Быстров, Александр Васильевич
| Александр Васильевич Быстров | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
| Шочмо кече | 1924 ий 23 пургыж | ||||||
| Шочмо вер | Белый Яр, Ставрополье уезд, Самара губерний, РСФСР, СССР | ||||||
| Колымо кече | 1993 ий 28 пеледыш (69 ий) | ||||||
| Колымо вер | Козьмодемьянск, Марий Эл, Россий | ||||||
| Гражданлык |
 СССР Россий |
||||||
| Паша сомыл | завод директор, инженер | ||||||
| Награде да премий |
|
||||||
Александр Васильевич Быстров (1924 ий 23 февраль, Белый Яр, Самара губерний — 1993 ий 28 июнь, Чыкма, Марий Эл) — совет йӧнозанлыкым виктарен шогышо. «Потенциал» заводын икымше директоржо[1] — Марий АССР-ын Чыкма олажым ыштыше ик эн кугу ыштыквер (1966—1979). Кугу Ачамланде сарын салтакше. КПСС йыжъеҥ.
Илыш корныжо
Тӱҥалтыш ийлаште
1924 ий 23 февральыште кызытсе Угарман кундем Чердаклин вел Белый Яр ялыште черкыеҥын шуко шочшан ешыштыже шочын, ачажым 1937 ийыште арестоватленыт да 1941 ийыште Усольлагерьыште колен[2], аваже — Марий АССР Пектубай кресаньыкын ӱдыржӧ.
1938 ийыште Марий АССР Пектубаево школышто шым классым тунем пытарен, педагогике техникумыш тунемаш пурен, тушто 2 курсым тунем шуктен.
Кугу Ачамланде сар
1942 ий августышто Йошкар армийыш налыныт. Кугу Ачамланде сарын участникше: полкысо школышто тунемын, Киевысе сар пехото училищым тунем лектын; стрелок полкысо автоматчик-влак взводын командирже. 1945 ий мартыште, польшысо Гданьск ола-крепостьым сеҥен налмылан, «младший лейтенант» сар лӱмпалым пуэныт, а ик тылзе гыч Одер эҥерым вончымылан да эҥерын касвел серыштыже немыч-влакын аралалтме кумдыкым шалатымылан — лейтенант лийын. Фронтышто чаплын кредалмыжлан Главнокомандующий И. В. Сталинын приказше дене тудлан ик гана веле огыл таумутым увертареныт.
Сар деч вара
Сар деч вара шке илышыжым армий дене кылдаш пунчалын: ончыч Касвел Украиныште бандеровец-влак дене кредалын, вара Литваште служиен. 1948 ийыште, отпускышто лиймыж годым, Йошкар-Олаште ончыкылык пелашыже Юлия дене палыме лийын, тудо сӱан деч вара марийжын службо верышкыже каен. Литваште нуно 1953 ий марте иленыт. 1953 ийыште, элыште сарзе-влакым тӱшкан демобилизацийлыме деч вара, еш Йошкар-Олаш илаш куснен. Службым 1954 ий январьыште капитан званий дене пытарен[2][3].
1954 ий гыч — Марий АССР-ыште: 1959 ийыште заочно Марий радиомеханике техникумым тунем пытарен, 1965 ийыште — Поволжский лесотехнический институтым (кастен тунемме пӧлкаште), «Машиностроенийын технологийже. Металлым пӱчшӧ станок-влак да инструмент-влак» специальность дене, инженер-механик квалификацийым налын[2]. Йошкар-Оласе Полупроводник арвер заводшто токарьын тунемшыжлан пашам ыштен.
1966 ий гыч — Марий АССР Чыкма олаште: угыч ыштыме Кузнеч арвер да конденсатор завод филиалын директоржо, 1969 ийыште «Потенциал» заводым уэштарен ыштыме. Тудын вуйлатымыж дене тиде ыштыквер шке шочмо пагытшым эртен, Чыкмам ола семын вияҥдаш полшен.Тиде жапыште ыштыкверыште у техникым шыҥдарыме, технологийым вияҥдыме, сатум ыштен лукмаште ончыкыжым механике да автоматике йӧным кучылташ, кугу пашам эртарыме. Пашаеҥ-влакым ямдылашлан «Потенциал» да «Копир» завод-влакын йодмышт почеш Чыкмаште кӱшыл классан специалист-влакым ямдылашлан электрон арвер техникумым почыныт. 1979—1987 ийлаште — заводсо Вискалыме техникын тӱҥ лабораторийын (ЦЛИТ) начальникше, инженерже[2][4].
Мер пашаштат чолган тыршен: КПСС Курыкмарий райкомын йыжъеҥжылан, ола да районысо Погынын депутатшылан сайлалтын. 1979—1987 ийлаште «Потенциал» заводышто парткомын йыжъеҥже лийын, администрацийын пашажым тергыше комиссийым вуйлатен, пашаеҥ-влакым ямдылыме мер пӧлкан йыжъеҥже, ыштыкверыште вашталтдыме производство совещанийын председательже.
1993 ий 28 июньышто Марий Элысе Чыкмаште колен, туштак тойымо[2].
Чаплӱм-влак да суаптар-влак
Пашалан
- Паша Йошкар Тисте орден (1974)[2]
- «Почёт пале» орден (1971)[2]
- «Чапле пашалан. Владимир Ильич Ленинын шочмыжлан 100 ий темме лӱмеш» медаль (1970)
Сарысе
- II степенян Ачамланде сар орден (30.03.1945, 06.04.1985)[5][6]
- «1941—1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште Германийым сеҥымылан» медаль[3]
Шарнымаш
- 2006 ий гыч тудын лӱмжым Марий Элысе Чыкма олан ик уремже нумалеш, тушто кызытат «Потенциал» завод верланен[2][7][8][9].
- 2013 ий гыч Чыкмаште А. В. Быстровым шарныме лӱмеш шахмат турнир эрта[2].
Палемдымаш
- ↑ Завод — моя судьба. Администрация городского округа "Город Козьмодемьянск". Дата обращения: 19 ӱярня 2025.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Мочаев, 2017, с. 68.
- ↑ 1 2 Быстров Александр Васильевич :: Память народа. pamyat-naroda.ru. Дата обращения: 1 сорла 2024.
- ↑ Infourok "Есть на Волге городок..." - методическая разработка внеклассного мероприятия о малой родине - городе Козьмодемьянске Республики Марий Эл. Инфоурок. Дата обращения: 1 сорла 2024.
- ↑ Подвиг народа. podvignaroda.ru. Дата обращения: 1 сорла 2024.
- ↑ Подвиг народа. podvignaroda.ru. Дата обращения: 1 сорла 2024.
- ↑ Решение от 21.06.2006 г № 156 О присвоении улицам города Козьмодемьянска в связи с 40-летием образования заводов «Копир» и «Потенциал» имен: Быстрова Александра Васильевича, первого директора завода «Потенциал» и Пыринова Николая Владимировича, первого директора завода «Копир» - mariel-gov.ru. mariel-gov.ru. Дата обращения: 1 сорла 2024.
- ↑ Решение от 16.08.2006 г № 172 О переименовании улицы города Козьмодемьянска именем Быстрова Александра Васильевича - mariel-gov.ru. mariel-gov.ru. Дата обращения: 1 сорла 2024.
- ↑ Улица Быстрова, 1, Козьмодемьянск — 2ГИС. 2gis.ru. Дата обращения: 1 сорла 2024.
Литератур
- Андреев В. П. Страницы истории развития промышленности Марийской АССР (1945―1980 гг.) / В. П. Андреев; Мар. гос. техн. ун-т. ― Йошкар-Ола: Мар. гос. техн. ун-т, 1999. ― 129, [1] с.: ил., карт., портр.; 20 см; ISBN 5-8158-0051-1.
- Колесников А. Ю. Быстров Александр Васильевич // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2007. — С. 60. — 2032 экз. — ISBN 5-87898-357-0.
- Колесников А. Ю. Быстров Александр Васильевич // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — 2-е изд. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2017. — С. 68. — 606 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-905314-35-3.
- Пургыж тылзын 23 кечынже шочшо-влак
- 1924 ийыште шочшо-влак
- Пеледыш тылзын 28 кечынже колышо-влак
- 1993 ийыште колышо-влак
- Алфавит почеш персоналий-влак
- Козьмодемьянске колышо-влак
- II степенян Ачамланде сар орден дене суапландаралтше-влак
- Паша Йошкар Тисте орден дене суапландаралтше-влак
- «Почёт пале» орден дене суапландаралтше-влак
- «1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарыште Германийым сеҥымылан» медаль дене суапландаралтше-влак
- «Владимир Ильич Ленинын шочмыжлан 100 ий темме лӱмеш» медаль дене суапландаралтше-влак