Кугу изарня

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
Кугу изарня
Benedetto Caliari - Last Supper - WGA03772.jpg
Тӱрлылык Шым кече
Кече Кугече деч ончычсо арнян изарняже
2024 28 ӱярня (католицизм)
19 вӱдшор (2 ага) (православий)
2025 17 вӱдшор (католицизм)
4 вӱдшор (17 вӱдшор) (православий)
2026 2 вӱдшор (католицизм)
27 ӱярня (9 вӱдшор) (православий)
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Кугу изарня (грек. Μεγάλη Πέμπτη) (Кон изарня, Ару изарня, Кугу чырыклык) — христианствыште Пӱтӧ арнян (Кугу шымкечын) изарняже, ты кечын Шолып вашлиймаш, кушто Иисус Христос Евхаристийын ю шӱлышыжым пеҥгыдемден да тунемше-влакын йолыштым мушкын, Гефсиман садыште Христосын кумалмыжым да Иудан ужалымыжым шарналтат[1].

Историй

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Кугу изарня Евхаристийын таинствыже семын IV курым гыч палемдалтеш. Акрет Иерусалимыште тиде кечын кок литургийым эртареныт: иктыже — тӱҥ храмыште (Мартириум базилике), весыже — в «Ырес шеҥгелсе часовньышто». Кокымшо литургийыште еҥ-влак причащений таинствым эртеныт[2].

X курым гыч Кугу изарнян юмылан кумалмаш кызытсе жаплан лишыл сыным налын[2].

Православий

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
Беато Анджелико «Шолып кас» (Сан-Марко монастырь, Флоренций)

Кугу изарнян Василий Великийын литургийжым кумалыт, тудыжо Шолып кас дене кок пачаш кылдалтын (моло литургий семынак, да посна, идалыкыште тиде кечын ты лиймашым шарныме семын). Тиде шарнымашын кӱлешан улмыжым шотыш налын, литургийын икмыняр посна ойыртемже уло:

  1. Литургийым кас кумалме деч вара шуктат («тичмаш» (Евхаристике канон дене) тыгай литургий Кугу изарнян, Кугу шуматкечын да (Рошто да Крешене) кас кумалтышыште гына лиеш), салан кӧра тошто шот-радам (устав) дене евхаристийым шужышо мӱшкыр дене кумалаш чаралтын огыл.
  2. Верласе черкын ончылъеҥже-влак ӱйым (мирым) сотемдарат. Российыште тиде йӱлам Моско патриарх Богоявлений соборышто шукта. Тиде кечын мирым сотемдарымаш тидын дене кылдалтын: ты кечын увертарыме-влакым тынеш пуртымаш Кугу шуматкечын але Кугече кечын эртен.
  3. Литургий деч вара «Йолым мушмо» йӱлам шуктат, тиде Христосын Шолып касыште апостол-влакын йолыштым мушмыжым шарныкта, тыге тудо сӧрасыме кумыл да лишыл еҥлан служийыме нерген ӱшандарен. Илышыште йӱлам кафедрал соборлаште гына эртарат — тудым архиерей шукта, тудо 12 шнуйъеҥын йолжым мушкеш), тыгак южо монастырьлаште мушкыт[3].
  4. Византий йӱла почеш престолым мушмаш эрта, тиде Петрын да Иоаннын сион полатым Шолып каслан ямдылымым шарныктара.
  5. Акрет годым литургий дене пырля чин-влакын касаралтмышт эртен, Афон да Руш Черкын византий деч варасе илышыште тиде кечын тӱшка калыклан елеосвящений (ӱйым йыгалтыме) йӱла шукталтын.
  6. Шолып касым поснак шарнымашан улмыжлан кӧра, синод жапысе илышсе йӱлам кучышо, шуэн причастийым шуктышо христиан-влакат ты кечын причастийыш шогалаш тыршат.
  7. Литургий деч варасе тӱшкан кочмашын посна умылымашыже да кӱлешлыкше уло, эсогыл эн пеҥгыде шот-радамат тидлан кӧра пӱтым лушкыдемдаш йӧным ышта[4].
Кугу изарнялан ямдылыме мӧҥгысӧ кугече ӱстембал (чиялтыме муно, кулич)

Калык йӱла почеш, тиде кечын илымверым мушкаш да сӧрастараш, муным чиялташ, куличым кӱэшташ, мушкылташ йӧра (тышечын «ару изарня», «кон изарня» лӱм)[5]. Уло тыгай шонымаш: илымвер да пачерым Кугу (Ару) изарнян мушмо йӱла литургийыште йолым мушмылан кӧра лектын. Но священник-влак ойлат: тиде кечын илымверым эрыктыме тӱҥ огыл, а кӧргычон аруэммаш, касаралтмаш, да Шнуй причастийысе ю-лан чоным ямдылаш.

Эрдене[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Эрден кумалмаш кугу пӱтӧ годсак, кудымшо псалом деч вара почеламутан Аллилуя муралтеш. Кугу изарня да кугарнян Кумытан тропарь олмеш «Егда славные ученицы» тропарьым мурат, тиде Иудан ондак чон дене, вара кап денат колымыжым ушештара, кудыжо апостольствыж деч Латкокыт гыч иктыже шке кумылын кораҥын:

Ге Н. Н. «Шолып кас». Пычкемышыш кайыше Иудан ӱмылжӧ осалын Шолып касыште лийше-влак ӱмбаке возеш

Егда́ сла́внии ученицы́ / на умове́нии ве́чери просвеща́хуся, / тогда́ Иу́да злочести́вый / сребролю́бием неду́говав омрача́шеся, / и беззако́нным судия́м Тебе́, Пра́веднаго Судию́, предае́т. / Виждь, име́ний рачи́телю, / сих ра́ди удавле́ние употреби́вша! / Бежи́, несы́тыя души́, / Учи́телю такова́я дерзну́вшия; // И́же о всех Благи́й, Го́споди, сла́ва Тебе́.

Кусарымаш

Когда славные ученики просвещались при умовении (ног) на (Тайной) Вечере, тогда злочестивый Иуда, больной сребролюбием, омрачался и предал Тебя, Праведного Судию, беззаконным судиям. Посмотри на стяжателя богатства, из-за этого удавившегося. Беги от несытой души, (чтобы не уподобиться) Иуде, дерзнувшему (приступить) к Учителю. Благий о всех, Господи, слава Тебе.

Йӱла почеш тропарьым мурымо годым (Типиконышто тиде уке) храмым да кумалше-влакым тӱрыснек почкалтарымаш (каждение) ышталтеш. Тропарь деч вара Лукан темлыме Шолып кас нерген каласкалымашым лудыт (Лк. 22:1-39).

Кугу пӱтын, тыгак ончычсо Кон кече-влак (Кугу шочмо, Кугу кушкыжмо да Кугу вӱргече) семынак Кугу изарнян эрденсе канонжо тичмаш улеш, кандаш муро пура. Кугу изарнян канонысо икымше ирмосын мутшо почеш «Сеченое сечётся» маналтеш. Канонысо тропарьыште, кудын авторжо Косма Маюмский улеш, Шолып касын тоштосугыньысо сӱрет-влак радамлын почылтыт, апостол-влакын йолыштым мушшо дене Христосын шкенжым ӱлык шындымыже, Иудым шылталымаш, кудо Христосым ужалаш пунчалын, но, туге гынат, евхаристий Киндылан кидшым шаралтен.

Канонын индешымше мурыж деч вара кумалтше-влак сукен шинчын кум гана ексапостиларий-светиленым мурат — сӱаным ыштыме йӱла нерген шарныктыш:.

Черто́г Твой ви́жду, Спа́се мой, украше́нный, / и оде́жды не и́мам, да вни́ду в Онь: / просвети́ одея́ние души́ моея́, / Светода́вче, и спаси́ мя.

Кусарымаш

Вижу Твой украшенный (брачный) Чертог, Спаситель, но не имею (достойной) одежды, чтобы войти в Него. Просвети одежды души моей, Дарующий свет, и спаси меня.

Тиде ексапостиларий пытартыш кум кечын уже йоҥген, но лачак Изарнян тудын тамгалыкше чыныш савырна: умылтарыше-влакын шонымышт почеш, тыште ойлымо полат Шолып касын ошпӧртшылан шотлалтеш, да христиан-влаклан Кочмо йӱла деч ончыч пытартыш гана шкем ӱлыкшын кучымо деч ӧрмалгаш темлалтеш.

Эрденсе почеламутын тӱҥ темыже «на хвалитех» да «на стиховне» Иудан ӧпкедымылыкше да пайдам кычалме кумылыжо улеш, автор-влак ужалышын ӱлык вочшо чонышкыжо пураш тыршат, тудын кораҥме амалжым пален налнешт. Пример шотеш — кумшо почеламут «на стиховне»:

Ге Н. Н. «Совесть. Иуда»

Нрав твой льсти исполня́ется, беззако́нный Иу́до, / неду́гуя бо сребролю́бием, приобре́л еси́ человеконенавиде́ние. / А́ще бо бога́тство люби́л еси́, / почто́ ко Уча́щему о нищете́ прише́л еси́? / А́ще же и люби́л еси́, / вску́ю про́дал еси́ Безце́ннаго, / преда́в на убие́ние? / Ужасни́ся со́лнце, возстени́ земле́, / и дви́жащися возопи́й: // незло́биве Го́споди, сла́ва Тебе́.

Кусарымаш

Беззаконный Иуда, твой нрав переполняется ложью. До этого ты был болен сребролюбием, а теперь ещё и человеконенавистничеством. Если ты любил богатство, зачем пришёл к Учащему о блаженстве нищеты? Если ты любил богатство, как мог ты так дёшево продать Безценного на убиение? Ужаснись, солнце, стенай и потрясись, земля, взывая: Незлобивый Господи, слава Тебе!

Эр кумалмашыш икымше шагатысе лудмаш ушна, Иеремия пророк гыч паремийым лудмаш ты ойыртемым ышта (Иер. 11:18-23 да Иер. 12:1-15). Паремий Иеремийын шке граждан ӱмбак — Анафофан калыкше вуйшиймашым ончыкта, нуно пророкым пушташ шонат да шуко чытымаш да порылык нерген Юмын вашмутшо. Йӱла почеш тиде ужаш Христосын орланымыж нерген тоштосугыньысо ончылгоч каласымылан шотлалтеш.

Литургий[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Симон Ушаков «Шолып кас»

Василий Великийын литургийже кас кумалтыш дене иктеш ушна, шарныме сӱрет ден кылдалтше семынак, тыгак тошто йӱла почешат, кудыж дене пӱтын тӱҥ кечылаштыже литургийым кастене лудыныт, але пӱтым кучаш тӱҥалме деч вара. Литургий шкеак кумалше-влакым тӱҥ темышкыже пурта — Шолып касыш, «Господи, воззвах» почеламут-влак (нунак эрденысе «на хвалитех» почеламутлан шотлалтыт) тыгак кӱлешан улшо, кокымшо йодыш, Иудан ужалалтмыже. Эн палымылан пытартыш (пуртышо) почеламут шотлалтеш, Иуда ден тауштыдымо израильтян-влак коклаште икгайлыкым ончыкта, кудышт пустыньыште коштшыла, Юмым вурсеныт:

Рожде́ние ехи́днов вои́стину Иу́да, / я́дших ма́нну в пусты́ни, / и ро́пщущих на Пита́теля: / еще́ бо бра́шну су́щу во усте́х их, / клевета́ху на Бо́га неблагода́рнии: / и сей злочести́вый, небе́сный Хлеб во усте́х нося́й, / на Спа́са преда́тельство соде́ла. / О нра́ва несы́тнаго, и де́рзости безчелове́чныя! / Пита́ющаго продае́т, и Его́же любля́ше Влады́ку, предая́ше на смерть: / вои́стину о́нех сын беззако́нный, / и с ни́ми па́губу насле́дова. / Но пощади́, Го́споди, ду́шы на́ша от та́коваго безчелове́чества, // Еди́не в долготерпе́нии неизрече́нный.

Кусарымаш

Иуда был воистину порождение тех ехидн, которые ели манну в пустыне и роптали на Питавшего их. Ещё имея в устах пищу (данную Богом), они (евреи), неблагодарные, хулили Бога, а он (Иуда), злочестивый, нося в устах Небесный Хлеб, предал Спасителя. О ненасытный нрав, о бесчеловечная дерзость! Продаёт Питающего его и предаёт на смерть Того, Кого прежде любил. Воистину Иуда - беззаконный сын тех (неблагодарных евреев), и вместе с ними наследует погибель.

Моисей Хорив курыкыш кӱза (Тиссо)

Кас велеш «Тымык волгыдышто» кум паремийым лудыт:

  • Исх. 19:10-19 — Моисей Израильым Хорив курык ӱмбалне Юмын кончышашлан ямдыла, кумшо кечын Юмо курык ӱмбак вола да тушечын пророк дене мутлана;
  • Иов. 38:1-23 да Иов. 42:1-5 — Юмо Иов дене мутлана;
  • Ис. 50:4-11 — Христосын орланымыж нерген ончылгоч шижтарыме.
Уильям Блейк. Иов Христос толмым ужеш: «И я во плоти моей узрю Бога. Я узрю Его сам; мои глаза, не глаза другого, увидят Его»

Паремийын сюжетше шуко тӱрлӧ улмо гай чучеш гынат, нуно тиде кечын Шолып касым шарналтмым ӧрыктарын ончыктат.

  • Исход Книга гыч ужаш христиан-влаклан тидым шарныкта: кунам икана Юмын калыкше лӱдын чытырен да кораҥын кучышаш да умылаш лийдыме Юмо деч, ту жапыштак, Шолып Касыште Юмо Шкеак апостол-влак деке волен да Шке Капшым да Вӱржым пуэн.
  • Кокымшо паремий Иовын юмым кычалме жапше да йолташ-влакын теодицейым чоҥаш тыршымышт деч вара Юмо Шкеак Иовыш деке толын да тудын дене мутланымыжым шарныкта. Тудын улмыж годым чыла йодыш да ӱшаныдымаш-влак шаланеныт: Юмын йодышыш «Кто сей, омрачающий Провидение словами без смысла?» (Иов. 38:2) Иов вашештен: «Я слышал о Тебе слухом уха; теперь же мои глаза видят Тебя; поэтому я отрекаюсь и раскаиваюсь в прахе и пепле» (Иов. 42:5-6). Евхаристий ӱшанышылан Юмо дене вашлияш йӧным пуа.
  • Кумшо паремий Исайян Христосын орланыме да сеҥымыж нерген ончылгоч ойлымым ончыкта: «Я предал хребет Мой биющим и ланиты Мои поражающим; лица Моего не закрывал от поруганий и оплевания (Ис. 50:6)…Кто из вас боится Господа, слушается гласа Раба Его?…Кто ходит во мраке, без света, да уповает на имя Господа и да утверждается в Боге своем» (Ис. 50:10)

Паремий деч умбаке шуйнышо апостолысе лудмаште (1Кор. 11:23-32) ӱшаныше-влаклан могай кугу да лӱдыкшӧ таинствыш ушнаш келшымышт нерген ушештара. Кугу изарнян евангелий лудмаш Мф. 26:1-75 (Лк. 22:43-45 да Ин. 13:3-17 ешартыш дене) уша да нине илыш сӱрет-влакым авалта:

  • Тӱҥ шнуйъеҥ-влакын Иисусым пушташ шонымашышт,
  • Вифанийысе кас Иисусым ӱй дене йыгалтымаш,
  • Иудан ужалымыж шотышто план,
  • Иисус тунемше-влакын йолыштым мушкеш,
  • Шолып кас,
  • Петрын кораҥмыж нерген ончылгоч ойлымаш,
  • Гефсиманийыште кумалтыш,
  • Иисусым кучымаш да Иудан ужалымыже,
  • * синедрион Иисусым судитлымыже да Тудым кырымаш,
  • синедрионын Иисусым Пилатлан пуымашыже,
  • Петрын кораҥмыже.

Литургийын ойыртемже: Херувим муро олмеш «Вечери Твоея тайныя» посна мурым йоҥгалтарат, причастийысе почеламут «Да исполнятся уста наша» мирян-влакын причастий годым йоҥга.

Ве́чери Твоея́ та́йныя днесь, / Сы́не Бо́жий, / прича́стника мя приими́; / не бо враго́м Твои́м та́йну пове́м, / ни лобза́ния Ти дам, я́ко Иу́да, / но я́ко разбо́йник испове́даю Тя: // Помяни́ мя, Го́споди, во Ца́рствии Твое́м.

Кусарымаш

Сын Божий, прими меня сегодня как причастника Твоей Тайной вечери. Не предам тайны Твоим врагам, не поцелую Тебя, как Иуда. Но подобно (благоразумному) разбойнику исповедаю Тебя: Помяни меня, Господи, во Царствии Твоём.

Заамвон кумалтыш мут деч вара шот-радам почеш йолым мушмо йӱла шога (Руш Черкыште кафедран соборлаште да южо монастырьлаште архиерей служитлыме годым шукталтеш). Тидын годым Иоаннын Евангелийже гыч келшен толшо текстым лудыт (Ин. 13:1-17)

Христосын Орланымыж нерген Евангелий[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

«Христосын Святой Орланымыж нерген 12 Евангелий» — Кугу Кугарнян православий юмылан кумалмаш (приходын пашаштыже Кугу изарнян кастене шукталтеш). Чыла ныл Евангелий гыч латкок ужашым почела лудмаш, Утарышын Мландысе илышыжын пытартыш шагаше-влак нерген каласкала, Шолып Кас деч вара тунемше-влак дене чеверласымыж гыч тӱҥалын да Иосиф Аримафейскийын колоткаштыже тудым тойымо марте.

Евангелийысе Орланымаш[6]:

  1. Иоаннын 13:31-38 Иоанн семын 18:1 (Утарышын тунемше дене чеверласыме мутланымашыже да нунын лӱмеш Тудын кумалмыже)
  2. Иоаннын 18:1-28 (Гефсиман садыште Утарышым налме да икымше шнуйъеҥ Анна деч Тудын орланымыже)
  3. Матфейын 26: 57-75 (Утарышын икымше шнуйъеҥ Каиаф деч орланымыже да Петрын кораҥмыже)
  4. Иоаннын 18:28-40; 19:1-16 (Пилат деч судышто Юмын Орланымыже)
  5. Матфейын 27:3-32 (Иудан ӱшаным йомдарымыже, Юмын Пилат деч угыч орланымашыже да Ырес ӱмбалан Тудым пудален судитлымаш)
  6. Маркын 15:16-32 (Голгофа ӱмбаке Юмым вӱдымаш да Тудым ырес ӱмбалан орландарымаш)
  7. Матфейын 27:34-54 (Юмын ырес ӱмбалан орланымыже нерген каласкалымашым умбакыже шуйымаш, Тудын колымыжым ӧрыктарыше ю дене умыртарымаш)
  8. Лукан 23:32-49 (Утарышын тушман верч ырес гыч кумалмыже да ушан шалатыл коштшын ӧкнымыжо)
  9. Иоаннын 19: 25-37 (Утарышын ырес гыч Шочынавалан да ап. Иоаннлан мутшо да Тудын колымыж нерген каласымым уэштарымаш)
  10. Маркын 15: 43-47 (Юмын капшым ырес гыч кораҥдымаш)
  11. Иоаннын 19:38-42 (Никодимын да Иосифын Утарышым тойымышт)
  12. Матфейын 27:62-66 (Утарышын колоткажым оролаш шогалтыме да колоткам петырыме нерген)

Ырес ончылно шуктымо лудмаш храмым тӱрыснек почкартарыме дене эрта (изи почкартарымаш кажне лудмаш дене шукталтеш, латкокымшо деч моло годым — тудын оеч ончыч тӱрыснек почкалтарымаш эрта). Шнуйслужышо-влак да калыкат ты жапыште сортам кучен шогат, тыге Утарышын орланымаш жапыштат лӱман да чапан кодмыжым ончыктат, Спасительым коден огыл, тыгак каче ваштареш лекше кандыл дене толшо ӱдыр-влак семынак. Эр кумалтыш деч вара, сай йӱла почеш, ӱшаныше-влак,сортам йӧрыктыде, мӧҥгышкышт кондат да изарня тул дене омса янакеш ырес тамгам ыштат, сортам сортаатыште Кугече марте аралат.

Калык йӱла

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
Н. Пимоненко. Кон изарня, 1887 (?)

Кугу изарнян черкылан келшыдыме йӱлаж нерген — «колышо-влакым ырыкташ» да храмын шелык (престол) йымакыже сотемдараш манын шинчалым пыштымаш — 1551 ийысе Стоглавый соборын йодыш-влак кокла гыч иктыже ойла:

А в Великий четверток по рану солому палят, и кличут мертвых, некоторые же невейгласы попы в Великий четверток соль под престол кладут, и до седьмаго четверга по Велице дни тамо держат, и ту соль дают на врачевание людем и скотом[7].

Соборын вашмутшо тыгай пашам сайлан шотлен огыл, нуным «эллинский» (языческий) да «еретик хула» семын аклен. Туге гынат Малороссийыште изарнясе шинчалым храмыште сотемдарыме йӱла XIX курымыштат вашлиялтын[8], а РПЦ кызытат ты йӱлам шукта. РПЦ-ын кызытсе южо шнуйслужышыжо «изарнясе шинчалым» «чий умылымаш» да «черке воктенсе ырым» ман ойлат[9].

Кресаньык коклаште кон изарнян, Кон арнясе моло кече семынак, аурэмдыме йӱла шукталтын. Эрвел славян-влак тидым тӱҥ шотышто изарнян шуктеныт, а Касвел Славийыште — шукыж годым Кон кугарнян. Тыгай радам да йӱла-влак айдемым да тудын тазалыкшым, кочкышым да погым, тыгак илымверым да тудлан лишыл тӱвыра поянлыкым авалтат[10].

Южо йӱлажым тошто пытыше олмеш у, самырык, «илыше» тулым кычалмаш дене кылденыт, тошто шкенжыным ыштен пытарен да вийжым йомдарен. Тидлан кӧра кастене «Двенадцати страстны́х Евангелий» юмылан кумалтыш гыч йӱлышӧ сортам мӧҥгыш конденыт, тудын дене шке сортатулым чӱктеныт, коҥгатулым ылыжтеныт[11]. Южгунам тул акрет годсылак лукталтын — тудым ватыдыме пӧръеҥ-влак пу тоя да пу моклакам йыген ылыжтеныт[12]. Кугу изарнясе тулын кугу ю шӱлышан улмыжлан ӱшаненыт. Тиде ю, эмлыше да аралыше вийым тиде кечынак кӱэштме киндыштат[13], да поснак сотемдарыме шинчалыштат ужыныт[14]. Кугу изарнян шуко йӱла радамже «икымше кечын ю шӱлышыж дене» кылдалтын да шке илышыште сеҥымаш, сай шурно лектыш, вольыкын сай тӱланыме, осал вий деч кресаньык озанлыкым аралыме вийлан ӱшаненыт[15].

Одо-влак Кугу изарнян эрден эр йыштак «у» але «рӱмбалге вӱдлан» (акшан ву) каеныт, тудым йогын почеш коштал налыныт да шнуйлан шотленыт. Тиде вӱд дене шинчвочмым шӱалталтыныт, пӧртым да вольыкым шыжыктен аруэмденыт[16].

Бесермян да йӱдвел одо-влак Кугу изарнян пӧрт еда коштыныт да тӱрлӧ тӱсан шӱртым, лаштыкым погеныт, нуным кидышкышт кылденыт, а вара курчакым ыштылыныт[17]. Бесермян-влак шӱртым кидыштышт шошо ага пайрем марте кылден коштыныт, тунам нуно ты арверым вӱдыш колтеныт, тыге шӱртӧ чыла черым наҥгая ман ӱшаненыт.

Марий-влак Кугу изарням Сорта кече ман лӱмдат, тиде идалыкын кугезе-влакым уштен шарныме икымше кечыжлан шотлалтеш.

Тыгак ончо

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Палемдымаш

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  1. ↑ Гермоген Шиманский. Особенности богослужения в Великий четверг // Литургика. Дата обращения: 7 кылме 2016. Архивировано 7 кылме 2016 года.
  2. ↑ 1 2 Великий Четверг. Воспоминание Тайной Вечери. Азбука веры. Дата обращения: 2 ага 2024.
  3. ↑ Чистый четверг. Фома (23 ӱярня 2024).
  4. ↑ Великий четверг в Православной энциклопедии. Дата обращения: 24 сӱрем 2009. Архивировано 1 ага 2009 года.
  5. ↑ 2 мая — Великий (Чистый) четверг. Дата обращения: 3 ага 2013. Архивировано из оригинала 21 сорла 2014 года.
  6. ↑ Страстные Евангелия. Архивысе копий 15 вӱдшор 2017 гыч // Булгаков С. В. Настольная книга для священнослужителей
  7. ↑ Постановления Стоглавого собора 1551 года. Вопрос XXVI. Дата обращения: 23 шорыкйол 2019. Архивировано 23 шорыкйол 2019 года.
  8. ↑ Начиная с Требника Петра Могилы (1646) в православные требники включается «молитва над солью», которая, однако, не привязана к конкретному дню церковного года: Чин благословения соли. Архивысе копий 23 шорыкйол 2019 гыч // Сельский требный сборник.
  9. ↑ Что такое «четверговая соль»? Дата обращения: 23 шорыкйол 2019. Архивировано 18 шыжа 2018 года.
  10. ↑ Агапкина, 2012, с. 555.
  11. ↑ Четверговая свеча. Архивысе копий 10 шорыкйол 2015 гыч // Российский Этнографический Музей
  12. ↑ Вытирание огня. Архивысе копий 10 шорыкйол 2015 гыч // Российский Этнографический Музей
  13. ↑ Четверговый хлеб. Архивысе копий 10 шорыкйол 2015 гыч // Российский Этнографический Музей
  14. ↑ Четверговая соль. Архивысе копий 10 шорыкйол 2015 гыч // Российский Этнографический Музей
  15. ↑ Верес. Архивысе копий 10 шорыкйол 2015 гыч // Российский Этнографический Музей
  16. ↑ Карпова Л. Л. Среднечепецкий диалект удмуртского языка: Образцы речи. Ижевск: УИИЯЛ УрО РАН, 2005. Архивысе копий 20 ӱярня 2017 гыч С. 225—226.
  17. ↑ Попова Е. В. Календарные обряды бесермян. Ижевск: УдмИИЯЛ, 2004. Архивысе копий 25 шыжа 2017 гыч С. 80-81.

Литератур

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  • Чистый четверг / Т. А. Агапкина // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 2012. — Т. 5: С (Сказка) — Я (Ящерица). — С. 555–558. — ISBN 978-5-7133-1380-7.

Кылвер-влак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
"https://mhr.ruwiki.ru/w/index.php?title=Кугу_изарня&oldid=641785" гыч налме