Кологривов, Михаил Михайлович

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
Михаил Михайлович Кологривов
Кологривов Михаил Михайлович.jpg
Шочмо кече 1919 ий 19 кылме(1919-11-19)
Шочмо вер Кокшайск села, Царевококшайск уезд, Озаҥ губерний, РСФСР
Колымо кече 1964 ий 16 сӱрем(1964-07-16) (44 ий)
Колымо вер Одессе, Украин ССР, СССР
Пурымаш  СССР
Войскан родшо ВВС ВМФ СССР
Службо жап 1937—1957
Званий СССР ВВС подполковник
Часть ВВС-ын Шем теҥыз флот
Кредалмаш/сар Кугу Ачамланде сар
Награде да премий
Герой Советского Союза — 1944
Орден Ленина — 1944 Орден Красного Знамени Орден Красного Знамени Орден Красного Знамени
Орден Александра Невского Орден Красной Звезды Медаль «За боевые заслуги» SU Medal For the Defence of Sevastopol ribbon.svg
Медаль «За оборону Кавказа» Медаль «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.» SU Medal 30 Years of the Soviet Army and Navy ribbon.svg
Советская гвардия

Михаил Михайлович Кологривов (1919–1964) — СССР ВМФ-ын истребитель авиацийжын совет лётчикше-ас, Совет Ушемын Талешкыже (5.11.1944). Подполковник (28.04.1949)[1].

Илыш корныжо

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

1919 ий 19 ноябрьыште Кокшайск селаште (тений Марий Эл Республикын Провой кундемже) шочын. Индеш классым тунем пытарен да Ленинградысе точный механике да оптике техникумын икымше курсышкыжо пурен.

1937 ий августышто Пашазе-кресаньык Йошкар Флотыш служиаш налме. 1939 ийыште Ейскыште И. В. Сталин лӱмеш Сарзе-теҥыз авиаций училищым тунем лектын. 1939 ий декабрь гыч Шем Теҥыз флотышто 8-ше истребитель авиаций полкышто изирак лётчик лийын[2].

Кугу Ачамланде сарыште икымше кече гычак кредалын: тудын полкшо Евпаторийысе аэродромышто негызлалтын улмаш (содор Севастополь кундемысе Кача-3 аэродромыш кусареныт) да Крымым немыч авиацийын керылтмыж деч аралаш колтеныт. 1941 ий июньыштак Михаил Кологривов тиде полкыштак звенон командирже лийын. 1941 ий шыжым Перекоп перешейкыште мландӱмбалне немыч войска-шамычым штурмоватлаш чоҥештылын. Полк дене пырля Севастопольым аралыме годым эреак авырен налме ола кӧргыштӧ лийын, тудын ик аэродромжо гыч Херсонесыш чоҥештылын да тушманын шуко пачаш виянрак атакыжым чактарен. 1941 ий 17 декабрьыште Севастопольысо каваште икымше гана шке сеҥымыжым ончыктен: И-153 истребитель дене немыч Ме-109 самолётым шуҥгалтарен. Севастопольым аралымаште талылыкым ончыктымыжлан 8 полк СССР ВМФ Калык комиссарын кӱштыкшӧ почеш гвардий лӱмым налын да ВМФ ВВС-ын 6-шо гвардий истребитель полкыш савырнен[3].

Севастопольым кодымеке, кодшо полк дене пырля Новороссийскыш куснен, тушто тунамак Кавказ верч кредалмашке ушнен. 1942 ийыште Як-1 истребительлан тунем шуын, а 1943 ий мучаште — Як-9. 1943 ий мучко Йӱдвел Кавказыште кредалын, тунамак Кубань верч юж вашпижмаште лектын (тысе юж кредалмаште шке сеҥымашыжым кугемден 2 самолётым шкетынак, 2 самолётым тӱшкан шуҥгалтарен), 1944 ий январь гыч Керчысе плацдармысе кавам арален (тыште 3 самолётым тӱкен кудалтен), а апрель-майыште Крымым пӧртылтышаш верч операцийыште лийын. 1944 ий 8 майыште Севастопольым штурмоватлыме кечылаште пытартыш немыч самолётым камвозыктен (пӱрымашын мыскараже: самолёт ту верышкак камвозын, кушто 1941 ийыште тудо икымше немыч самолётым шуҥгалтарен, ты ганат Ме-109 самолёт лийын).

Сарысе сеҥымашыж дене пырля Михаил Кологривовын салтак лӱмпалыжат, служымо тошкалтышыжат эре кушкын: 1943 ий майыште эскадрилий командирын алмаштышыже лийын, тудо ий июньыштак — эскадрилийын командирже. Тыгак 1943 ийыште ВКП(б) пурен[1].

1944 ий июньлан 6-шо гвардий истребитель авиаполкын 11-ше штурмовой авиаций дивизийын командирже ВВС Шем теҥыз флотын гвардий капитан Кологривов 538 гана сар вашпижмашке чоҥештен лектын: 336 — шке сар-теҥыз базым арален, 85 — теҥызысе корабль-влакым арален, 67 — штурмовик ден бомбардировщик-влакым вӱден, 29 — тушманым мландыӱмбалсе вийжым штурмоватлен. Южысо 64 вашпижмаште лийын, суаптарыме кагаз дене келшышын, тушманын 10 самолётшым шкеак шуҥгалтарен, 1 — тӱшкаште[4], варарак шымлыме почеш шкетын 8 самолётым, тӱшкаште 4 камвозыктен[5].

СССР Кӱшыл Советын Президиумын кӱштыкшӧ дене немыч-фашист «захватчик-влак дене кучедалме фронтышто командованийын сар кӱштыкшым сайын шуктымыжлан да тидын годым лӱддымылыкым да талылыкым ончыктымыжлан» гвардий капитан Михаил Михайлович Кологривовлан Совет Ушемын Талешкыже чаплӱмым пуымо да Ленин орден дене 3819 номеран «Шӧртньӧ Шӱдыр» медальым кучыктымо[2].

1944 ий август тылзыште ВМФ 6-шо гвардий истребитель авиаций полкшо Ясско-Кишинёв операцийыште лийын, сентябрьыште Румыний ден Болгарий ӱмбалне сӧй пашам шуктен. Болгарийын сар гыч лекмекыже, Шем теҥызыште сӧй мучашлалтын.1945 ий тӱҥалтыште полкым Крымыш кусареныт, тыште М. Кологривов шке однополчан-влакше дене пырля Як-3 у истребитель-влак дене Ялтысе конференций годым юж кумдыкым аралымаште лийын. Чылаже 600 гана чоло сарысе чоҥештымашым эртен, но южышто у сеҥымаш тетла лийын огыл.

Сар пытымек, Кологривов СССР ВМФ-ште умбакыже служиен.1948 ий декабрьыште тунемаш кайымыж марте, тудо шке «шочмо» ВМФ гвардий иап-ыште служиен, 1945 ий декабрьыште полк командирын чоҥештылаш ямдылыме да юж вашпижмаш шотышто полышкалышыже лийын, 1947 ий октябрьыште — пилотироватлыме технике да чоҥештылме теорий шотышто командирын алмаштышыже. 1955 ий майыште тудо Сарзе-юж академийым тунем лектын. Тунамак ВМС Чоҥештылме тактике рӱдӧ курсышкыжо ту жапысе реактивный истребитель-влак дене чоҥештылаш тунемаш колталтын. 1955 ий июль гыч ВВС 4-ше ВМФ-ште ([Балтий теҥыз) служиен, тыште ВМФ 939-ше да 211-ше истребитель авиаполкышт дене командоватлен. 1957 ий апрельыште подполковник М. М. Кологривовым шапашыш колтеныт.

Одессыште илен, 1958 ий гыч Одесса ДОСААФ-ын Ленин райкомышто пашам ыштен, 1960 ий гыч — Одессын тӱҥ почтысо радиоинспекцийжын начальникше. Мер пашам чолган шуктен. 1964 ий 16 июльышто черланен колен[2][6].

Суаптарже

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  • Совет Ушемын Талешкыже (5.11.1944)
  • Ленин Орден (5.11.1944)
  • Йошкар Тисте орден, кумыт (8.12.1941, 9.08.1942, 22.05.1943)
  • Александр Невский орден (29.04.1944)
  • Йошкар Шӱдыр орден (20.04.1953)
  • СССР медаль-влак[2]
  • Болгарийын медальже

Шарныктыш

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  • Кокшайскыште М. М. Кологривов лӱмеш урем[2].
  • Талешкын лӱмжым Севастопольысо мемориалыште Севастопольым аралыше Совет Ушемын Талешкыже-влак тӱшкаште, Одессыште герой-лётчик-влаклан шарныктыш тамгаштат курымешлан возымо.
  • Геройын бюстшым Кача посёлкышто (Севастопольысо Нахимов кумндем) да Кокшайск селаште шогалтыме.
  • Кологривовын барельефше Марий Эл Республикын Провой оласе Талешке-влаклан стеллыште вераҥдалтын.
  • Какшамар ялысе кыдалаш да Кокшайскысе тӱҥалтыш школ-влакын оралтыштыже Талешке лӱмеш мемориал оҥам вераҥдыме.

Палемдымаш

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  1. ↑ 1 2 Полухина Т., Старикова О. Морские лётчики — Герои Советского Союза. Кологривов Михаил Михайлович. // «Морской сборник». — 2017. — № 2. — С.79.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 Михаил Михайлович Кологривов. Сайт «Герои страны».
  3. ↑ Анохин В. А., Быков М. Ю. Все истребительные авиаполки Сталина. Первая полная энциклопедия. — Научно-популярное издание. — М.: Яуза-пресс, 2014. — С. 812—813. — 944 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-9955-0707-9.
  4. ↑ М. М. Кологривов на сайте «Советские асы» Архивысе копий 22 пургыж 2019 гыч.
  5. ↑ Быков М. Ю. Все асы Сталина. 1936—1953. — М.: Яуза, 2014. — С. 561—562. — (Элитная энциклопедия ВВС). — ISBN 978-5-9955-0712-3.
  6. ↑ В ряде публикаций указывается, что М. Кологривов скончался в 1962 году.

Литератур

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  • Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1987. — Т. 1 /Абаев — Любичев/. — 911 с. — 100 000 экз. — ISBN отс., Рег. № в РКП 87-95382.
  • Авдеев М. В. У самого Чёрного моря. Книга 2. — М.: ДОСААФ, 1970.
  • Авдеев М. В. У самого Чёрного моря. Книга 3. — М.: ДОСААФ, 1975.
  • Минаков В. И. Гневное небо Тавриды. — М., 1985.
  • Наши Герои. 2-е изд., перераб. и доп. — Йошкар-Ола, 1985.
  • Воронов В. И. Морские истребители. — М.: ДОСААФ, 1986.
  • Денисов К. Д. Под нами — Чёрное море. — М.: Воениздат, 1989.
  • Кологривов Михаил Михайлович // Энциклопедия Республики Марий Эл / Отв. ред. Н. И. Сараева. — Йошкар-Ола, 2009. — С. 439. — 872 с. — 3505 экз. — ISBN 978-5-94950-049-1.
  • Кологривов Михаил Михайлович // История Марийского края в лицах. 1941—1945 гг. Великая Отечественная война. — Йошкар-Ола: МарНИИЯЛИ, 2015. — С. 108—111. — 374 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-94950-070-5.
  • Мочаев В. А. Кологривов Михаил Михайлович // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — 2-е изд. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2017. — С. 210. — 606 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-905314-35-3.

Кылвер-влак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
"https://mhr.ruwiki.ru/w/index.php?title=Кологривов,_Михаил_Михайлович&oldid=530472" гыч налме