Поранча кундем

Поранча кундем
	Кундем
Поранча кундем
Флаг[d]	Герб
	56°40′00″ с. ш. 49°25′00″ в. д.GЯO
Эл	Россий;
Адм. рӱдӧ	Поранча
Историй да географий
Ыштыме кече	30 апреля 1931
Кумдык	791,66 тӧткылан уштыш;
Шагат ӱштӧ	UTC+3:00[d]
Калык чот
Калык чот	▼13 457 еҥ (2021);
Цифран идентификатор
Телефон код	83639
	Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Марий Эл Республик

Поранча кундем, Параньга район (руш. Параньги́нский райо́н, суасла Бәрәңге районы) — Марий Эл республикын районжо.

Административ рӱдер — Поранча ола сынан посёлко.

Географий

Поранча кундем йӱдвелне — Шернур кундем дене, эрвелне — Марий Тӱрек кундем дене, кечывалвелне — Морко кундем дене, касвелне — Кужэҥер кундем дене пошкудылана. Ты мландыштак Элнет эҥер вӱд йогынжым тӱҥалеш.

Поранча кундемын кумдыкшо — 800 км² шуеш.

Вӱд

Кундемын йӱдвел ужашыштыже йӱдвел-эрвелкыла Буй эҥер (Виче эҥерын пурла притокшо) йога. Буй эҥерыш Сереньга да Ляжмаринка изи эҥер-влак пурат.

Поранча район мучко кечывалвел-эрвелкыла Ноля эҥер (Уржумка эҥерын шола притокшо) йога. Ноля эҥерыш Кочан энер, Йошкарэнер, Ильмовка, Койла, Токсубайка, Кошпайка, Купайка, Верхний Лаж, Ирсолька, Олорка, Ольминка, Тектенер, Тошкемнурка изи эҥер-влак ушнат.

Эн кугу вӱдлан Элнет эҥер шотлалтеш. Юлын шола притокшо кечывалвел-касвелкыла йога.

Эртымгорно

Озаҥ сеҥалтме деч вара суас-влак шке мланышт гыч куржыныт. Шукын марий мландыш толыныт. Поранча кундемыште илыше калык гыч пелыже – суас-влак лийыныт. XVIII курымын икымше пелыштыже кызытсе Поранча кундемын кумдыкыштыжо 20 илмывер наре лийын. 1719 ий гыч икмыняр илмывер Уржумский уездыш пурен, молыжо Озаҥ губернийын Озаҥ уездыште лийыныт.

1779—1782 ийлаште кундемысе илмывер-влак Вятский наместничествын Уржумский да Царевосанчурский уездлашке пуреныт. XIX курымышто илмывер-влакым Вятский губернийын Уржумский уездын Ирмучаш, Тӱрек, Мазарский, Косолаповский волостьлашке пуртылыныт.

30 Вӱдшор 1931 ийыште суас калыкын йодмыж почеш ВЦИКын Президиумжо Параньгинский районым негызлаш пунчалым луктын. 8 Сӱрем 1932 ий марте кундемым Татарский район лӱмденыт. Калык-влак кокла гыч суас-влак — 63,3 %, руш-влак — 21,2 %, марий-влак — 15,3 % иленыт.

1962 Теле тылзын Параньгинский районым пытареныт, илмывер-влак Марий Тӱрек кундемыш пуреныт. 1965 ий Шорыкйол тылзын кундемым угыч илаҥдареныт^[5].