Кугу Какшан (заповедник)
| «Кугу Какшан» кугыжаныш пӱртӱс заповедник | |
|---|---|
 | |
| МСОП категорий — Ia (Пеҥгыде пӱртӱс резерват) | |
| Тӱҥ информаций | |
| Кумдык | 21 428 га |
| Ыштыме кече | 1993 ий 14 ӱярня |
| Вуйлатыше организаций | Федерал кугыжаныш бюджет тӧнеж «Кугу Какшан» кугыжаныш пӱртӱс заповедник» |
| Верланымаш | |
| 56°40′35″ с. ш. 47°16′21″ в. д.GЯO | |
| Эл | |
| Регион | Марий Эл |
b-kokshaga.ru | |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
«Кугу Какшан» кугыжаныш пӱртӱс заповедник — Марий Эл Республикын Килемар да Медведево велысе заповедник (шагал улшо янлык ден кушкылым аралаш да шукемдаш ойырымо мланде кумдык), Россий.
Историй
1993 ий 14 мартыште РФ Министр-влак Каҥашын — Виктерын пунчалже дене Кугу Какшан эҥер бассейнысе шкешотан пӱртӱс комплекс-влакым аралаш да шымлашлан негызлалтын[1]. Ондак тиде пӱртӱс кумдыкышто Марий Элыште «Марий» заповедник лийын, тудым 1972 ийысе кукшо кеҥежым пӱтынек йӱлымекыже петыреныт[2][3][4].
Ондак заповедник мучко Нолька — У Цинглок кӱртньыгорно эртен, но тудым 90-ше ийлаште кораҥденыт.
Заповедникын верланымыже
Тудо Кугу Какшан лӱман эҥерын кокла йогыныштыжо верланен, Старожильск посёлкысо йогын дечын икмыняр кӱшнырак, Йошкар-Ола деч касвелкыла 40 меҥге лиеш. Заповедникын кумдыкшо 21 428 гектар шотлалтеш[1].
Эҥер да ер-влак
Заповедникын мландыж гоч тыгай эҥер-влак йогат: Кугу Какшан, Шеженер, Витьюм, Шамка, Арья. Шушер ер уло.
Заповедникым аралыме режимым пеҥгыдемдымылан кӧра, Кугу Какшан гоч байдарке корным Киров кундем Санчурск посёлко деч огыл, а Старожильск посёлко деч тӱҥалаш логалеш[5].
Мландӱмбалын могай улмыжо
Мландӱмбалже — ошма кӱкшакан, лапка-толкынан, Кугу Какшанын вӱд налме верже верын-верын палдырна, нуно изишак шала улыт, тошто иксаже купаҥыныт, эҥер воктенсе курыкйол ден иземше арка-влак коклаште вӱд налме вер уло[6].
Игече режим
Климат икмарда-континетысе. Теле йӱштӧ, а кеҥеж икмарда-шокшо. Эн йӱштӧ тылзе — январь, эн шокшо — июль. Идалык мучко йӱр да лум вӱд 538 мм шуэш. Кушкылын кушкын-пеҥгыдеммыже 128 кече шуйна[7][8].
Кушкыл да янлык-влак
Пӱнчер шарлен (лишайникан, долгомошный, модан, сфагновый). Кугу кумдыкым куэр-влак айлат. Кугу Какшан эҥер мучко — шоло кушман тумер, пистер чодыра верланен. Шем нӧлпер вашлиялтеш. Куп-влак тӱҥ шотышто вончыман улыт. Флорыште 700 утла кушкыл шотлалтеш.
Янлык-влак тыглай чодырасе улыт: шордо, ош мераҥ, ур, ир сосна ила, шыл кочшо гыч: луй, йос, мландылуй, пире. Кӱрен маска уло, икмыняр тӱрлӧ кайык. Тӱҥ шотышто кӱдыр да сузо. Чоҥештен толшо-влак пыжашым оптат (кугылудо, купаргек, чадыртан, суртурня, чарлаҥге) да шыл кочшо (кӱдыр вараш, кайыквараш). Российын «Йошкар книгашкыже» пурышо кайык-влак кокла гыч колвараш пыжашым опта, кишке шалеҥге, кырпык, тулеген вашлиялтыт[9]. Вӱдлаште — нужгол, эҥерысе олаҥге, шереҥге, карака, нужгол да молат улыт[10].
Заповедникыште канымаш да туризм
Турист-влаклан Кугу Какшан заповедник мучко икмыняр корно пышталтын:
- «Ир пӱртӱсын тӱняже» (2 кече, ошкылмо да автомобиль дене);
- «Аралалтше мӱкшотарыш» (1 кече);
- «Сонарзе йолгорно» (1 кече);
- «Колызын кудвечыже» (1 кече);
- Вӱд дене 5 уштыш: Кугу Перевоз гыч Аргамач пристань марте.
Заповедникыш толшо турист-влаклан «Туристлан ой-каҥашым» шуктыман[11]..
Галерей
Кугу Какшан эҥер
Вӱдан эҥер покшелсе ошман оржаште кок могыран шайтан раквот
Сусак (пире шудо) — вӱд кушкыл, Кугу Какшанлан келшен толшо
Кӱкшӧ сер ӱмбалне пӱнчер
Ир лудын игыже
Маскан кышаже
Кугу Какшан серыштыже вуйдеҥге
Чодырасе ир йошкаршоптыр
Тыгак ончо
Палемдымаш
- ↑ 1 2 Постановление Совета Министров — Правительства РФ от 14 марта 1993 г. № 220 «О создании в Республике Марий Эл государственного природного заповедника „Большая Кокшага“ Министерства охраны окружающей среды и природных ресурсов Российской Федерации»
- ↑ Описание заповедника на сайте ООПТ России. Дата обращения: 23 пургыж 2012. Архивировано 7 сорла 2011 года.
- ↑ Историческая справка на сайте заповедника. Дата обращения: 23 пургыж 2012. Архивировано 20 пеледыш 2012 года.
- ↑ Доклад об экологической ситуации в Республике Марий Эл в 2013 году. Дата обращения: 24 сорла 2014. Архивировано из оригинала 26 сорла 2014 года.
- ↑ По просторам Марий Эл. Дата обращения: 17 шыжа 2013. Архивировано 17 шыжа 2013 года.
- ↑ Заповедники Республики Марий Эл. Дата обращения: 17 шыжа 2013. Архивировано 17 шыжа 2013 года.
- ↑ Климатические условия территории заповедника — «Большая кокшага», Государственный природный заповедник. b-kokshaga.ru. Дата обращения: 15 вӱдшор 2022. Архивировано 16 сӱрем 2021 года.
- ↑ Государственный природный заповедник Большая Кокшага. Заповедники и национальные парки мира. Дата обращения: 15 вӱдшор 2022. Архивировано 31 шорыкйол 2020 года.
- ↑ Заповедник «Большая Кокшага»
- ↑ Общая информация о заповеднике. Государственный природный заповедник «Большая Кокшага». Дата обращения: 11 пургыж 2019. Архивировано 12 пургыж 2019 года.
- ↑ Заповедник «Большая Кокшага». Отдых на природе.
Кылвер-влак
- О заповеднике на сайте Территория ГИС. Архивировано из оригинала 6 вӱдшор 2016 года.
- Федеральная система ООПТ
- Государственный природный заповедник «Большая Кокшага»
