Мартин Лютер Кингын кечыже
| Мартин Лютер Кингын кечыже | |
|---|---|
 Мартин Лютер Кинг демонстрацийыште выступатла, 1962 ий | |
| Официал | Martin Luther King, Jr. Day |
| Ыҥ | Мартин Лютер Кинг нерген шарнымаш |
| Ышталтын | 1983 ийыште |
| Палемдат | США |
| Кече | январьын кумшо шочмыжо |
| 2023 | 16 шорыкйол |
| 2024 | 15 шорыкйол |
| 2025 | 20 шорыкйол |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Мартин Лютер Кингын кечыже (англ. Martin Luther King, Jr. Day) — США-н федерал пайремже, афроамерикан-влакын правашт верч кучедалше, Нобелевский премийын лауреатше Мартин Лютер Кинглан пӧлеклалтын, кугыжаныш каныш кече. Пайрем ий еда январьысе кумшо шочмын палемдалтеш да Кингын 15 январьыште палемдыме шочмо кечыж лӱмеш эрта.
Южо штат-влак Мартин Лютер Кингын кечыжым калыкле пайрем, тӱлыман ешартыш каныш кече семын шотыш налын огытыл але ты кечын вес пайремым палемденыт, тыге Кингын лӱмжӧ пайремыште йоҥген огыл. США-н пӱтынь кумдыкыштыжо пайрем 2000 ийыште гына пеҥгыдемдалтын.
Историй
Мартин Лютерер Кингым 1968 ий 4 апрельыште пуштыныт, а ныл кече гыч Демократ-влак партий Палатын еҥже Джон Коньерс (John Conyers) тӧртык проектым ончаш темлен, кудышто Кингын шочмо кечыжым калыкле пайремыш савыраш темлен. Тӧртык проект икмыняр ий профиль комитетыште киен да ончаш шоненат огытыл[1]. Тиде жапыште профсоюз еҥ-влакын акцийышт пайрем статус кечым илышыш шыҥдараш йодмаш-влак дене эртаралтыныт. 1971 ийыште Конгрессыш петиций пурен, кудыштыжо 3 000 000 еҥ кидым пыштен, но Конгресс ондаксылак тӧртык проектым каҥашаш луктын огыл[2]. 1970-шо ийлаште Конгрессыш икмыняр лу тӧртык проект пурен, нунын авторжылан Коньерс шотлалтын. Мартин Лютер Кингын калыкле пайремжым тӧнежлыме нерген тӧртык проектым 1979 ийыште икымше гана йӱклымашке луктыныт. Сайлымаш деч ончычсо сӧрымыжым шуктен, тудым США-Н президентше Джимми Картер шотыш налын. Мучаште проект йӱклымаш гыч кораҥдалтын, илышыш шыҥдарашлан вич йӱк ситен огыл, Палатын еҥже-влакын кок кумшо ужашыж деч шагалрак йӱкым поген[2]. Оппонент-влак ешартыш каныш кечым пуртымо дене кугу роскотлан кӧра проектым вурсеныт, тыгак нигунамат кугыжаныш должностьым айлыдыме гражданин лӱмеш калыкле пайремым увертарымым кӱлдымӧ прецедентлан шотленыт[2].
1980 ийыште соул жанрыште кумдан палыме шем коваштан мурызо да афрамикан-влакын правашт верч тыршыше чолгаеҥ Стиви Уандер «Happy Birthday» мурым возен, ты муро пӱтынек Лютерын пайрем кампаний лӱмеш лийын. 1982 ийыште Кингын рӱдерже, тудым пелашыже Коррета Скотт Кинг почын, тӧртык-влакым темлымаште чолган пашам шуктен да The Coca-Cola Company, Miller Brewing Company компаний-влак деч, моло корпараций[1] деч кугу окса надырым налын. 1983 ийыште тӧртык проект пытартышлан Конгрессын кок палатыжымат эртен да 1983 ий 2 ноябрьыште Рейган президент шке кидпалыжым пыштен. Мартин Лютер Кингын кечыже икымше гана 1986 ий 20 январьыште палемдалтын.
Штатыште моло лӱм-влак
Южо штатыште пайрем ятыр жап вес лӱм дене палемдалтын. Ютышто 2000 ий марте пайремым Айдемын праваж шотышто кече (Human Rights Day), тыге лийын штатын Тӧртыкым лукшо собранийжын чылаштлан палыме лӱмым пеҥгыдемдымешке[3]. Виргинийыште Кинг Мартин Лютерын кечыже Ли—Джексон—Кингын кечыже семын палемдалтын: Кингын шочмо кечыже Граждан сар жапыште армий генерал-влакын Робертын Ли (19 январь) да Томас Джексонын (21 январь) шочмо кечыж дене иктеш ушалтын. Шарнымаш кечын тӱрлӧ историй пагытысе еҥ-влакын лӱмыштым шотлан толдымын иктеш ушымаш у йогыныш куснен: 2000 ийыште кок пайремым ойырышо тӧртык (ынде Ли—Джексонын кечыже) шочын, Виргинийыште тудым Мартин Кингын кечыж деч ончычсо кугарнян палемдат.
Палемдымаш
- ↑ 1,0 1,1 William P. Jones (2006-01-11), Working-Class Hero, <https://web.archive.org/web/20090701184545/http://www.thenation.com/doc/20060130/jones>. Проверено 20 шыжа 2008..
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Don Wolfensberger. The Martin Luther King, Jr. Holiday: The Long Struggle in Congress. Woodrow Wilson International Center for Scholars (14 шорыкйол 2008). Дата обращения: 20 шыжа 2008. Архивировано 20 ӱярня 2012 года.
- ↑ Закон штата Юта S.B. 121. Дата обращения: 20 шыжа 2008. Архивировано 5 ӱярня 2016 года.