Зарецких, Михаил Александрович

Михаил Александрович Зарецких
Шочмо кече	7 кылме 1920(1920-11-07)
Шочмо вер	Таут, Малмыж уезд[d], Виче губерний[d], РСФСР
Колымо кече	30 теле 2004(2004-12-30) (84 ий)
Колымо вер	Йошкар-Ола, Россий
Пурымаш	СССР
Войскан родшо	авиаций[d]
Службо жап	1940—1957
Званий
Кредалмаш/сар	Кугу Ачамланде сар
Награде да премий

Михаил Александрович Зарецких (7 ноябрь 1920, Таутово, Виче губерний — 30 декабрь 2004, Йошкар-Ола) Совет Армийын подполковникше, Кугу Ачамланде сарын салтакше, Совет Ушемын Талешкыже (1945).

Илыш корныжо

1920 ий 7 ноябрьыште Таутово ялыште (кызыт — Киров кундемысе Кильмезь вел) шочын. Изиж годсек чодырам волтымаште пашам ыштен. Шым классым, Кировысе медицине техникумым да аэроклубым тунем лектын. 1940 ий кеҥежым Зарецких шке кумылын Пашазе-кресаньык Йошкар Армийыш служиаш каен. 1943 ийыште пилот-влакын Чкаловысо сарзе авиаций школым тунем лектын. Ты ийысе октябрь гыч — Кугу Ачамланде сарын фронтлаштыже. Украин ССР-ым, Польшым, Чехословакийым утарымаште, Германийысе вашпижмаште лийын.

1945 ий апрельыште лейтенант Михаил Зарецких 4-ше Украин фронтын 8-ше юж армийын 8-ше штурмовый авиаций полкын 227-ше штурмовой авиадивизийын 525-ше штурмовой авиаполкын лётчикше лийын. Тиде жаплан тудо тушманын боевой техникыжым да илыше вийжым шымлаш да штурмоватлаш 150 гана сарзе семын чоҥештылын. Сар жапыште Зарецких чылаже 182 гана кавасе сар вашпижмаште лийын, тушманын войскаже-влаклан кугу йомдарымашым конден.

СССР Кӱшыл Каҥаш Президиумын 1945 ий 29 июньысо кӱштыкше дене «немыч захватчик-влак дене кучедалме фронтышто командованийын кӱштымыжым сайын шуктымылан да тыгодым патырлыкым да лӱддымылыкым ончыктымылан» лейтенант Михаил Зарецких Совет Ушемын Талешкыже кӱкшӧ чаплӱм дене, Ленин орден да «Шӧртньӧ Шӱдыр» медаль дене палемдалтын.

М. А. Зарецкийын шӱгарже Йошкар-Оласе Турун шӱгарлаште

Сар пытымек, Зарецкий Совет Армийыште служитлен. 1957 ийыште майор лӱм дене тудо шапашыш каен. Озаҥыште илен да пашам ыштен, вара Йошкар-Олаш куснен. 1991 ийыште сулен налме канышыш лектын. Мер пашам чолган шуктен, Ветеран-влакын Каҥашын кундемысе организацийын йыжъеҥже лийын. 1990-ше ийлаште Зарецкихын кугыжаныш суаптаржым шолыштыныт, но варажым уэш пӧртылтеныт. 2000 ийыште шапаш подполковник лӱмым пуымо. 2004 ий 30 декабрьыште колен.

Суапландарымаш

• Совет Ушемын Талешкыже (19.03.1944)
• Ленин орден
• Йошкар Тисте орден
• Йошкар Тисте орден
• I степенян Ачамланде сар орден
• I степенян Ачамланде сар орден
• Йошкар Шӱдыр орден
• Йошкар Шӱдыр орден
• «Владимир Ильич Ленинын шочмыжлан 100 ий темме лӱмеш медаль (1970 ий 6 апрель)
• «1941–1945-ше ийласе Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымаш лӱмеш» лӱмгече медаль (9 май 1945)
• «1941–1945-ше ийлаште Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымашын коло ий темме лӱмеш» лӱмгече медаль (7 май 1965)
• «1941–1945-ше ийлаште Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымашлан кумло ий темме лӱмеш» медаль
• «1941–1945-ше ийласе Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымашлан нылле ий темме лӱмеш» медаль
• «Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымашлан 50 ий темме лӱмеш» медаль
• «Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымашлан 60 ий темме лӱмеш» лӱмгече медаль
• «СССР Сарвийын Ветеранже» медаль
• «Совет Армий ден Флотлан 30 ий» медаль
• «СССР Сарзе Вийлан 40 ий» лӱмгече медаль
• «СССР Сарзе Вийлан 50 ий» лӱмгече медаль (26 декабрь 1967)
• «СССР Сарзе Вийлан 60 ий» лӱмгече медаль (28 январь 1978)
• «СССР Сарзе Вийлан 70 ий» лӱмгече медаль (28 январь 1988)
• СССР МО-ын «Кугу Ачамланде сарыште Сеҥымашлан 25 ий» тамгаже (24 апрель 1970)

Шарныктыш

Киров оласе Пионер полатын паркыштыже Талешкын лӱмжӧ мемориал оҥаште

Талешкын лӱмжӧ Кировысо Сеҥымаш паркысе гранит стеллыште уло

• Тудын лӱмжӧ Кировысо Сеҥымаш паркыште гранит стеллыште палемдалтын.
• Талешкын лӱмжым Киров оласе пионер-влакын полатыштышт Совет Союзын Геройжо — Киров кундемысе талешке-влак лӱмеш мемориал оҥаш курымешлан серыме.
• Талешкын лӱмжым Моско олан Сеҥымаш Паркысе Кугу Ачамланде сарын Рӱдӧ тоштерысе Чап залыштыже шӧртньӧ буква дене возымо.
• Геройын шӱгар ӱмбалныже чапкӱм шогалтыме.

Палемдымаш

Литератур

• Кировчане — Герои Советского Союза. 2-е изд. Киров, 1962.
• Смирнов В. В. Адрес подвига вятский. — Киров: Государственное издательско-полиграфическое предприятие "Вятка", 1995. — С. 422—423. — 480 с. — 5000 экз. — ISBN 5-85271-058-X.
• Энциклопедия земли Вятской. Т. 6. Знатные люди (Биографический словарь). Киров, 1996.
• Венков Б. С. Герои Карпат. — Ужгород, 1972
• Моносзон И. Воздушный разведчик // Герои Советского Союза — кировчане. Выпуск II. — Киров, 1978
• Юзыкайн а. Зарецких Михаил Александрович // Наши герои. Очерки. — Йошкар-Ола, 1985.
• Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1987. — Т. 1 /Абаев — Любичев/. — 911 с. — 100 000 экз. — ISBN отс., Рег. № в РКП 87-95382.
• Макаров Е. Воздушный ратник ОСОАВИАХИМа // Отчизны верные сыны. Очерки о руководителях, активистах и воспитанниках ОСОАВИАХИМа — ДОСААФ — РОСТО (ДОСААФ). — М., 2004
• Зарецких Михаил Александрович // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2007. — С. 133. — 2032 экз. — ISBN 5-87898-357-0.
• Зарецких Михаил Александрович // Энциклопедия Республики Марий Эл / Отв. ред. Н. И. Сараева. — Йошкар-Ола, 2009. — С. 367. — 872 с. — 3505 экз. — ISBN 978-5-94950-049-1.
• Зарецких Михаил Александрович // История Марийского края в лицах. 1941—1945 гг. Великая Отечественная война. — Йошкар-Ола: МарНИИЯЛИ, 2015. — С. 84—87. — 374 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-94950-070-5.

Кылвер-влак

• Сергей Каргапольцев. Михаил Александрович Зарецких  (рус.). Сайт «Герои страны».
• Зарецких, Михаил Александрович