Паша чап ола
| Паша чап ола | |
|---|---|
| Эл |
 Россий |
| Тип | Россий Федерацийысе чап лӱм |
| Кӧлан пуалтеш | Российысе ола-влаклан пуалтеш, кушто илыше-влак «1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымашым кондымашке кугу надырым шке пашашт дене пыштеныт |
| Кумылаҥдыш амал | предприятий да нунын пашаеҥыштым кугыжаныш чап лӱм дене суапландарымаш, 1941—1945 ийлаште олаште илыше-влакын паша геройлыкыштын факт-влак |
| Статус | пуалтеш |
| Статистике | |
| Ыштыме кече | 2020 ий 1 ӱярня |
| Икымше суапландарымаш | 2020 ий 2 сӱрем |
| Пытартыш суапландарымаш | 2025 ий 15 шорыкйол |
| Суапландарыме чот | 70 |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Паша чап ола — Россий Федерацийысе чап лӱм, тудо 2020 ий 1 мартысе федерал закон дене[1] «1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште тылысе пашаеҥ-влакын подвигыштым курымлаш манын» ышталтын[2]; Россий Федерацийысе тугай ола-влаклан пуалтеш, кушто илыше-влак «1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымашым кондымашке кугу надырым пыштеныт, тидын годым ола территорийыште улшо йӧнозанлык предприятийлаште сарзе ден граждан продукцийым кӱрылтде ыштен лукташ йӧным ыштеныт да тыгодым тӱшка паша геройлык ден шкем чаманыдымашым ончыктеныт»[3].
«Паша чап ола» лӱмым пуышаш негызлан шотлалтыт:
1) предприятий-влакым кугыжаныш награде-влак дене суапландарымаш да (але) нунылан Кугыжаныш Обороно Комитетын куснылшо Йошкар тистыжым пуымаш;
2) предприятийласе пашаеҥ-влакым паша суаплан кугыжаныш награде дене суапландарымаш;
3) олаште илыше-влакын 1941–1945 ийлаште паша геройлыкыштым документ дене пеҥгыдемдемдыме факт-влак[4].
«Паша чап ола» лӱмым сулышо олаште:
1) олан гербше сӱретан да Россий Федераций Президентын олалан тиде лӱмым пуымо нерген указше текстан стела шындалтеш; 2) калык погыныман мероприятий да 1 майыште (Шошо да Паша Пайрем), 9 майыште (Сеҥымаш Кече), тыгак Олан кечынже пайрем салют эртаралтыт[5].
«Паша чап ола» лӱм Россий Федераций Президентын указше дене пуалтеш[6].
Званийым пуымо радам
Россий Федераций территорийыште «Паша чап ола» лӱмым пуымо нерген темлымашым тиде олан верысе шкевиктем органлашкыже Российын гражданинже але мер ушем пуэн кертеш[7]. Тиде инициативым шукташ полшаш шонымо годым олан верысе шкевиктем органже-влак тудым Россий Федераций субъектын регионысо парламентышкыже да регионысо администрацийышкыже пуат[8], нунышт тудым ончат да олалан «Паша чап ола» лӱмым пуымо нерген Россий Федераций Президентше деч йодаш пунчалым луктыт але пуымо темлымашым кораҥдат[9].
Кундемысе кучем нунын регионыштын олалан тыгай лӱмым пуымо нерген Россий Президент дек йодын возаш пунчалым луктеш гын, тудо шкенжын йодын возымашкыже Российысе Шанче академийын олалан почётан лӱмым пуаш негыз улмым пеҥгыдемдыше экспертлык иктешлымашыжым пыштышаш[10].
«Паша чап ола» лӱмым пуымо нерген йодын возымым Российысе «Сеҥымаш» оргкомитет онча[10], а лачак «Паша чап ола» почётан лӱмжӧ Россий Федераций Президентын указше дене утларакшым Шошо да Паша Пайрем (1 май) вашеш пуалтеш[6].
Инициативын историйже
Кугу Ачамланде сар ийлаште паша подвигым ыштыше Российысе ола-влаклан чап лӱмым тӧнежлыме инициативым Российысе мер ден политик пашаеҥ-влак ик гана веле огыл луктыныт. Тыгай шотан мер лӱм-влакым южо мер организаций-влак тӧнежленыт лийыныт.
2009 ийыште «Герой-ола-влакын кугыжаныш ушемышт» коммерцийлык партнёрство (председательже — кок гана Совет Ушем Герой, космонавт Виктор Горбатко) «Паша Патырлык да Чап ола» мер почётан тӱнямбал лӱмым тӧнежлен да тиде лӱм нерген положенийым пеҥгыдемден[11]. Тиде мер лӱмым ончыктымо коммерцийлык огыл партнёрство икмыняр олалан пуэн[12].
Кугу Ачамланде сар жапыште тылысе пашаеҥ-влакын патырлыкым, чот шогымым да тӱшка геройлыкым ончыктышо ола-влаклан пуаш Российыште «Паша чап ола» лӱмым тӧнежлыме нерген федерал закон-влакын проектыштым Россий Федерацийын Кугыжаныш Думышкыжо 2007 ийыште Кугыжаныш Думын депутатше-влак Валентин Варенников ден Валерий Востротин[13], 2008 ийыште Челябинск областьын Законодательный Погынымашыже[14], Кугыжаныш Думын депутатше-влак Виктор Шрейдер, Борис Зубицкий, Сергей Каргинов, Вячеслав Тимченко, Сергей Поддубный, 2014 ийыште Россий Федераций Каҥашын членже Валерий Шнякин[15][16], 2016 ийыште Кугыжаныш Думын депутатше Олег Смолин дене пуэныт[17].
2017 ийыште «Паша чап ола» чап лӱмым ышташ инициативе «Россий мер инициативе» порталыш пуалтын да савыкталтын[18].
2019 ийын икымше пелыштыже Россий Федерацийын Кугыжаныш Думышкыжо Удмурт Республикысе Кугыжаныш Каҥаш «Россий Федерацийысе „Паша сарзе чап ола“ почётан лӱм нерген» федерал законын проектшым[19], а Угарман областьысе Законодательный погын «Россий Федерацийысе „Сарзе-паша чап ола“ почётан лӱм нерген» федерал законын проектыштым пуэныт[20].
2019 ий 14 декабрьыште Россий Президент Владимир Путин Российын Кугыжаныш Думышкыжо «Россий Федерацийысе „Паша чап ола“ почётан лӱм нерген» федерал законын проектшым пуэн[21]. 2020 ий 20 февральыште Россий Федерацийын Кугыжаныш Думыжо законопроектым кумшо (пытартыш) лудмаште налын, 2020 ий 26 февральыште Российын Федераций Каҥашыже сайлан шотлен да 2020 ий 1 мартыште Россий Президент Владимир Путин «Россий Федерацийысе „Паша чап ола“ почётан лӱм нерген» федерал законеш кидпалым пыштен[22].
2020 ий 29 июньышто СНГ-н Парламент-влак кокласе ассамблейже Российыште паша чап ола-влаклан лӱмым пуымо практикым сайлан шотлен да тиде практикым моло элланат пурташ темлен[23].
Лӱмым сулышо ола-влак
2020
2020 ий 2 июльышто «Паша чап ола» лӱмым Боровичилан, Екатеринбурглан, Ивановолан, Ижевсклан, Иркутсклан, Озаҥлан, Магнитогорсклан, Угарманлан, Ӱлыл Тагиллан, Новокузнецклан, Новосибирсклан, Омсклан, Пермьлан, Самаралан, Саратовлан, Томсклан, Ульяновсклан, Уфалан, Челябинсклан, Ярославльлан пуымо[24].
2021
2021 ий 20 майыште «Паша чап ола» лӱмым Россий Федерацийысе латкок олалан пуымо: Барнауллан, Каменск-Уральсклан, Кировлан, Коломнылан, Комсомольск-на-Амурелан, Красноярсклан, Магаданлан, Пензылан, Рыбинсклан, Северодвинсклан, Тюменьлан, Чебоксарлан[25].
2021 ий 10 сентябрьыште «Паша чап ола» лӱмым Россий Федерацийысе латкок олалан пуымо: Алданлан, Бологоелан, Воркуталан, Дзержинсклан, Кемероволан, Костромалан, Лысьвалан, Мончегорсклан, Охалан, Ступинолан, Сызраньлан да Читалан[26].
2022
2022 ий 5 ноябрьыште «Паша чап ола» лӱмым Россий Федерацийысе шым олалан пуымо: Астраханьлан, Вологдалан, Златоустлан, Каспийсклан, Норильсклан, Орсклан да Якутсклан. Лӱм тыгак Горловка ден Лугансклан пуалтын[27].
2023
2023 ий 11 сентябрьыште «Паша чап ола» лӱмым Россий Федерацийысе 10 олалан пуымо: Владимирлан, Воткинсклан, Находкалан, Новомосковсклан, Подольсклан, Прокопьевсклан, Рязаньлан, Рубцовсклан, Улан-Удэлан да Ханты-Мансийсклан[28].
2025
2025 ий 15 январьыште «Паша чап ола» лӱмым Россий Федерацийысе 7 олалан пуымо: Кӱшыл Пышмалан, Зеленодольсклан, Ишимбайлан, Курганлан, Ленинск-Кузнецклан, Миасслан, Салехардлан[29].
Карт
Нумизматикыште
Россий Банк 2021–2023 ийлаште паша чап ола-влаклан пӧлеклалтше «Паша чап ола-влак» серийысе 12 кӱртньӧ оксам луктын[30]. 2024 ийыште тиде серийысе эше 4 кӱртньӧ оксам лукмо[31].
- Россий Банкын кӱртньӧ оксаже-влак
Палемдымаш
- ↑ Федеральный закон от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести“». publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 16 вӱдшор 2020. Архивировано 6 вӱдшор 2020 года.
- ↑ Преамбула Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести“». publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 16 вӱдшор 2020. Архивировано 6 вӱдшор 2020 года.
- ↑ Часть 1 статьи 1 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести“». publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 16 вӱдшор 2020. Архивировано 6 вӱдшор 2020 года.
- ↑ Часть 2 статьи 1 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести“». publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 16 вӱдшор 2020. Архивировано 4 ага 2020 года.
- ↑ Часть 3 статьи 2 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести“». publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 16 вӱдшор 2020. Архивировано 4 ага 2020 года.
- ↑ 1 2 Часть 4 статьи 1 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести“». publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 16 вӱдшор 2020. Архивировано 4 ага 2020 года.
- ↑ Часть 1 статьи 3 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести“». publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 21 вӱдшор 2020. Архивировано 4 ага 2020 года.
- ↑ Часть 2 статьи 3 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести“». publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 21 вӱдшор 2020. Архивировано 4 ага 2020 года.
- ↑ Часть 3 статьи 3 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести“». publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 21 вӱдшор 2020. Архивировано 4 ага 2020 года.
- ↑ 1 2 Часть 3 статьи 1 Федерального закона от 01.03.2020 № 41-ФЗ «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой доблести“». publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 16 вӱдшор 2020. Архивировано 4 ага 2020 года.
- ↑ Положение о почётном международном звании «Город Трудовой Доблести и Славы». Дата обращения: 21 пеледыш 2022. Архивировано 30 ӱярня 2022 года.
- ↑ Города Трудовой Доблести и Славы. Дата обращения: 21 пеледыш 2022. Архивировано 27 ӱярня 2022 года.
- ↑ Законопроект № 487496-4 «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой славы“» Архивысе копий 5 шыжа 2019 гыч, СОЗД ГАС «Законотворчество»
- ↑ Законопроект № 54645-5 «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой славы“» Архивысе копий 5 шыжа 2019 гыч, СОЗД ГАС «Законотворчество»
- ↑ Звание «Город трудовой славы» будут присваивать за вклад в Победу Архивысе копий 14 теле 2019 гыч, «Российская газета», 18.04.2014
- ↑ Законопроект № 502288-6 «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой славы“» Архивысе копий 5 шыжа 2019 гыч, СОЗД ГАС «Законотворчество»
- ↑ Предлагается установить почетное звание «Город трудовой славы». Дата обращения: 14 теле 2019. Архивировано 14 теле 2019 года.
- ↑ Установить почетное звание «Город трудовой славы» Архивысе копий 14 теле 2019 гыч, Российская общественная инициатива
- ↑ Законопроект № 710424-7 «О почетном звании Российской Федерации „Город трудовой славы“» Архивысе копий 27 идым 2019 гыч, СОЗД ГАС «Законотворчество»
- ↑ Законопроект № 724173-7 «О почетном звании Российской Федерации „Город военно-трудовой славы“» Архивысе копий 30 идым 2019 гыч, СОЗД ГАС «Законотворчество»
- ↑ Путин внес в Госдуму законопроект о звании «Город трудовой доблести». Дата обращения: 14 теле 2019. Архивировано 14 теле 2019 года.
- ↑ Федеральный закон от 01.03.2020 № 41-ФЗ. publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 3 ӱярня 2020. Архивировано 2 ӱярня 2020 года.
- ↑ В странах СНГ могут появиться города трудовой доблести. Дата обращения: 7 сорла 2020. Архивировано 10 сорла 2020 года.
- ↑ Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести». Дата обращения: 2 сӱрем 2020. Архивировано 2 сӱрем 2020 года.
- ↑ Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести». Дата обращения: 10 идым 2021. Архивировано 10 идым 2021 года.
- ↑ Указ о присвоении почётного звания «Город трудовой доблести». Дата обращения: 10 идым 2021. Архивировано 10 идым 2021 года.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 15.11.2022 № 829 ∙ Официальное опубликование правовых актов ∙ Официальный интернет-портал правовой информации. publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 15 кылме 2022. Архивировано 15 кылме 2022 года.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 11.09.2023 № 668 ∙ Официальное опубликование правовых актов ∙ Официальный интернет-портал правовой информации. publication.pravo.gov.ru. Дата обращения: 12 идым 2023. Архивировано 13 идым 2023 года.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 15.01.2025 № 16 ∙ Официальное опубликование правовых актов. publication.pravo.gov.ru (15 шорыкйол 2025). Дата обращения: 15 шорыкйол 2025.
- ↑ База данных по памятным и инвестиционным монетам. Банк России. cbr.ru. Дата обращения: 18 ӱярня 2023. Архивировано 18 ӱярня 2023 года.
- ↑ Серия «Города трудовой доблести»: новые монеты. Банк России. cbr.ru. Дата обращения: 5 ага 2024.