Курсов, Павел Ильич

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
Павел Ильич Курсов
Павел Ильич Курсов.jpg
Шочмо кече 1908 ий 5 теле(1908-12-05)
Шочмо вер Кӱчыкэҥер ял, Чарла уезд, Озаҥ губерний, Россий империй
Колымо кече 2006 ий 5 ӱярня(2006-03-05) (97 ий)
Колымо вер Рига, Латвий
Гражданлык  СССР →  Россий
Паша сомыл сарначальник, Кугу Ачамланде сарын участникше
Награде да премий

Орден Ленина — 1956 Орден Красной Звезды  — 1942 Орден Красной Звезды  — 1945 Орден Красного Знамени  — 1944 Орден Красного Знамени  — 1945 Орден Красного Знамени  — 1950 Орден Отечественной войны I степени— 1943 Орден Отечественной войны I степени— 1985
POL Krzyż Walecznych BAR.svg POL Krzyż Walecznych BAR.svg
Медаль «За боевые заслуги» — 1944 «Моском аралымылан» медаль SU Medal For the Liberation of Warsaw ribbon.svg Медаль «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.»
Орлов кундемысе Залегощь велын Чап гражданинже (1969)

Павел Ильич Курсов (1908 ий 5 декабрь, Кӱчыкэҥер, Чарла уезд, Озаҥ губерний, Россий империй, кызыт Морко вел, Марий Эл Республик, Россий — 5 март 2006, Рига, Латвий) — совет жапысе марий сарначальник, Кугу Ачамланде сарын талешкыже. Кугу Ачамланде сар жапыште — 129-ше Орловысо Йошкар Тистан Кутузов лӱмеш орденан стрелок-влак дивизий штабын начальникше, гвардийын полковникше (1945). Орлов кундемысе Залегощь велын Чап гражданинже (1969).

Илыш корныжо

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Шуко шочшан марий кресаньык еш гыч[1]. 1917 ийыште тӱҥалтыш школым тунем пытарымек, колхозысо самырык-влакын школыштым тунем лектын, ача-аважын озанлыкыштышт пашам ыштен. 1924 ий кеҥежым РКСМ-ыш пурен, Кожлаер ялсоветысе комсомол ячейкым вуйлатен[2]. 1928 ий гыч — Мушмаринысе чодыра озанлыкын чодырам руышо-влакын бригадирже, Суслонгер Озаҥ кӱртньыгорно станцийысе чодыра приказчик да озанлык клатым вуйлатыше[3].

1930 ий шыжым РККА радамыш налалтын. Ярославль кундемысе Ростов олаште изирак командир-влакын полкысо школыштым тунем лектын, вара, 1935 ийыште — С. Каменев лӱмеш киевысе пырля ушналтше сар школышто тунемын. Лейтенант лӱмпале дене Бердичев олаш колталтын, 100-шӧ стрелок-влак дивизийысе 300-шӧ стрелок-влак полк школын туныктымо взвод командирже лийын[3].

1939 ийыште КПСС йыжъеҥ лийын. 1939 ий гыч — М. В. Фрунзе лӱмеш Сарзе академийын колыштшыжо, 1941 ий июль гыч — 32-шо армийын штабыштыже калыквийым (ополченийым) чумырымо, Можайскысе аралтыш линийым чоҥымо шотышто тырша. 1941 ий октябрь гыч — 2-шо Моско коммунист стрелок-влак дивизийын писын вашештыше пӧлкажын начальникше, (1942 ий гыч — 129 дивизий, 1943 ий гыч — Орловысо Йошкар Тистан стрелок-влак дивизий). 1941 ий 7 ноябрьыште Москошто Йошкар площадьыште эртыше парадын участникше. 1941 ий июнь тылзыште, академийын 3-шо курсшым колыштшо улмыж годым, Касвел Украинын Ковель олаштыже стажировкышто лийын. Сар мучко фронтышто лийын: Моском арален, Йӱдвел-Касвел фронтышто кредалын, Орёлым, Белоруссийым, Польшым руалтыше немыч-фашист деч утарен, фашист Германий кумдыкышто тушманым кырен. Гвардийын полковникше лӱмпале (1945) марте служиен. Г. К. Жуков, К. К. Рокоссовский, И. Д. Черняховский, И. Х. Баграмян да тулеч моло-влак денат вашлийын[4].

Сар деч вара Ригыште (Латвий ССР) илен, Фрунзе лӱмеш Сар академийым тунем пытарыме деч вара, 1949 ий гыч ондак гвардий ушем штабын начальникшылан служитлен, вара Прибалтикысе сар округын офицер кышкаржым туныктымо курсым вуйлатышылан тыршен. 1958 ийыште шапашыш лектын[2].

Чӱчкыдын шочмо Элышкыже толын, Марий Элын Морко районысо Кӱчыкэҥер ялыш, самырык тукымым сар-патырлык шӱлышеш куштымаште тыршен, йоча да самырык еҥ-влак дене вашлийын[4].

Залегощь райкаҥаш депутат-влак исполкомын темлымыж почеш 1969 ий 7 мартыште Курсов Павел Ильичлан «Залегощь районын Чап гражданинже» лӱмым пуымо[5].

«За тебя, крылатый город!» (1969), «От Москвы до Эльбы» (1973)[6], «Потомкам в наследство» (1982), «Память сердца» (1998) мемуар-влакын авторжо[4]. Тудын статьяже-влак чӱчкыдынак Латвийысе, Марий АССР-ысе, Орловысо да моло кундемласе газетлаште савыкталтыныт. Тыгак тудын дивизийжын Кугу Ачамланде сар жапыште совет войскан тӱҥ операцийлаштыже кредалмыж нерген 7 буклетым луктын[3].

2006 ий 5 мартыште Ригыште колен, тушанак тойымо[3].

Суаптар ден лӱмпалыже-влак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  • Ленин орден (30.12.1956)[7]
  • Йошкар Шӱдыр орден (16.07.1942; 0611.1945)[7]
  • Йошкар Тисте орден (20.07.1944; 15.02.1945; 15.11.1950)[7]
  • I степенян Ачамланде сар орден (01.09.1943; 1985)
  • «Талешке-влакын ыресышт» орден (Польшо)[3]
  • «Сӧй суаплан» медаль (03.11.1944)
  • «Моском аралымылан» медаль (01.05.1944)
  • «Варшавым утарымылан» медаль[3]
  • «1941–1945-ше ийласе Кугу Ачамланде сарыште Германийым сеҥымылан» медаль (09.05.1945)[7]
  • Гвардийын полковникше (1945)[4]

Орлово кундемысо Залегощь велын Чап гражданинже (1969)[5] Южо возымо дене келшышын[3], тыгак Белостокын (Польшо) Чап гражданинжылан шотлалтын, но 2020 ий гыч официалне возымо радамыште Павел Курсовын лӱмжӧ уке[8].

Шарнымаш

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  • Марий Эл Республикысе 6-шо №-ан Морко кыдалаш школышто Талешке-влакым шарныме П. И. Курсов лӱмеш школысо краеведений тоштер да Сар Чап зал пашам ышта[3].
  • 2005 ийыште П. И. Курсовын лӱмжым Моркысо 6-шо №-ан кыдалаш школын кадетше-влаклан пуымо[2].
  • 2010 ийыште 6-шо №-ан Морко кыдалаш школ пӧртеш мемориал оҥам почмо[3].
  • Тудын лӱмжӧ — Морко районысо «Волгыжмаш» да «Сеҥымаш» колхоз-влакын Чап Книгаштышт[3].

Палемдымаш

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  1. ↑ Село Кутюк-Кинер (Кучык-Энер). Краеведческий портал "Родная Вятка" (31 ӱярня 2018). Дата обращения: 28 ага 2020.
  2. ↑ 1 2 3 Павел Ильич Курсов. Документы различных областей. Дата обращения: 24 ага 2020. Архивировано 26 шыжа 2017 года.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Жидик А. Павел Ильич Курсов — славный сын марийского народа // Моркинская земля : газета. — 2012. — 4 мая. — С. 4.
  4. ↑ 1 2 3 4 Курсов Павел Ильич. Дата обращения: 28 ага 2020. Архивировано 17 пургыж 2020 года.
  5. ↑ 1 2 Курсов Павел Ильич. Официальный сайт администрации Залегощенского района Орловской области. Дата обращения: 28 ага 2020. Архивировано 26 теле 2018 года.
  6. ↑ Курсов, Павел Ильич — от Москвы до Эльбы. Официальный сайт РГБ. Дата обращения: 28 ага 2020.
  7. ↑ 1 2 3 4 Курсов Павел Ильич 1908 г. р. Память народа. Дата обращения: 28 ага 2020.
  8. ↑ Honorowi Obywatele Miasta (польск.). Дата обращения: 2 шыжа 2020. Архивировано 29 идым 2020 года.

Литератур

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  • Краснов П. В., Колесников А. Ю. Курсов Павел Ильич // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — 2-е изд. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2017. — С. 242. — 606 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-905314-35-3.

Кылвер-влак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
"https://mhr.ruwiki.ru/w/index.php?title=Курсов,_Павел_Ильич&oldid=609735" гыч налме