Григорьев, Тимофей Григорьевич

РУВИКИ-ште тыгай тукымлӱм дене вес еҥ нерген статьям лудаш лиеш: Григорьев.

Тимофей Григорьевич Григорьев
Шочмо кече	1908 ий 29 теле(1908-12-29)
Шочмо вер	Пайгишево, Чарла уезд, Озаҥ губерний, Россий империй
Колымо кече	1989 ий 6 идым(1989-09-06) (80 ий)
Колымо вер	Йошкар-Ола, Марий Эл, Россий
Гражданстве	СССР →  Россий
Профессий	актёр
Усталык жап	1929—1966
Амплуа	трагик, комик
Театр	М. Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театр
Награде-влак	Марий АССР-ын калык артистше (1949) Марий АССР-ын сулло артистше (1945)

Тимофей Григорьевич Григорьев (1908 ий 29 декабрь, Пайгыш ял, Чарла уезд, Озаҥ губерний, Россий империй – 1989 ий 6 сентябрь, Йошкар-Ола, Марий Эл, Россий) – марий совет театрын актёржо, режиссёр. Марий профессионал актёр-влакын икымше тукымжо гыч чолгаъеҥ. Пӱтынь ушемысе театр обществын Марий пӧлкажын председательже. РСФСР-ын сулло артистше (1959), Марий АССР-ын калык артистше (1949). Кугу Ачамланде сарын салтакше. 1952 ий гыч КПСС-ын йыжъеҥже.

Илыш корныжо

1908 ий 29 декабрьыште кызытсе Марий Эл Медведево вел Пайгыш ялыште кресаньык ешеш шочын. 1919 ийыште Пайгыш черке приходын I ступенян школжым тунем пытарен. Тудо ийыштак, тиф черлан кӧра, аваже колен, 1921 ийыште – ачаже. 1928 ий марте шочмо ялыште илен, чолга комсомол лийын да тӱвыра пайремлаште мурен-куштен.

1928 ийыште комсомол ячейкын темлымыж почеш Йошкар-Олаш Марий сем-драме сымыктыш студийыш тунемаш толын. 1929 ийыште, тунем пытарымеке, студийын икымше выпускникше-влак кокла гыч Марий кугыжаныш театрын труппышкыжо пашаш налыныт, тыште тудо 40 ий пашам ыштен.

1932 ий апрельыште Йошкар Армийыш каен: Арзамасыште полк школын курсантше, рядовой. 1933 ий январьыште угыч Маргостеатрышке пашам ышташ пӧртылын.

1941 ий сентябрьыште угыч РККА-ш налыныт. Кугу Ачамланде сарын салтакше: стрелок-влак полкын взвод командирын алмаштышыже, кугурак сержант. Волховысо фронтышто кредалын. 1942 ий апрельыште сусырген. 1943 ий июньышто СССР аралыше Наркомын кӱштыкшӧ дене келшышын, калыкле сымыктыш пашаеҥ семын демобилизацийыш логалын. II степенян Ачамланде сар орден дене (1985) да медаль-влак дене суапландаралтын.

Пӧртылмыж деч вара Йошкар-Олаш толын, Маргостеатрыште пашам умбакыже шуен. 1966 ийыште сулен налме канышыш лектын.

Марий республикын мер илышыштыже чолган тыршен: 1952 ий гыч КПСС-ын йыжъеҥже, 1963–1967 ийлаште Марий АССР-ын VI созывысе Кӱшыл Каҥашыш депутатлан сайлалтын. Тыгак тӱвыра пашаеҥ-влакын профушем обкомысо Президиумын йыжъеҥже лийын, Пӱтынь ушемысе театр обществын Марий пӧлкажым вуйлатен.

1989 ий 6 сентябрьыште Йошкар-Олаште кужу жап нелын черле лийме деч вара колен. Йошкар-Оласе Турун шӱгарлаште тойымо.

Актёр пашаже

1929 ийыште Маргостеатрыште С. Чавайнын «Кугуяр» пьесыж почеш режиссёр Н. Календерын спектакльыштыже урядникын рольжо икымше пашаже лийын. Актёрын сын ойыртемже (амплуа) С. Чавайнын «Мӱкш отар» («Пасека», 1928) драмын икымше постановкыштыжо кулак Пётр Самсоновын рольжылан ойыралташ полшен. 1930 ий июльыште С. Чавайнын пьесыж почеш «Мӱкш отар» «Пасека») да «Илыше вӱд» («Живая вода», 1929) спектакльлаште роль-влакым модшо актёр семын СССР калык-влакын I пӱтынь ушемысе театр да сымыктыш олимпиадышкышт Москош миен коштын.

Артистын усталыкше да айдеме семын кушмаштыже С. Г. Чавайн да М. Шкетан кугу верым айленыт. Режиссёр Н. Д. Станиславскийын (А. Островский «Кӱдырчан йӱр» / «Гроза», 1934), Яичницы (Н. Гоголь «Ӱдырым налмаш» / «Женитьба», 1935), Береста (А. Корнейчук «Платон Кречет», 1935), Паймыр (С. Чавайн «Акпатыр», 1935), Очерета (В. Гусев «Чап» / «Слава», 1936), окшак Ониси (С. Чавайн «Окса тул» / «Клад», 1936) спектакльлаштышт профессионал мастарлык школым эртен.Актёрын ик эн йӧратыме пашаже М. Горькийын «На дне» («Пундаште», 1941) пьесыштыже Сатинын рольжо лийын. 1941 ий 21 июньышто С. Николаевын «Лейтенант Огнёв» драмыж почеш премьер спектакльыште Мишка Кузнецовын рольжым модын.

Тудлан тыгак режиссёр А. Маюк-Егоровын спектакльлаштыже модаш пиал логалын: сельсовет председатель Яшметов (М. Шкетан «Шурно» / «Урожай», 1933), Вишневский (А. Островский «Доходан вер» / «Доходное место», 1936), помещик Троекуров (А. Пушкин «Дубровский», 1937), купеч Восмибратов (А. Островский «Чодыра» / «Лес», 1937). 1938 ийыште тудо С. Николаевын «Салика» семан комедийыштыже вакшоза Ози Кузин рольжым икымше модшо лийын. Театрыште 40 ий пашам ыштыме жапыште тиде роль дене сценыш 500 гана утла лектын. 1957 ийыште Октябрь революцийын 40 ияш лӱмгечыж вашеш драме театр, ансамбль да хор-влакын пӱтынь ушемысе фестивальыштышт Ози Кузин рольжым модмылан II степенян Диплом дене палемдалтын.

Сар деч ончычсо ийлаште классике репертуарын икмыняр рольжым модын: философийым туныктышо (Мольер «Мещанин дворянствыште» / «Мещанин во дворянстве», 1938), Президент (Ф. Шиллер «Йӧратымаш да осал чоялык» / «Коварство и любовь», 1938), Бессеменов (М. Горький «Мещан-влак» / «Мещане», 1940) да молат.

Фронт гыч пӧртылмеке, икымше кугу паша-влак Н. Арбанын «Янлык Пасет» («Чёрный Волк», 1944) драмыштыже Ур Тойметын да И. Смирновын «Асан ден Кансыл» («Асан и Кансыл», 1944) драмыштыже Казмирын рольжо-влак лийыныт.

Классике репертуарысе спектакльлаште тӱрлӧ планан роль-влакым модын: Мороз («Лумӱдыр» / «Снегурочка», 1946), Дудукин («Титакдыме титакан-влак» / «Без вины виноватые», 1948), Дикой («Кӱдырчан йӱр» / «Гроза», 1955) – А. Островскийын пьесыж почеш; Герцог («Йоҥылыш комедий» / «Комедия ошибок», 1949), Лоренцо («Ромео и Джульетта», 1951), Антонио («Веронысо кок рвезе» / «Два веронца», 1963) – В. Шекспирын да молат.

Марий драматург-влакын пьесылаштышт тыгай рольжо-влак палыме улыт: М. Шкетанын Оврем («Кодшо румбык» / «Муть прошлого», 1949), Савлий («Ачийжат-авийжат!..» / Эх, родители!.., 1952) да молат; С. Чавайнын Токтанай («Акпатыр», 1956), Менгылбаев («Марий рото» / «Марийская рота», 1957) да молат; С. Николаевын Атавай да Озамбай («Айвика», 1948 да 1962), Воронцов («Мланде пеледеш» / «Земля расцветает», 1951), Онис кугыза («У саска» / «Новые плоды», 1963) да молат; Н. Арбанын Куганов («У муро» / «Новая песня», 1953), Илья Шумелёв («Кеҥеж йӱд» / «Летняя ночь», 1957), Остап («Эртыше ӱмыл» / «Тени прошлого», 1956), Тукманов («Тулар ден тулаче» / «Сват и сваха», 1958) да молат; А. Волковын Капканов («Шочмо ялыште» / «В родном селе», 1949), Кирилл Соловьёв («Илыш ӱжеш» / «Жизнь зовёт», 1950) да молат.

Марий театрыште пашам ыштыме жапыште 200 утла рольым модын, сценыште комедий да драме планан койыш-влакым чоҥен.

Режиссёр семын шкенжым ончыктен, М. Шкетанын сылнымутшо-влак почеш «Кодшо румбык» («Муть прошлого», 1949) да «Мыскара пьеса-шамыч» («Комедии», 1949) спектакль-влакым шынден.

1959 ийыште тудлан «РСФСР-ын сулло артистше», а 1949 ийыште – «Марий АССР-ын калык артистше» чаплӱм-влакым пуымо. Тыгак «1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште чапле пашалан» да «Пашаште ойыртемалтмылан» медаль-влак дене суапландарыме. Марий АССР Кӱшыл Каҥаш Президиумын Чапкагазше дене (кум гана) да Марий АССР Тӱвыра министерствын Чапкагазше дене палемдыме.

Тӱҥ роль-влак

Умбакыже Т. Г. Григорьевын тӱҥ роль-влак радамыштым ончыктымо:

• Кулак Пётр («Пасека», С. Чавайн)
• Ача Савлий, Оврем («Эх, родители», «Остаток мути», М. Шкетан)
• Ози Кузи («Салика», С. Николаев)
• Мишка Кузнецов («Лейтенант Огнёв», С. Николаев)
• Куганов, Ур Тоймет («У муро», «Шем пире», Н. Арбан)
• Соловьёв («Ксения», А. Волков)
• Сонарзе, Акполдо («Асан ден Кансыл» И. Смирнов)
• Помещик Троекуров («Дубровский», А. Пушкин)
• Городничий, Кудряш; Дикой, Восьмибратов («Кӱдырчан йӱр», «Чодыра», А. Островский)
• Вишневский («Доходан вер», А. Островский)
• Мороз («Лумӱдыр», А. Островский)
• Яичница («Ӱдырым налмаш», Н. Гоголь)
• Сатин; Бессеменов («Пундаште», «Мещане», М. Горький)
• * Кошкин («Любовь Яровая», К. Тренёв)
• Очерет («Чап», В. Гусев)
• Сторожев («Мланде», Н. Вирта)
• Берест («Платон Кречет», А. Корнейчук)
• Иван-салтак («Бесталанная», И. Карпенко-Карый)
• Шульга («Молодая гвардия», А. Фадеев)
• Президент («Йӧратымаш да осал чоялык», Ф. Шиллер)
• Философийым туныктышо («Мещанин дворянствыште», Мольер)
• Герцог, Лоренцо, Антонио («Йоҥылыш комедий», «Ромео и Джульетта», «Веронысо кок рвезе», У. Шекспир)

Шындыме спектакльже-влак

Т. Г. Григорьевын драме произведений-влак почеш шындыме спектакль радам:

• «Кодшо румбык» («Муть прошлого») М. Шкетан, 1949 ий.
• «Мыскара пьесе-шамыч» («Комедии») М. Шкетан, 1949 ий.

Чаплӱм да суаптар-влак

• РСФСР-ын сулло артистше (1959)
• Марий АССР-ын калык артистше (1949)
• Марий АССР-ын сулло артистше (1945)
• II степенян Ачамланде сар орден (06.04.1985)
• 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште Германийым сеҥымылан (медаль)
• 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште чолга пашалан (медаль)
• Пашаште ойыртемалтмылан (медаль) (1951)
• Марий АССР Кӱшыл Каҥаш Президиумын Чапкагазше (1941, 1944, 1959)

Палемдымаш

Литератур

• Степанов М. Заслуженный артист Т. Г. Григорьев: М. Шкетан лӱмеш Маргостеатрлан 20 ий темме вашеш (К 20-летию Маргостеатра им. М.Шкетана) // Марий коммуна. 1949. 23 ноябрь.
• Казаков М. Йӧратыме артист (Любимый артист) // Марий коммуна. 1954. 30 июль.
• Толчинский М. Калык артист (Народный артист) // Ончыко. 1954. № 4. С. 101—103.
• Рыбаков И. Юбилей актёра // Марийская правда. 1959. 15 марта.
• Чалай В. Калык артист Т. Г. Григорьев (Народный артист Т. Г. Григорьев) // Ончыко. 1959. № 2. С. 107—110.
• Григорьев Тимофей Григорьевич // Театральная энциклопедия. Т. 2. — М., 1963. — Стб. 159.
• Николаев С. «Ох, неле еҥ Ози Кузи!» («Ох, тяжёлый человек Ози Кузи!») // Ончыко. 1969. № 6. С. 83—85.
• Рязанцев Ю. Шӱм ӱжеш: Артист Тимофей Григорьевлан — 70 ий (Душа зовет: Артисту Т. Григорьеву — 70 лет) // Марий коммуна. 1978. 29 декабрь.
• Зайниев Г. Счастье актёра // Марийская правда. 1978. 30 декабрь.
• Георгина М. Марийский драматический театр: Страницы истории (1917—1978). — Йошкар-Ола, 1979.
• Зайниев Г. Театрлан пєлеклыме илыш (Жизнь, посвящённая театру) // Ончыко. 1984. № 2. С.85—89.
• Зайниев Г. «Тау шочмо калыкемлан» («Спасибо родному народу») // Марий коммуна. 1988. 29 декабрь.
• Чокмар Э. Ози Кузи, Сатин да молат (Ози Кузи, Сатин и другие) // Кугарня. 1993. 31 декабрь.
• Зайниев Г. Курымешлан кодеш (Останется на века) // Илышын воштончышыжо. — Йошкар-Ола, 1994. — С. 63—72.
• Иванов С. «Саликаште» Ози Кузи рольжым вич шӱдӧ гана модын (Пятьсот раз сыграл роль Ози Кузи в «Салике») // Марий Эл. 2001. 8 сентябрь.
• Григорьев Тимофей Григорьевич // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2007. — С. 98. — 2032 экз. — ISBN 5-87898-357-0.
• Григорьев Тимофей Григорьевич // Энциклопедия Республики Марий Эл / Отв. ред. Н. И. Сараева. — Йошкар-Ола, 2009. — С. 321. — 872 с. — 3505 экз. — ISBN 978-5-94950-049-1.
• Зайниев Г. З., Кульбаева Н. И. Григорьев Тимофей Григорьевич // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — 2-е изд. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2017. — С. 112. — 606 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-905314-35-3.
• Энциклопедия театров Республики Марий Эл: иллюстрированное научно-популярное издание / [Министерство культуры, печати и по делам национальностей Республики Марий Эл и др.; редкол.: К. А. Иванов (пред.) и др.; авт.-сост.: Белецкая Е. С. и др.]. — Йошкар-Ола, 2019. — 259 с.: ил., портр.

Кылвер-влак

• Марийский национальный театр драмы им. М. Шкетана. Григорьев Тимофей Григорьевич
• Марийская история в лицах. ГРИГОРЬЕВ Тимофей Григорьевич
• Театр и его история. ГРИГОРЬЕВ Тимофей Григорьевич