Егоров, Фёдор Егорович
| Фёдор Егорович Егоров | |
|---|---|
 | |
| Шочмо кече | 10 ага 1866 |
| Шочмо вер | Шӱргысола ял, Себеусад волость, Чарла уезд, Озаҥ губерний, Россий империй |
| Колымо кече | 1 шорыкйол 1937 (70 ий) |
| Колымо вер |
|
| Гражданлык |
 Россий империй,  СССР |
| Паша сомыл | тоштер пашаеҥ, историк, этнограф, краевед, литератор, журналист, педагог |
Фёдор Егорович Егоров (шоч. 1866 ий 10 майыште, Шӱргысола, Себеусад волость, Чарла уезд, Озаҥ губерний, Россий империй — 1937 ий 1 январь деч вара Омск, РСФСР, СССР) — марий совет просвещений пашаеҥ, тоштер пашан организаторжо, шанчызе-историк, краевед, литератор, журналист, педагог. Марий сылнымутлан негызым пыштыше-влак кокла гыч иктыже. Марий область тоштерын икымше вуйлатышыже (1921-1924) (кызыт Т. Евсеев лӱмеш Республикысе Калыкле тоштер).
Биографий
Марий Эл Республикын кызытсе Морко район Шӱргысола ялыште[1] кресаньык ешеш шочын. 1888 ийыште Озаҥысе туныктыш семинарийым, 1896 ийыште — миссионер курсым тунем пытарен. Мамадыш, Чарла, Уржум уездласе, Кугенер, Роҥго да Шернур ялысе школ-влакын туныктышыжо. 1919 ий гыч — Чарла педагогике техникумышто туныктышо[2].
1921—1924 ийлаште — Марий областьысе тоштерын икымше вуйлатышыже (кызыт — Т. Евсеев лӱмеш Республикысе Калыкле тоштер)[3]. Марий краеведений ушемын пашаеҥже[2].
1931 ий 29 январьыште «федералист-влакын тӱшкашт» дене пырля тудым арестоватленыт, верысе национализм нерген уверым шарымыжлан, шпионажлан да Финляндийын протекторатше почеш финн-угор калык-влакын федерацийыштым ышташ тӧчымо верч титакленыт. 1931 ий 14 декабрьышт 3 ийлан ссылкыш колтеныт, Чебоксар олаште наказанийым эртен[4].
1934 ийыште Марий автоном область гыч ӱдыржӧ деке Омскыш каен. Ончыкылык пӱрымашыж нерген увер уке[2].
Еш
Эргыже — Константин Фёдорович Егоров (1897-1937), марий профессионал сӱрет сымыктышлан негызым пыштыше[5].
Тоштер паша
1919 ий 18 сентябрьыште Калык туныктымо пӧлкан Чарла уездысе марий калыкле секций марий историй-краевед, Чарлаште педагогике курс-влакым туныктышо Фёдор Егорович Егоровлан уездысе тоштерлан материалым погаш кӱштен. 1921 ийыште тудым Чарла олаште областной тоштерын вуйлатышыжлан шогалтеныт. Тоштерым Чарла педагогике техникум пеленысе этнографий кабинет семын ыштен. Вара Ф. Егоров Чарлаште тӱрлӧ туныктымо тӧнежысе экспонат-влакым погаш тӱҥалын[3].
Историй-краеведений паша
Историй преданий ден легендым погышо семын палыме[6].
1916 ийыште Вятскыште марий йылме дене «Керемет» посна этнографий очеркым луктын[2].
Марий краеведений ушемын пашаеҥже. 1928 ийыште Марий автоном область да Татарстан Республикыште этнографий экспедицийын (В. М. Васильев дене пырля) участникше лийын.
1929 ийыште марий-влак нерген документальный фильмым возымо годым консультант лийын («Эрвел-Кино» студий; режиссёр П. Р. Приймак)[2].
1929 ийыште Козьмодемьянскыште «Материалы по истории мари» книгаже ош тӱням ужын. «У илыш» да «Марий Эл» журналлаште савыкталтше марий калыкын историйже да этнографийже нерген статья-влакын авторжо[6].
Литератур да журналист паша
Марий сылнымутан литературлан негызым пыштыше, почеламут-влакын, «Тулык эрге» («Сын огня») ойлымашын авторжо[7]. 1913 ийыште «Элнет пӱнчер» («Илетский бор») икымше почеламутшым «Марла календарь» («Марийский календарь») журналыште савыктен[2].
1910 ийыште марий-влакын тӱвырашт ден илыш-йӱлаштым шымлыме шонымаш дене Вятский губернийысе Уржум уездыш толшо фин профессор Уно Голмбергын кусарышыже лийын[2].
1919 ийыште Озаҥ олаште «Йошкар кече» («Красный день») газетын корректоржылан тыршен.[2]
«Марла календарь» журналын, «Война увер» («Военные вести»), «Ӱжара» («Заря») икымше марий газетлан чолга пашаеҥже лийын. Ф. Коркан, Коркан-Курык мари, Йогор Пӧдыр да моло шолыплӱм дене палыме лийын[6].
Литератур
- Егоров Фёдор Егорович (Георгиевич) // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2007. — С. 117. — 2032 экз. — ISBN 5-87898-357-0.
- Егоров Федор Егорович, с 1921 по 1924 год // Национальный музей им. Т. Евсеева. Страницы истории / Сост. Ан. В. Муравьёв. — Йошкар-Ола: ГБУК РМЭ «Национальный музей Республики Марий Эл им. Т. Евсеева», 2011. — С. 17. — ISBN 978-5-904558-10-9
- Сануков К. Н. Историк-просветитель Фёдор Егоров / Сануков К. Н. // НАШИ ЗЕМЛЯКИ: ПУТИ И СУДЬБЫ. Очерки. — Йошкар-Ола: ООО «Издательство Мари Книга», 2011. — С. 89—107. — ISBN 978-5-91895-006-7.
- Сануков К. Н., Зайниев Г. З. Егоров Фёдор Егорович (Георгиевич) // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — 2-е изд. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2017. — С. 134. — 606 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-905314-35-3.
Палемдымаш
- ↑ Информационный ресурс Республики Марий Эл "12rus.ru" :: Моркинский район. www.12rus.ru. Дата обращения: 12 пеледыш 2021. Архивировано 12 пеледыш 2021 года.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Мариец, остался марийцем | Знаменательные даты и события | Марийский календарь (неопр.). mari-centr.ru. Дата обращения: 12 пеледыш 2021. Архивировано 12 пеледыш 2021 года.
- ↑ 1 2 Национальный музей РМЭ им. Евсеева. Национальный музей РМЭ им. Евсеева. Дата обращения: 12 пеледыш 2021. Архивировано 10 вӱдшор 2021 года.
- ↑ Егоров Федор Егорович. ru.openlist.wiki. Дата обращения: 12 пеледыш 2021. Архивировано 12 пеледыш 2021 года.
- ↑ Егоров Константин Федорович | Национальная библиотека имени С.Г. Чавайна Республики Марий Эл. nbmariel.ru. Дата обращения: 12 пеледыш 2021. Архивировано 12 пеледыш 2021 года.
- ↑ 1 2 3 Национальный музей им. Т. Евсеева. Страницы истории / сост. Ан. В. Муравьёв. — Йошкар-Ола, 2011. — С. 17. — ISBN 978-5-904558-10-9.
- ↑ МБЭ. — 2007. — С. 117. — ISBN 5-87898-357-0.