрывать // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882.
- Дожинки : [арх. 15 пеледыш 2022] / Е. С. // Динамика атмосферы — Железнодорожный узел. — М. : Большая российская энциклопедия, 2007. — С. 186-187. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 9). — ISBN 978-5-85270-339-2.
- Забылин М. М. Русский народ, его обычаи, обряды, предания, суеверия и поэзия. — М.: Издание книгопродавца М. Березина, 1880. — 607 с.
- Золотые правила народной культуры / О. В. Котович, И. И. Крук. — Мн.: Адукацыя i выхаванне, 2010. — 592 с. — 3000 экз. — ISBN 978-985-471-335-9.
- Золотова Т. Н. Поляки // Русские календарные праздники в Западной Сибири (конец XIX - XX вв.) / Отв. ред. Н. А. Томилов; Рец.: Ф. Ф. Болонев, О. Н. Шелегина; Омский гос. университет. — Омск: Издатель-Полиграфист, 2002. — 233 с. — ISBN 5-8268-0631-1.
- Девушка / Кабакова Г. И. // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 1999. — Т. 2: Д (Давать) — К (Крошки). — С. 36–39. — ISBN 5-7133-0982-7.
- Август / Кабакова Г. И., Толстая С. М. // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 1995. — Т. 1: А (Август) — Г (Гусь). — С. 87-89. — ISBN 5-7133-0704-2.
- Колесникова В. С. Русь православная. Праздники и обряды. — М.: Олма-пресс, 2005. — 606 с. — ISBN 5-224-05162-2.
- Коринфский А. А. Спожинки // Народная Русь : Круглый год сказаний, поверий, обычаев и пословиц русского народа. — М.: Издание книгопродавца М. В. Клюкина, 1901. — С. 365—372.
- Логинов К. К. Русский народный календарь Заонежья // Кижский вестник № 9 / Ред. И. В. Мельников, Р. Б. Калашникова. — Кижи: Музей-заповедник «Кижи», 2003.
- Максимов С. В. Оспожинки // Нечистая, неведомая и крестная сила. — СПб.: Товарищество Р. Голике и А. Вильворг, 1903. — С. 500—502.
- Маркова Л. В. Болгары // Календарные обычаи и обряды в странах Зарубежной Европы. Конец XIX — начало XX в. Летне-осенние праздники. Институт этнографии им. Н. Н. Миклухо-Маклая АН СССР. — М.: Наука, 1978. — С. 223—343. — 296 с.
- Некрылова А. Ф. Русский традиционный календарь: на каждый день и для каждого дома. — СПб.: Азбука-классика, 2007. — 765 с. — ISBN 5352021408.
- Русские / Отв. ред. В. А. Александров, И. В. Власова, Н. С. Полищук. — М.: Наука, 1999. — 725 с. — ISBN 5-88590-309-3.
- Русские: история и этнография / под ред. И. В. Власовой и В. А. Тишкова. — М.: Олимп, 2008. — 751 с. — ISBN 978-5-17-052666-6.
- Рыбаков Б. А. Язычество древних славян. — М.: Наука, 1981. — 608 с.
- Самоделова Е. А. Рязанская свадьба: Исследование обрядового фольклора. — Рязань: Рязанский областной центр народного творчества, 1993. — 326 с. — (Рязанский этнографический вестник).
- Сахаров И. П. Сказания русского народа. Народный дневник. Праздники и обычаи. — СПб.: Изд-во МГУ, 1885. — 245 с.
- Соколовский Вл. Времена года. Православный народный календарь. — Пермь: Урал-Пресс, 1996. — 288 с. — ISBN 5-86610-063-0.
- Терентьева Е. Ю. Народные названия церковных праздников в русской и болгарской православной традиции // Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук. МГУ. — М.: МГУ, 2012.
- Терновская О. А. К описанию народных славянских представлений, связанных с насекомыми. Одна система ритуалов изведения домашних насекомых // Славянский и балканский фольклор. Обряд. Текст. — М.: Наука, 1981. — С. 139—159.
- Терещенко А. В. Быт русского народа: забавы, игры, хороводы. — СПб.: Типография военно-учебных заведений, 1848. — Т. 5. Простонародные обряды: Первое марта. Встреча весны. Красная горка. Радуница. Запашка. Кукушка.... — 181 с.
- «Борода» / Терновская О. А. // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 1995. — Т. 1: А (Август) — Г (Гусь). — С. 231–234. — ISBN 5-7133-0704-2.
- Толстая С. М. Полесский народный календарь. — М.: Индрик, 2005. — 600 с. — (Традиционная духовная культура славян. Современные исследования). — ISBN 5-85759-300-X.
- Традиции русского дома : настольная семейная книга / сост. В. К. Красунов. — Нижний Новгород: Нижполиграф, 2003. — 286 с. — ISBN 5-7628-02014-0.
- Обжинки / Усачёва В. В. // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 2004. — Т. 3: К (Круг) — П (Перепёлка). — С. 448–452. — ISBN 5-7133-1207-0.
- Колос / Усачева В. В. // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 1999. — Т. 2: Д (Давать) — К (Крошки). — С. 552–556. — ISBN 5-7133-0982-7.
- Хроника Саксона Грамматика, XII в.
- Чичеров В. И. Зимний период русского народного земледельческого календаря XVI – XIX веков. — М.: Издательство Академии Наук СССР, 1957. — 237 с.
- Шангина И. И. А я, молода, не ленивая была // Русские девушки. — СПб.: Азбука-классика, 2007. — 352 с. — ISBN 978-5-352-02194-1.
- Васілевіч Ул. А. Беларускі народны каляндар // Паэзія беларускага земляробчага календара. Склад. Ліс А.С.. — Мн., 1992. — С. 554—612. Архивировано 11 ага 2012 года. (белор.)
- Килимник С. Український рік у народних звичаях в історичному освітленні. — Вінніпег, Торонто: Український Національний Видавничий Комітет, 1963. — Т. 5. Осінній цикль. — 283 с. (укр.)
- Скуратівський В. Т. Дідух. — К.: Освіта, 1995. — 272 с. — ISBN 5-330-02487-0. (укр.)
Кылвер-влак
- Дожинки // Российский этнографический музей
- Дожиночный сноп // Российский этнографический музей
- Березович Е. Л. Иван да Марья: к интерпретации образов севернорусского дожинального обряда // Центр типологии и семиотики фольклора Российского государственного гуманитарного университета
- Фильм «Дожинки» — дожиночные обряды Кадуйского района Вологодской области
- Zwyczaj święcenia roślin w bukietach w dniu Matki Boskiej Zielnej — Обычай освящения трав и цветов в день Растительной Богородицы (польск.). Архивировано из оригинала 2 пургыж 2017 года.
- 8 września – Matki Boskiej Siewnej. Jeszcze dożynki a już pora siać (польск.). Архивировано 24 идым 2009 года.
- Matki Boskiej Zielnej (полӓк.)
- Day of the Divine Mother of Herbs (англ.)
- Jak zrobić wieniec dożynkowy? (Как сделать дожиночный венок) (полӓк.)
- Православный календарь
- Święto Matki Boskiej Zielnej – Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu (полӓк.)