Архитектурын тӱнямбал кечыже
| Архитектурын тӱнямбал кечыже | |
|---|---|
 Архитектор (1893 ий) | |
| Тӱрлылык | Профессионал пайрем |
| Вес семын | «Архитекторын кечыже» |
| Ышталтын | Архитектор-влакын тӱнямбал ушемышт |
| Палемдат | Мланде |
| 2024 | 7 шыжа |
| 2025 | 6 шыжа |
| 2026 | 5 шыжа |
| Пайремлымаш | Ий еда, шыжа тылзын 1-ше шочмын |
| Йӱла | Тӱрлӧ пайрем мероприятий |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Архитектурын тӱнямбал кечыже (англ. World Day of Architecture[1]) — архитектор да архитектур шедеврым аклыше-влакын тӱнямбалысе профессионал пайремышт, ий еда октябрьысе икымше шочмын палемдалтеш.
Историй
1946 ий сентябрьыште Великобританийын рӱдолаштыже Лондонышто архитектор-влакын тӱнямбал совещанийышт лийын, нунын коклаште Совет Ушем гычат делегат-влакат лийыныт. Тиде заседанийыште ик ой дене манме гай пунчалым луктыныт: Архитектор-влакын ушемыштым (МСА) у организацийым ышташ. Кызыт МСА-ште шӱдӧ наре национальный секций уло, тушко тӱрлӧ эл гыч миллион утла архитерктор йыжъеҥ-влак ушненыт[2].
Нылле ий эртымек, 1985 ийыште, Архитектор-влак тӱнямбал ушемын заседанийыштыже кутырен келшеныт: Архитекторын тӱнямбал кечыжым июльын икымше шочмыжын палемдаш. Но 1996 ийыште, Барселона испан олаште, МСА шке колымшо Генерал Ассаблейыштыже Архитектурын тӱнямбал кечыжым октябрьын икымше шочмышкыжо кусараш пунчалын — ты кечын ООН вӱдымыж почеш Илыме верын тӱнямбал кечыже (Всемирный день Хабитат) пайремлалтеш.
Архитектур тӱнямбал кечын шке йӱлаже уло: тиде кечын пӱтынь планетын архитекторжо-влак конференцийыш, симпозиум ден форумлаш погынат, тыште нуно шке шинчымашышт да опытышт дене кылдалтше проблемым решатлат, оралте ден сооружений-влакым чоҥымо да реставрироватлыме дене кылдалтше йодышым каҥашат, посна йодыш дене мутланымашым, диспутым эртарат. Тиде кечын шуэн огыл тӱрлӧ выставке ден экскурсий эртаралтеш.
Российыште пайремлымаш
Россий Федерацийын Президентшын 2010 ий 7 сентябрьысе 1099-ше №-ан «Россий Федерацийын кугыжаныш награде системыжым саемдыме шотышто мероприятий нерген» кӱштыкше дене келшышын, Россий Федерацийын Президентше идалыкыште ик гана «Россий Федерацийын калык архитекторжо» чап лӱмым пуымо нерген указым луктеш.
Моско
2008 ий гыч Москошто «Архитектурын кечыже» фестиваль эртаралтеш. Фестиваль идалыклан кок гана эрта — октябрьыште (Архитектурын кечыж лӱмеш ) да апрельыште. Архитектур кечын тӱҥ палыже — йолын, автобус ден велоспедеш шинчын, тачысе да совет жапысе архитертур дене палыме лийме экскурсий, архитектор да заказчик-влак дене пырля у объектым ончымаш, архитектур мастаргудышто уна лиймаш, лекций ден дискуссий-влак, тошто ден у архитектурын икте-весым умылен пашам ыштымашке виктаралтше мероприятий-влак. Фестивальын организаторжо — «P-Arch» агентстве, куратор-влак — Александр Змеул ден Наталия Алексеева.
Угарман
Архитектур тӱнямбал кечым Угарманыште 2006 ий гыч палемдат. Лач угарман-влак элыште эн ончыч фестивальым эртараш тӱҥалыныт. Фестивальын инициатор, кураторжо — Марина Игнатушко. Кечын программыштыже — ончер, лекций, акций, экскурсий. Фестивальын партнёржо — Российысе архитектор Ушемын угарманысе пӧлкаже, «U-kon» компаний, ГЦСИ-н Юл кундемысе филиалже, «О’город» архитектур бюро, Сергей Туманинын галерейже, АЗ тӱшкан сӱретчыже-влак, «Циферблат» эрыкан кумдык.
Екатеринбург
Екатеринбургышто пайремым 2011 ий гыч TATLIN савыктыш эрнтара. Архитектор-влаклан пикник семын эрта, июльын икымше шочмынжо. Пайремын кӱлешан ужашыжлан архитектур нерген шонымаш-влакым чумырымо ончер шотлалтеш. Тыгак архитектор-влак городки дене модыт, шашлык дене сийлалтыт да яндар южышто канат.
Архитектурын тӱнямбал кечыжлан ий еда ямдылыме теме-влак
Пайрем кажне ийын архитектур дене кылдалтше посна йодышым тарвата:
- 2007 ий — «Ола — ӱшанын магнитше» (англ. Cities, magnets of hope)
- 2008 ий, 6 октябрь — Джанкарло Юсам (Gancarlo Ius) кумдан палыме архитекторым, МСА-н вице-президентшым шарнымылан пӧлеклалтын, 2005 ий 4 июльышто колен[3]. Ӱжыкмут шотеш муро гыч «Child be the Architect of a better future» (Йоча, сай ончыкылыкын архитекторжо лий але «Икшывын архитектор дене мутланымыже») ой лийын, ты мурылан мутым Джанкарло серен.
- 2009 ий — «Архитекторын вийжым — глобал кризис ваштареш»[4]
- 2011 ий, 3 октябрь — «Архитектур да айдемын праваже»[5]
- 2012 ий — «Архитектор-влак олан реформаторышт» [6] (англ. Architects are city changers)[7]
- 2015 ий — «Архитектура, чоҥымаш, климат. «Задаче тулым илышыш шыҥдарымаш»
«Чоҥышын кечыже» — Российыште (СССР жап гыч) августын кокымшо рушарнянже палемдалтеш. Модернын тӱнямбал кечыже — 2013 ий гыч 10 июньышто палемдалтеш[8]
Тыгак ончо
- «Чоҥышын кечыже» — Российыште СССР жап годсек августын кокышо рушарнянже палемдалтеш.
- Модернын тӱнямбал кечыже — 2013 ий гыч тӱҥалын ий еда 10 июньышто палемдалтеш.
Палемдымаш
- ↑ World Day of Architecture — Message from the UIA President Архивысе копий 3 шорыкйол 2014 гыч
- ↑ The International Union of Architects (UIA) Архивысе копий 1 ага 2013 гыч
- ↑ International Union of Architects vice president Giancarlo Ius dies Архивысе копий 12 идым 2015 гыч
- ↑ Бюллетень МСА №9 2009 г. Дата обращения: 26 ага 2010. Архивировано из оригинала 24 пургыж 2010 года.
- ↑ Союз архитекторов России | Всемирный день архитектуры. Дата обращения: 9 пургыж 2012. Архивировано 29 ага 2012 года.
- ↑ «Архитекторы — реформаторы городов», Союз архитекторов России, 2012. Дата обращения: 1 сӱрем 2013. Архивировано 14 шыжа 2013 года.
- ↑ World Day of Architecture Architects are city changers, UIA, 2012 Архивысе копий 14 ага 2013 гыч
- ↑ 2015 год на сайте агентства союзов архитекторов. Дата обращения: 16 кылме 2015. Архивировано 10 вӱдшор 2022 года.