Теле Антон
Теле Антон | |
---|---|
Антоний Римлянин» юмоҥа. XVII курым | |
Тӱрлылык | Калык-христиан |
Вес семын | Теле Антонина |
Ыҥ | теле кыдал |
Палемдат | славян-влак |
Кече | 17 (30) январь |
Йӱла | пушто ӱячам кӱэштыныт, осал вийым ондалаш полшышо йӱлам ыштеныт |
Теле Антон — славян-влакын калык кечышот пайремышт, 30 (17) январьлан толын. Кече лӱм Кугу Антоний шнуй лӱм деч лектын.
Тиде кечын кресаньык-влак курго шапашым терген налыныт — шошо Йогрин кече марте сита мо; шудым сотемдареныт да сурт вольыкым пукшеныт. Шнуй Антоний деч вольык аралтышым йодыныт, ушкал сайын презым ыштыме нерген кумалыныт. Хорватий ден Словенийыште шнуй Антоний кече шупшыктышо вольыкын пайремжылан шотлалтын[1].
Кечын моло лӱмжӧ
руш. Антонина Перезимняя[2], Антонина половина, белор. Антон[3], болг. Антоновден, серб. Чумин дан, Св. Антониjе, чех. Antonína poustevníka, словакла Antonína opáta, словенла Anton Puščavnik, хорв. Sv. Anton, Sv. Ante opat[4].
Антон ден Афанасий кече-влакым болгар-влак «верижици» маныныт. Йӱдвел-касвел Хорватийыште январь «Антон тылзе» маналтын (хорв. Antonski mesec)[1].
Руш йӱла радам
Тиде кечын пушто ӱячам кӱэштыныт. Ялысе-влак йӱларадамым шуктеныт: осал вийым ондалаш тыршеныт. Кӧ эрдене уремышке лектын, пӧртӧнчыл деч шеҥгекыла тошкалын ошкылын, йол кыша дене ончыктынеже улмаш: суртышко озаже шкеак толын. Лумышто, йолгорнылан тореш корешым удыралыныт, тыге пуйто тӱрлӧ осаллан пӧрт деке корным петыреныт. Тидын годым ойленыт: «Ни на новце, ни на утренней заре, ни в обыден, не заступай здоровьица рабы Божией (имя рек)»[5].
Кечывалвел славян йӱла
Болгар калыкын ушышто шнуй Антон ден шнуй Афанасий чак кылдалт шогат — нуным апшатзе изак-шоляклан шотлат, кудышт чумам кученыт да чеп дене шинчырланыт[6]. Косовысо серб-влак тиде кечым да варасыжымат чума кече маныныт (серб. чумини дани)[4]. Пириныште шоненыт, «тиде кечын чыла чер-влак иктеш чумыргат, эрлашыжым еҥ-влак деке пижаш манын». Тиде кечын ӱдырамаш-влаклан шӱртым шӱдыраш, пидаш чарыме, тыгак йоча-влак ырлыкан дене ынышт черлане, шедырам, аярмужым, нолтышым лӱдыкташ огыл манын, немычпурса ден чечевицым шолташ ок лий улмаш. Туге гынат лӱмын киндым кӱэштыныт, тудым родо-тукым да лишыл еҥ-влаклан тазалыкым тыланен пӧлекленыт[7].
Калыкмут ден пале-влак
- Антонина — телын пелыже[8].
- Теле Антоний ӱшандара, шокшешта, а вара ондала — чыла йӱштӧ дене шупшыл шында[9].
- Антон чоя чыла вел гычат[10].
- Антонын шокшыжлан ит ӱшане — йӱштӧ лиеш[11].
Тынак ончо
- Шошо Авдотья
Палемдымаш
- ↑ 1,0 1,1 Толстая, 1995, с. 112.
- ↑ Рожнова, 1992, с. 22.
- ↑ Васілевіч, 1992.
- ↑ 4,0 4,1 Валенцова и др., 2012, с. 634.
- ↑ 30 января Архивная копия от 29 вӱдшор 2016 на Wayback Machine // Культура стран и народов
- ↑ Толстая, 1995, с. 113.
- ↑ Толстая, 1995, с. 112–113.
- ↑ Горбунов, 1997, с. 116.
- ↑ Мясников, 2004, с. 70.
- ↑ Антон-перезимник (недоступная ссылка) // БГМНК Архивная копия от 28 ага 2022 на Wayback Machine
- ↑ Ховратович, 1994, с. 184.
Литератур
- Январь / Валенцова М. М., Плотникова А. А., Ясинская М. В. // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 2012. — Т. 5: С (Сказка) — Я (Ящерица). — С. 632–636. — ISBN 978-5-7133-1380-7.
- Горбунов Б. В. Традиционная народная культура русских: сборник программ и вопросников для этнографических исследований. — Рязань: Рязанский обл. научно-методический центр народного творчества, 1997. — 149 с.
- Мясников А. Л. Летописный календарь России. — СПб.: Александр ПРИНТ, 2004. — 768 с. — ISBN 5-7580-0087-6.
- Некрылова А. Ф. Круглый год. — М.: Правда, 1991. — 496 с. — ISBN 5-253-00598-6.
- Погодой год припоминается: русский народный земледельческий календарь / Б. Ховратович. — Красноярск: Красноярское книжное изд-во, 1994. — 206 с. — ISBN 5-7479-0447-7.
- Пропп В. Я. Русские аграрные праздники. — СПб.: Терра — Азбука, 1995. — 176 с. — ISBN 5-300-00114-7. Архивная копия от 17 ӱярня 2013 на Wayback Machine
- Рожнова П. К. Радоница. Русский народный календарь: обряды, обычаи, травы, заговорные слова. — М.: Дружба народов, 1992. — 174 с. — ISBN 5-285-00135-8.
- Рыженков Г. Д. Народный месяцеслов: пословицы, поговорки, приметы, присловья о временах года и о погоде. — М.: Современник, 1991. — 129 с. — ISBN 5-270-01376-2.
- Антоний / Толстая С. М. // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 1995. — Т. 1: А (Август) — Г (Гусь). — С. 112–113. — ISBN 5-7133-0704-2.
- Васілевіч Ул. А. Беларускі народны каляндар // Паэзія беларускага земляробчага календара. Склад. Ліс А.С.. — Мн., 1992. — С. 554—612. Архивировано 11 ага 2012 года. (белор.)