Кайык кече
«Кайык кече» (англ. Bird Day) — тиде кӱчыкемдыме лӱмыштӧ икмыняр тӱрлӧ пайрем да тӱнямбал кечым ужаш лиеш, нуно чынак кайыквусо дене чак кылдалтыныт. Нунын коклаште утларак «кайыквусан» кечылан шотлалтыт: «Кайыкын тӱнямбал кече» — 1 апрель, «Кайык кече» — 4 май, «США-ште кайыкын калыкле кечыже» — 5 январь, майысе кокымшо шуматкече — «Куснылшо кайыквусын тӱнямбал кечышт», «Великобританийыште кайык-влакын калыкле кечышт» — 22 январь, «Кайык кече» але руш калык календарьыште «Обретенье», тыгак 18 июнь — «Вараксим кече». Идылыкысе кечыже каныш кечылан огеш тол гын, ончыктымо пайрем-влак кокла гыч иктыжат каныш кечылан огеш шотлалт.
.JPG)
«США-се кайыквусын калыкле кечыже» — 5 январь
.svg)
«США-се кайыквусын калыкле кечыже» (англ. National Bird Day) — экологий пайрем, тудо йӱла почеш ий еда Америкыште 5 январьыште палемдалтеш. Тиде кечын, Америкын ятыр экологий организацийже да мер толкынжо элысе кучем да граждан-влак ончылно йомшо кайык-влакым аралыме йодышым нӧлтат, нунылан айдеме воктене илен лекташ лийме йӧным ыштымашке ушнат. Тылеч посна, орнитолог-энтузиаст-влак туныктымо пашамат шуктат, шке суртеш кайыкым ашнаш шонышо-влаклан умылтараш тыршат, могай нелылыкым нуно вашлийыт да ты годым кузе тидлан ямде лийман[1].
«Кайыквусын тӱнямбал кечыже» — 1 апрельыште
«Кайыквусын тӱнямбал кечыже» — 1927 ий гыч тӱҥалын, ий еда, 1 апрельыште палемдыме кече. Лӱмжӧ палыме гынат, Россий Федераций деч ӧрдыжтӧ йылт палыдыме кече.
«Кайык кече» — 4 майыште
Тиде пайремын историйже 1894 ийыште Америкысе Ушымо штатын, Пенсильваний штатыштыже тӱҥалеш. Кечым увертарыше да пайремым эртарыше еҥлан Ойл-Сити американ оласе (Oil City, Pennsylvania) школ инспектор Чарльз Бэбкок (Charles Almanzo Babcock) шотлалтеш. Тудо йоча пайремым ышташ шонен, тудым «Кайык кече» (англ. Bird Day) ман лӱмден да сай пашам пайдалын эртараш (йоча-влаклан кайыкпӧртым да кочмо ӱстелым ышташ)темлен. Чарльзын шонымыжо колымшо курым тӱҥалтыште уло эл мучко шарлен, а вара умбакыракат.
«Bird Day» таче мартеат США-ште пайремлалтеш.
«Куснылшо кайыквусын тӱнямбал кечыже» — майын кокымшо шуматкечыже
«Куснылшо кайыквусын тӱнямбал кечыже» (англ. International Migratory Bird Day) — интернационал экологий пайрем, кудо тӱнян икмыняр эллаштыже (утларакшым Канадыште да США-ште) кажне ийын, май тылзын кокымшо шуматкечынже палемдалтеш. Тиде дате календарьыште 1993 ийыште Корнелла орнитологий лабораторийысе шымлыше-орнитолог-влакын (Америкын Ушымо Штатше-влак) темлымышт дене шочын. 1918 ийыште «Куснылшо кайык-влак нерген тӱнямбал договорым» подписатлыме улмаш, но тиде кайык-влакын миграцийышт дене кылдалтше чыла йодышым тӧрлен кертын огыл.
Пайремым тарватыше-влакын шонымышт почеш, «Куснылшо кайык-влакын тӱнямбал кечышт» тӱнямбал калыкын тӱткышыжым ик эн глобал экологий йодышлан — кайык-влакын кеҥеж да теле кокласе куснымо корныштым эрыканым да лӱдыкшдымым ышташ[2].
Куснылшо кайыквусын моло кечышт
Утларакшым Латин Америкысе эллаште октябрьын кокымшо шуматкечынже палемдалтеш, Колумбийыште октябрьын вес кечыштыже, Коста-Рикыште апрельыште палемдалтеш.
«Великобританийыште кайыквусын калыкле кече» — 22 январь
«Кайык-влакын калыкле кечышт» — экологий пайрем, кудыжо йӱла почеш Ушымо Королевствышто ий еда, 22 январьыште палемдалтеш. Утларак кумдан пайрем Шотландийыште эрта.
Российыште
П. П. Смолин «Кайык кечыже» пайремлан тӱҥалтышым ыштыше кокла гыч ик еҥ. 1924 ийыште Лосино-Островский чодыра озанлыкысе Биостанцийын юнатше-влак тудын туныктымыж почеш, лу наре омартам сакаленыт. Ик ий гыч Кайык-влакын кечышт официалне Воробьёв курыкышто эртаралтын.
Пайремлын ӱжыкмутшо тыгай лийын: «Кайыкым ида пушт! Полшыза нунылан: омартам да сийӱстелым шындыза!».