США-ан эрык кечыже

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
Эрыкым налме кече
Монумента Вашингтону
Тӱрлылык Калыкле
Вес семын Четвёртое июля
Славное четвёртое число
Ыҥ В этот день Декларация независимости США была официально принята Вторым Континентальным конгрессом
Кече 4 сӱрем
Пайремлымаш Фейерверк, встречи всей семьёй, концерт, барбекю, пикник, парад-влак, бейсбольные игры
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Эрыкым налме кече (англичанла Independence Day) – 1776 ийыште США-н Эрыкым налмыже нерген декларацийым пеҥгыдемдыме кече, тудо США-н Великобританий Королевстве деч эрыкан улмыжым увертара; Америкысе Ушымо Штатлаште 4 июльышто пайремлалтеш.

Ятыр американецше тиде пайремым датыже почеш тыглайын гына манеш – «Нылымше июль». Пайрем фейерверк, парад, барбекю, карнавал, ярмиҥга, пикник, концерт, бейсбол матч, еш вашлиймаш, политик-вакын калык деке лектын ойлымышт да церемоний-влак дене, да тыгак Ушымо Штат-влаклан йӱлаш пурышо моло тӱшка да посна мероприятий-влак дене эрта. Эрыкым налме кече – тиде США-н национальный пайремже[1][2][3].

Историй

Америкыште лийше революций жапыште латкум колоний 1776 ийыште Великобританий деч юридически чынжым гын 2 июльышто ойырлен. Кокымшо Континентальный конгресс эрыкым налме нерген резолюцийым йӱклымаш почеш сайлан шотлен, тудым Виргиний деч Ричард Генри Ли июньышто ончаш темлен[4][5]. Тудо жапыште Британийын латкум колонийыштыже илыше-влак – нине колоний-влак кызытсе Ушымо Штат-влакын эрвел серышт мучко верланеныт – 1764 ийыште Великобританийын Парламентше «Валюто нерген законым» лукмыжлан кӧра Английын корольжо да парламентше ваштареш сарым наҥгаеныт. Тиде закон Америкысе колоний-влакын администрацийыштлан шкеныштын нимо денат пеҥгыдемдалтдыме да эскерыде луктын шогымо оксалан эмиссийым чарен да нунылан ончыкыжым чыла налогымат шӧртньӧ да ший окса дене тӱлаш кӱштен. Вес семын ойлаш гын, колоний-влакым закон виешак шӧртньӧ стандартыш кусарен. 1775 ийыште сар тӱҥалын. Эрыкым налме нерген декларацийым Томас Джефферсонын вуйлатыме «Вич еҥан комитет» ямдылен. Декларацийым конгресс каҥашен да тӧрлатен, варажым 4 июльышто пеҥгыдемден. Официальный документыште колоний-влак икымше гана Ушымо маналтыныт[6]. Ик кече ончыч Джон Адамс шке ватыжлан, Абигельлан, возен:

«1776 ийысе кокымшо июль Америкын историйыштыже эн мондалтдыме кече лийын кодеш. Мый тыге шонаш кумылан улам: тиде кечым ончыкылык тукым-влак ий еда моткоч кугу пайрем семын палемдаш тӱҥалыт. Тиде кече, эрыкым налме кече семын, ковыран да парад, ончыктылмаш, модмаш, спорт таҥасымаш, пушко-влак дене, чаҥ йӱк, тулым олтымаш да сӧрастаркалымаш дене палемдалтшаш, тудо пӱтынь континентыште чыла пагыт мучко пайремлалтшаш»[7].

Адамсын ончык ужын ойлымыжо кок кечылан йоҥылыш лийын. Американец-влак эн тӱҥалтыш гычак пайремым кумдан рекламироватлыме Эрыкым налме нерген декларацийыште ончыктымо 4 июльышто пайремленыт, а 2 июльышто огыл, кунам конгрессын тӱчылтшӧ каҥашымаштыже эрыкым налме нерген резолюцийым пеҥгыдемденыт[8].

Эрыкым налме нерген декларациеш Конгресс чынак мо 1776 ий 4 июльышто кидпалым пыштен манын, историк-влак кужун ӱчашеныт, вет вараракше Томас Джефферсон, Джон Адамс да Бенджамин Франклин возеныт: тушко нуно кидпалым тудо кечын пыштеныт. Ятыр историк тыгай иктешлымашке толын: Декларацийыш кидпалым, кузе шонымо почеш, 4 июльышто огыл, а тудым пеҥгыдемдыме деч вара ик тылзе эртымек, 1776 ий 2 августышто, пыштыме[9][10][11][12][13].

Ӧрыктарышын келшен толмо семын, Джон Адамс ден Томас Джефферсон, коктынат Эрыкым налме нерген декларациеш кидпалым пыштымаште лийше-влак, варарак Америкысе Ушымо Штат-влакын президентышт лийыныт да ик кечыште: 1826 ий 4 июльышто, Декларацийым пеҥгыдемдымын 50 ияш лӱмгечыжым палемдыме годым – коленыт. Джеймс Монро, США-н визымше президентше, Эрыкым налме декларацийыш кидпалым пыштымаште лийын огыл гынат, тыгак 4 июльышто, 1831 ийын, колен. Калвин Кулидж, кумлымшо президент, 1872 ий 4 июльышто шочын да тыге Эрыкым налме кечын шочшо кызыт мартеат ик президент лийын кодеш.

Вияҥмаш

  • 1777 ий 4 июльын Бристольышто, штат Род-Айленд, саламлымаш семын латкум гана лӱеныт, ик гана эрдене да эше ик гана кастене. 1777 ий 18 июльышто The Virginia Gazette газетыште лекше статьяште Филадельфийыште пайремлымым кызытсе американецлан палыме шот дене эртарымаш возалтын: Континентальный конгресс лӱмеш официальный кочмаш, чаркамут, 13 орудий гыч салют, мутым ойлымаш, кумалмаш, музык, парад, войскам ончымаш да фейерверк лийын. Портысо корабль-влакым йошкар, ош да канде тисте-влак дене сӧрастарыме[14].
  • 1778 ийыште генерал Джордж Вашингтон 4 июльым шке салтакше-влак лӱмеш кок порций ром артиллерий салют дене палемден. Атлантический океан вес велне Парижыште посол-влак Джон Адамс ден Бенджамин Франклин шке американец иза-шольышт лӱмеш пайремле кас кочкышым эртареныт[15].
1940 ий нылымше июль водын театрлаште ончыктымо патриотизм шӱлышан ролик
  • 1779 ий 4 июль рушарня лийын. Пайремым шочмын, 5 июльышто, эртареныт[15].
  • 1781 ийыште Массачусетсысе генеральный каҥаш штатын 4 июльышто официально чынлан шотлымо икымше законодательный погынымашыже лийын[15].
  • 1783 ийыште Уинстон-Сейлем олаште Моравий черке 4 июльым Иоганн Фридрих Петерын чумырымо неле сем программе дене пайремлен. Тиде пашам «The Psalm of Joy» манын лӱмдымӧ[15].
  • 1791 ийыште икымше гана «Эрыкым налме кече» лӱмым кучылтмо[15].
  • 1820 ийыште нылымше июльым икымше гана Истпорт олаште (Мэн штат) пайремлыме, тунам тиде ола штатыште эн кугу лийын[16].
  • 1870 ийыште США-н Конгрессше Эрыкым налме кечым федерал служышо-влаклан тӱлалтдыме пайрем кечым ыштен[17].
  • 1938 ийыште Эрыкым налме кечын статусшым Конгресс тӱлыман федерал пайремыш савырен[18].

Пайремлымаш

Фейерверк-шоушко ешартыш – Майамисе ик эн кӱкшӧ пӧртын патриотизм шӱлышан йошкар, ош да пелганде тулжо

Эрыкым налме кече – тиде патриотизм шӱлышан ончыктылмаш дене эртаралтше национальный пайрем. Кеҥежымсе моло пайрем семынак утларакше яндар южышто эртаралтеш. Тиде кече федерал пайремлан шотлалтеш, сандене чотшак кӱлешан огыл федерал институт-влак (США-н Почто службыжо да США-н Федерал судшо гайже) тиде кечын пашам огыт ыште. Ятыр политик, тӱшка калык ончылно ойлен, элын куснен толшо поянлыкшым, законжым, историйжым, тӱшка калык ден еҥже-влакым моктен, тиде кечын шке рейтингшым нӧлталеш.

Еш-влак Эрыкым налме кечым, тиде ик каныш кече гын, йолташышт дене пырля пикникым але барбекюм ыштен палемдат, але, южо ийын, 4 июль шуматкечылан але рушарнялан толеш да сандене пайрем лишыл шочмыш кусаралтеш гын, шке родо-тукымышт дене кужун каналтыме арня мучашыш погынат. Сӧрастарымаш (мутлан, тасма ден шар) шукыж годым йошкарге, ошо да пелганде – американ тисте тӱсан – лиеш. Парад чӱчкыдынжӧ эрдене эртаралтеш, а фейерверкым кастене паркыште, ярмиҥгаште, оласе площадьыште ыштат.

Нью-Йоркысо East Village пӧртын леведыш ӱмбалныже Macy's универмаг-влакын оксашт дене эртарыме фейерверк-шоу

 — элыште эн кугу фейерверк-шоу[19] в стране.]]

Фейерверкым чӱчкыдын патриотизм шӱлышан муро дене, мутлан, «Шӱдырым шавалтыман тисте» национальный гимн, «Юмо, арале Америкым», «Сылне Америка», «Америка», «Тиде мланде – тыйын мландет», «Шӱдыр да тасма-влак – курымаш» муро-влак почеш лийыт. Южо мурыжым посна кундемлаште гына мурат, мутлан, «Янки-дудлым» – йӱдвел-эрвел штатлаште да «Дикси» мурым – кечывалвел штатлаште. Южо годым Эрык верч сар нерген да 1812 ийысе американ сар нерген мурым шарналтат[20].

Пайрем фейерверк ятыр штатыште тӱшка калык ончылно ончыктымо шоу семын эрта. Тыгак ятыр американецше шке оксашт дене фейерверкан шоум шкевуя эртара. Лӱдыкшыдымылык нерген шонен, южо штат фейерверкым шкевуя эртараш чарен але кучылташ лийше кугыт ден арвер-влакым шагалемден[21].

Кажне штатыште икымше пушко гыч лӱйымӧ салют «икоян улмо салют» маналтеш – пашам ыштыше артиллериян кеч-могай военный базыште 4 июльышто кечывалым лӱят[22].

2009 ийыште Нью-Йоркышто элысе эн кугу фейерверк-шоу лийын, тунам 22 тонн пиротехникым кучылтмо[19]. Моло палыме фейерверк-влак Чикагошто Мичиган ерыште, Сан-Диегошто Mission икса воктен, Бостонышто Чарльз эҥер воктен, Сент-Луисыште Миссисипи эҥер воктен, Сан-Францискошто Сан-Франциско икса воктен да Вашингтонышто Национальный аллейыште лийыныте[23].

Нылымше июльышто кас кочмашым эртарыме годым ӱстембалым сӧрастарымаш

Детройтышто ий еда эртарыме Эрыкын тӱнямбал фестивальже годым тӱнямбалсе ик эн кугу фейерверк лиеш, тудо Детройт эҥер воктене Эрыкым налме кечым Канадын Кечыжым пайремлыше Уинсор (Онтарио) ола дене иквереш эртаралтеш.

Официальный пайрем эртак 4 июльышто эртаралтеш гынат, тудын могай кӱкшытыштӧ пайремлалтмыже нылымше июльын арнясе могай кечылан логалмыж гыч шога. Пайрем арня кыдалне лиеш гын, йӧнан лийже манын, южо фейерверк ден пайремлымашым каныш кечылашке кусарен сеҥат.

Июльын икымше арнянже американец-влак эл мучко ончен кошташ рӱж тӱҥалыт, молан манаш гын ятыр еҥже пайремым иктаж-кушко каналташ каяш кучылтеш[24].

Тыгак Нью-Йорк олаште 4 июльышто Эмпайр-Стейт-Билдинг небоскрёбышто лампычке-влакым йошкаргышке вашталтат.

Моткоч ойыртемалтше але исторический пайремлымаш

  • 1785 ийыште Бристольышто 4 июль лӱмеш икымше гана эртарыме парад Ушымо Штатлаште Эрыкым налме кечым эн ожно пайремлымылан шотлалтеш[25].
  • 1912 ийыште Ребилльысе датско-американ тӱшка нылымше июльым икымше гана пайремлен, тидыже Данийыште Ребилль коммуным шочыкташ амалым ыштен[26].
  • 1916 ийын Кони-Айлендыште, Бруклиныште, Нью-Йоркышто Nathan’s Hot Dog Eating Contest, шонымо почеш, ныл иммигрантын ӱчашымыштым рашемдыме йӧн семын тӱҥалын, а нунышт рашемденак сеҥен огытыл, нунын кокла гыч кӧжӧ утларак патриот. Тыге 1916 ий гыч Эрыкым налме кечын Нью-Йоркышто да моло олалаштат хот-догым кочмо дене чемпионатым эртарымаш йӱлашке пурен[27].
Эрыкым налме кечын Мичиган ер серыште келанен коштмаш
  • 1959 ий гыч Эрыкын тӱнямбал фестивальже кажне ийын июньын пытартыш арняже мучко Детройт (Мичиган) ден Уинсорышто (Онтарио) Эрыкым налме кече ден Канадын Кечыжым (1 июль) пырля эртарыме пайрем семын палемдалтеш. Фестиваль Детройт эҥер воктене пеш кугу фейерверк дене пыта[28].
  • Эрыкым налме кечын тӱҥ да эн ӱлыл бейсбол лигылаште пеш шуко матч эртаралтеш[29].
  • 1976 ий гыч Macy's универмаг-влакын кумдан чапланыше фейерверк-шоушт тӱҥ шотышто Нью-Йоркышто Ист-Ривер пролив воктене эртаралтеш да NBC канал дене ончыкталтеш.
  • 2009 ийыште шоум Гудзон эҥер деке Генри Гудзонын тиде эҥерым почмыжлан 400 ияш лӱмгечым пайремлымым 2000 ийыште икымше гана эртараш тӱҥалмылан кусареныт[30].
  • 1970 ий гыч тӱҥалын, Атлантыште, Джорджий штат, ий еда 10 километрыш Peachtree Road Race куржталмаш эртаралтеш[31].
  • Бостонысо оркестр 1973 ий гыч кажне ийын фейерверкан музык шоум ышта, тудо «Boston Pops Fireworks Spectacular» маналтеш да Чарльз эҥер воктене эртаралтеш. Кончымашым 1987 гыч 2002 ий марте уло эл мучко A&E Network телеканалыште ончыктеныт, а 2003 ий гыч шоум CBS телеканалыште ончыкташ тӱҥалме[32].
  • Вашингтонышто Капитолий воктен газонышто «A Capitol Fourth» яра концерт эрта, тудо фейерверк деч ончыч лиеда да кажне ийын пел миллион наре еҥым пога[33].
  • 1850 ий 7 апрельыште шӧртньым кычалше-влакын Калифорнийысе Раф-энд-Реди посёлкышт США деч ойырлымыжо нерген увертарен да «эрыкан эл» лийын. Тудо ийынак 4 июльышто тушто илыше-влак, Эрыкым налме кечым уло эл дене пырля пайремлаш тӱрыс праван лияш манын, США кӧргыш пӧртылаш лийыныт[34][35][36][37].

США-н Эрыкым налме кечыже искусствышто

Америкын Эрыкым налме кечыжын кугу умылымашан улмыжым почын пуышо сюжетан ик эн палыме фильмлан Роланд Эммерихын 1996 ийыште лекше «Эрыкым налме кече» киносӱретше шотлалтеш, тӱҥ рольым Уилл Смит модын. Сюжет почеш, Мландышке вес планет гыч руалтен налше-влак кержалтыт да эн кугу ола-влакым пытараш пижыт. Но еҥ-влак сандалык гыч толшо агрессор-влакым сеҥат. Тыге США-н Эрыкым налме кечыже Мландын эрыкым налме кечыже лиеш.

А теве 1989 ийыште лекше Оливер Стоунын «Нылымше июльышто шочшо» фильм йӧршеш тыгай патриотизм шӱлышан огыл, тыште тӱҥ рольым Том Круз модын. Фильм Рон Кивик дене лийше чын историйым каласкала. Рон 4 июльышто – США-н Эрыкым налме кечынже – шочын. Тудо шке элже дене кугешныме шӱлышеш кушкын. Вьетнамышке Америкын кӱлешлыкшым аралаш каен. Тушто тудо чын сар, трагедий да шучкылык дене тӱкна, йолташыжым йомдара, шкежат нелын сусырга. Госпитальыште тудым айда-лийже ончат. Тыныс илышыш пӧртылмек, тудо шижаш тӱҥалеш: тудын идеалже да иллюзий манмыже шаланат, правительстве тудым Вьетнамыште кудалтен да ондален коден, шагал умылаш лийше тӱнямбал амбицийлан кӧра тудын илышыжым эрелан локтылын. Рон осал психопатыш да алкоголикыш савырна. Но икмыняр жап гыч тудо ветеран-влакын сар ваштареш тӱҥалме толкынышкышт ушна – тыныс верч шнуй кучедалмаш тудым илышыш пӧртылта.

1995 ийыште Ричард Форд «Эрыкым налме кече» романым возен, тудо 1986 ийыште возымо «Спортивный журналист» романжым умбакыже шуен. Произведений 1996 ийыште сылнымутан книгалан Пулитцер премийым налын. Роман Фрэнк Баскомб – Нью-Джерси гыч тарватыдымашым ужалыше агент – нерген каласкала. Эрыкым налме кечын тудо шкенжын ончычсо ватыжым, эргыжым, еҥгаватыжым, ик пӧртшым айлен илыше-влакым, сай пӧртым кычалмаште нелылыкыш логалше южо клиентшым ончалаш толеш. «Эрыкым налме кече» роман кыдалаш ийготыш шушо, илышыште да тӱняште шке вержым аклыше айдеме нерген пасторалян шонкалымаш.

1990 ийла кыдалне «7669» лӱман американ ӱдыр рэп-группо лийын, тудын лӱмыштыжӧ США-н эрыкым налмыже нерген увертарыме ий (1776) да «сексуал революцийын» условный манме идалыкше (1969) ушненыт[38]. США-се южо модмаш ден фильмыште пеш чот лӱйкалымым да пудештылмашым 4 июль маныт, тиде кечын пеш шуко фейерверк лийме дене таҥастарат. Тыге, мутлан, GTA 3 модмашын финалыштыже интервьюм колаш лиеш, кушто мафийын шишланымашыже 4 июль дене таҥастаралтеш.

Тыгак ончо

  • День нации

Палемдымаш

  1. New Zealand. Дата обращения: 28 пеледыш 2009. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  2. Central Intelligence Agency. Дата обращения: 28 пеледыш 2009. Архивировано из оригинала 13 ага 2009 года.
  3. United Nations. Дата обращения: 28 пеледыш 2009. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  4. ↑ Becker Carl L. The Declaration of Independence: A Study in the History of Political Ideas. — Нью-Йорк: Harcourt, Brace, 1922. — С. 3.
  5. ↑ Staff writer. (1917-07-01), How Declaration of Independence was Drafted, <https://web.archive.org/web/20111228070624/http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?_r=1&res=9D03E2DE133BE03ABC4953DFB166838C609EDE>. Проверено 20 кылме 2009. 
  6. ↑ Декларация независимости. Историк.ру. Дата обращения: 7 кылме 2010. Архивировано из оригинала 25 шыжа 2011 года.
  7. ↑ Letter from John Adams to Abigail Adams, 3 July 1776, ‘Had a Declaration…’. Adams Family Papers. Massachusetts Historical Society. Дата обращения: 28 пеледыш 2009. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  8. ↑ Maier, Pauline. Making Sense of the Fourth of July. American Heritage (7 сорла 1997). Дата обращения: 28 пеледыш 2009. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  9. W.W. Norton, 1941. — С. 191—196.
  10. William and Mary Quarterly : journal. — 1945. — July (vol. 3d, no. 3). — P. 238—272.
  11. ↑ Top 5 Myths About the Fourth of July! History News Networkхззх. George Mason University (30 пеледыш 2001). Дата обращения: 28 пеледыш 2009. Архивировано 3 сӱрем 2009 года.
  12. ↑ Becker Carl L. The Declaration of Independence: A Study in the History of Political Ideas. — Нью-Йорк: Harcourt, Brace, 1922. — С. 184—185.
  13. ↑ Не многие учёные считают, что декларация действительно была подписана 4 июля, см. Wilfred J. Ritz, «The Authentication of the Engrossed Declaration of Independence on July 4, 1776». Law and History Review 4, № 1 (Весна 1986): 179—204.
  14. Вашингтон: American University.
  15. ↑ Вашингтон: American University.
  16. ↑ July Events - 4th of July in Maine (англ.). maine.info (сӱрем 2010). Дата обращения: 2 шыжа 2012. Архивировано 16 шыжа 2012 года.
  17. Вашингтон: American University.
  18. Вашингтон: American University.
  19. ↑ USA Today (7 вӱдшор 2009). Дата обращения: 2 шыжа 2012. Архивировано 16 шыжа 2012 года.
  20. ↑ Музыка ко Дню независимости США отражает историю и разнообразную культуру страны. america.gov (5 сӱрем 2007). Дата обращения: 7 кылме 2010. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  21. Российская газета (19 шыжа 2007). Дата обращения: 7 кылме 2010. Архивировано 10 кылме 2011 года.
  22. ↑ Origin of the 21-Gun Salute. U.S. Army Center of Military History (3 шыжа 2003). Дата обращения: 28 пеледыш 2009. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  23. ↑ Фейерверки в городах США на День независимости. photo-finish.ru (8 сӱрем 2010). Дата обращения: 7 кылме 2010. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  24. ↑ AAA Chicago Projects Increase in Fourth of July Holiday Travelers (англ.). prnewswire.com (23 пеледыш 2010). Дата обращения: 2 шыжа 2012. Архивировано 16 шыжа 2012 года.
  25. ↑ Bristol Fourth of July Celebration History (англ.). Официальный сайт парада. Дата обращения: 7 кылме 2010. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  26. ↑ History. Rebild Society. Rebild National Park Society. Дата обращения: 30 пеледыш 2009. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  27. ↑ Nathan’s Famous Hot Dog Eating Contest (англ.). Официальный сайт чемпионата. Дата обращения: 7 кылме 2010. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  28. ↑ Bill Garrison. Фестиваль свободы (англ.). flagspot.net (29 сӱрем 2007). Дата обращения: 7 кылме 2010. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  29. ↑ Календарь (англ.). Официальный сайт главной бейсбольной лиги (4 сӱрем 2009). Дата обращения: 7 кылме 2010. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  30. ↑ 2009 Macy's 4th of July Fireworks. Federated Department Stores (29 вӱдшор 2009). Дата обращения: 4 сӱрем 2009. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  31. ↑ Peachtree Road Race 10 km (англ.). arrs.net. Дата обращения: 7 кылме 2010. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  32. CBS (2007). Дата обращения: 4 сӱрем 2009. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  33. ↑ A Capital Fourth (англ.). Официальный сайт. Дата обращения: 7 кылме 2010. Архивировано 25 сорла 2011 года.
  34. ↑ Артур Уинфилд Найт. The Great Republic of Rough and Ready Архивная копия от 14 шыжа 2017 на Wayback Machine (англ.) на сайте theava.com, 10 сентября 2003
  35. ↑ Раф-энд-Рэди Архивная копия от 19 шорыкйол 2019 на Wayback Machine (англ.) на сайте ghosttowns.com
  36. ↑ Раф-энд-Рэди Архивная копия от 19 ага 2018 на Wayback Machine (англ.) на сайте malakoff.com
  37. ↑ Раф-энд-Рэди Архивная копия от 20 шыжа 2020 на Wayback Machine (англ.) на сайте aboutnevadacounty.com
  38. Ястребов В. В. Женщины в зарубежной популярной музыке. — М.: Нота-Р, 2004. — С. [5] (стб. 10). — ISBN 5-98581-004-6.

Литератур

Кылвер-влак

"https://mhr.ruwiki.ru/w/index.php?title=США-ан_эрык_кечыже&oldid=382287" гыч налме