Вишневский, Борис Николаевич

РУВИКИ-ште тыгай тукымлӱм дене вес еҥ нерген статьям лудаш лиеш: Вишневский.

Борис Николаевич Вишневский
Шочмо кече	13 пеледыш 1891(1891-06-13)
Шочмо вер	Шяуляй, Ковенск губерний[d], Россий империй[d]
Колымо кече	26 шорыкйол 1965(1965-01-26) (73 ий)
Колымо вер	Черновцы, Украин ССР[d], Совет Социализм Республик-влак Ушем
Шанче алан	антропологий, археологий, географий
Паша вер	Н. А. Некрасов лӱмеш Кострома кугыжаныш университет[d] Озаҥысе университет[d] Ленинградысе эрвел институт[d] А. И. Герцен лӱмеш Российысе кугыжаныш педагогике университет[d]
Образований	Пермьысе пӧръеҥ гимназий[d]
Шанче степень	географий шанче доктор

Борис Николаевич Вишневский (1891 ий 13 июнь, Шавли, Ковенск губерний — 1965 ий 26 январь, Черновцы, Украин ССР, СССР) — совет антрополог да археолог, географ, этнограф. Географий шанче доктор, Руш Америкым шымлызе.

Илыш корныжо

Ковенск губерний Шавли олаште служышо ешеш шочын, йоча жапше Пермьыште эртен. Пермысе гимназийым тунем лектын.

1911 ийыште Моско университетын физике-математике факультетын пӱртӱс пӧлкашкыже тунемаш пурен. 1916 ийыште университетысе курсым «Географий да антропологий» специальностян 1-ше степенян диплом дене тунем пытарыме деч вара профессор лӱмым налаш ямдылалташ географий кафедреш коденыт. Студент улмыж годымак, 1913 ийыште, шке йолташыже, студент-пермяк-влак дене Москошто икымше Пермь землячествым чумырышо семын палыме. Д. Н. Анучинын тунемшыже лийын. 1918 ийыште Вишневский Моском коден да Юл кундемысе олалаште шанче да туныктымо паша дене илаш тӱҥалын. 1919 ий марте Кострома университетыште туныктен, вара Озаҥыш куснен, тушто Йӱдвел-Эрвел археологий да этнографий институтын да Озаҥ университетын профессоржо лийын. Шужен илыме ийлаште моло профессор-влак семынак шужен илыше радамыш пурталтын да Нансен миссийын (Российлан полшымо шотышто тӱнямбал комитет) кочкыш полшыкшо дене илен лектын.

1923 ийыште СССР ША (МАЭ) Антропологий да этнографий тоштерын шанче аралышыже олмышто тыршен, вара уэш ыштыме антропологий пӧлкам вуйлатен. 1927 ийыште МАЭ пелен Вишневскийын темлымыж дене СССР калык-влакын вӱр ойыртемым антропологий шот дене шымлыше бюро ышталтын да ты шотышто Чувашийыште, Кокла Азийыште, Белоруссийыште икымше гана экспедиций шинчымашым погымо паша шукталтын.

Тыгак Анатомо-антропологий обществын секретарьжылан да Российысе калык-влакын тукым кышкаржым шымлыше комиссийын (КИПС) пашаеҥжылан тыршен. 1926 ийыште Чуваш АО-што ЯИ экспедицийыште пашам ыштен, КИПС-ын Коклаазийысе экспедицийын антропологий секцийжым вуйлатен.

Ты жапыштак Петроградыште / Ленинградыште туныктымо пашам шуктен. Енукидзе лӱмеш Ленинградысе илыше эрвел йылме институтышто, А. И. Герцен лӱмеш Ленинградысе пединститутышто (1927 ий гыч) туныктен, 1929 ийыште Ленинградысе кугыжаныш университетын профессоржо лийын. Тудо антропологийым туныкташ тӱҥалше да кумдан шарен колтышо совет шанче кокла гыч иктыже лийын.

Ты жапыштак Вишневский краевед-влак толкыныш ушнен да тудым вияҥден колтен, «Краеведение» журналын авторжо да рецензентше лийын.

1937 ийыште США-се конференцийыште акрет айдеме нерген ойлаш ямдылалтын, докладше тунгус-влакын антропологийышт нерген лийын, тидын нерген тудо монографийым ямдылен. Академик А. М. Деборин тудлан конференций каяш йӧным пуэн огыл, молан манаш гын, Вишневскийын совет кучемлан пеҥгыдын ӱшанле улмыжлан ӱшанен огыл. Пырля пашам ыштыше моло еҥ-влакат Вишневскийым шке шымлымаштыже буржуазий шанчыеҥ-влакын пашаштым ушештарымылан шылталеныт.

1935 ийыште диссертацийым арален да географий шанче доктор степеньым налын.

1937 ий 14 сентябрьыште Вишневскийым арестоватленыт да 1938 ий 8 майыште СССР НКВД пелен улшо ОСО политике статья дене (РСФСР УК 58-10, 11 статья) 8 ийлан паша дене тӧрлымӧ лагерьыш колташ пунчалын, ты жап Севвостлагыште (Тора Эрвел край, Магадан, 2-шо леспромхоз) эртен. Тудым географий шанче доктор диплом деч посна коденыт, 1949 ийыште тудо ты лӱмпалым угыч пӧртылтен.

1946 ийыште лагерь гыч лектын, кеч тудлан Москваш, Ленинградыш да моло кугу олашке пӧртылаш чарыме лийын гынат, туныктымо да шанче пашаш уэш пӧртылаш йӧным муын. Марий АССР-ыште, вара Молотов кундемысе Кунгур олаште илен, Марий (Йошкар-Ола), Борисоглеб да Пермысе педагогике институтлаште, Молотовысе университетыште туныктен. Пӱтынь ушемысе географий обществын Марий филиалжым негызлен-тӧнежлышыже да председательже лийын, тудын пашаштыже варажымат кумылын тыршен, тыгак обществын «Известийжым» лукмаште полшен. Тунамак Йошкар-Олаште «Марий АССР-ын пӱртӱсшӧ» сборникым чумырен, тидлан икмыняр ужашым серен.

Чын лӱмжым тичмашнек пӧртылтымеке, 1954 ийыште, Пермьысе педагогике институтыш профессор олмыш шогалын. 1955 ий гыч Перьмысе университетын физике географий кафедрын профессоржо лийын.

СССР ША пашашкыже уэш пӧртылаш тыршен да эсогыл ондакысе олмышкыжо, СССР ША Этнографий институтыш кугу шанче пашаеҥ верыш пӧртылмӧ нерген СССР ША Президиумын кӱштыкшымат вучен шуктен, но пашалан пижын шуктен огыл.

1961 ийыште, пырля пашам ыштыше-влак дене умылыдымаш лекмеке, Вишневский Пермьысе институтым коден да Черновицысе университетын экономике географий кафедрыжым вуйлаташ шогалын, тыште экспедиций шымлымашым вӱден да шанче шинчымашым шарен колтымаште тыршен.

Паша

Тидын деч посна, шымлыме пашам шуктышыла, Вишневский тоштер ден архивлаште ятыр тыршен, улшо йодышым нурысо (полевой) шымлымашыж дене пеҥгыдемден толын. Касвел Уралысе калык-влакым да географийым, Пермысе губернийым (1914—1917), Юл кыдлсе кундемым (1920—1922), Кокла Азийым (1925), Белоруссийысе чодырам (1933), Марий АССР-ым (1947—1948) да моло кундемлам шымлыше экспедицийлаште лийын.

1959 ийыште Вишневский Пермысе архивыште Семён Ремезовын савыкталтдыме «Сибирь мландын чертёжшым», а Петербургышто — тудын картографий пашажым муын.

Б. Н. Вишневский — 150 утла шанче пашан авторжо, ты шотышто 10 монографий ден брошюрым савыктен. Чолман кундемысе историйым шымлымашке надырым пыштен, тудо шуко этнографий пашам возен. Тудын южо статья ден книгаже-влак:

• Антропологические данные о населении Пермского уезда. Пермь, 1916.
• Иньвенские пермяки. Пермь, 1917.
• К антропологии древнего населения Восточного Туркестана // КМВ. 1921. № 1/2. С. 88-102.
• Музеи Пермского края и местное краеведение // Казанский музейный вестник. Казань, 1922. № 2.
• Памяти Д. Н. Анучина // Краеведение. 1923. № 2. С. 89-92.
• Литература по краеведению // Краеведение. 1923. № 2. С. 192—198.
• Осборн, Генри Ф. Человек древнего каменного века. Среда, жизнь, искусство / Пер. с англ. яз. под ред. и с доп. антрополога АН Б. Н. Вишневского, с прил. статьи «Доисторический человек в России». Л., 1924.
• Новейшие открытия в Египте // Наука и техника. 1924. № 18 (62). С. 10-11.
• Новый способ расовой диагностики в применении к чувашам // Доклады АН СССР, серия А, октябрь. Л., 1925. С. 127—130.
• Человек как производительная сила. Л., 1925.
• Человечество в доисторические времена // Наука и техника. 1925. № 18 (110). С. 3-4.
• Некоторые задачи антропологии в Пермском крае в связи с краеведением // Пермский краеведческий сборник. Пермь, 1926. Вып.2.
• Неандерталец в Галилее // Природа. 1926. № 1/2. С. 112.
• Археологические открытия Третьей Монгольской экспедиции // НВ. 1926. № 12. С. 345—346.
• Первобытный человек. Л., 1926.
• Естественная история человека: (Очерк ист. развития антропологии). Л., 1928.
• Материалы для изучения групп крови у народов СССР // Доклады АН СССР. Л., 1928. № 5.
• Антропологическое изучение чуваш. К отчёту по исследованиям 1927 года // Чувашская республика. Сборник 1. Предварительные итоги работ Чувашской экспедиции Академии наук СССР по исследованиям 1927 г. / Материалы комиссии экспедиционных исследований. Л., 1929. Вып. 10. Серия чувашская.
• Антропологический отдел: Кр. путеводитель. Л., 1931.
• Анатомические коллекции Кунсткамеры: Путеводитель по выставке. Л., 1934 (совм. с Е. В. Жировым).
• Палеоантропологическая находка близ Эривани // СЭ. 1934. № 5. С. 40-47.
• Происхождение человека: Путеводитель по антроп. коллекциям вводного отдела. М.; Л., 1937.
• Этногония буртасов // Изв. ВГО. 1948. Т. 80, вып. 2. С. 183—184.
• Древнейший человек на Лене // Природа. 1948. № 4. С. 85.
• Разоблачение эоантропа // Природа. 1956. № 12. С. 106—109.
• Из прошлого Перми // Звезда. 1957. 6 окт.
• Путешественник Кирилл Хлебников. Пермь, 1957.
• Следы угров на Западном Урале // Учен. зап. Перм. ун-та. 1960. Т. 12, вып.1.
• Географ-краевед И. Я. Кривощёков. Пермь, 1961.

Литератур да важ

• Архив Российской Академии наук. Ф. 411, оп. 6, д. 584; оп. 48, д. 86.
• Токмаков А. И., Игнатенко Н. Г., Бондаренко Я. И. и др. Памяти Б. Н. Вишневского // Изв. Всесоюз. геогр. о-ва. Т. 97, вып. 4. Л., 1965. С. 390—391.
• Масанов И. Ф. Словарь псевдонимов русских писателей, ученых и общественных деятелей: В 4 т. — Т. 4. — М., 1960. — С. 107
• Федоров С. В. Ученик Д. Н. Анучина // Вечерняя Пермь. 1971. 12 июня.
• Спиров М. С., Залкинд Н. Г. Б. Н. Вишневский (1892—1965) // Вопросы антропологии. 1967. Вып. 26.
• Богословский П. С. Пермская этнография за 1917—1926 // Этнография. 1927. № 2. С. 372.
• Левченко С. О тернистом жизненном пути одного из основателей первого пермского землячества в Москве — профессора Бориса Николаевича Вишневского // Пермское землячество. 2017. № 1. С. 30—33.
• Станюкович Т. В. Этнографическая наука и музеи. Л., 1978. С. 173, 178, 180, 210.
• Краснопольский А. В. Отечественные географы. 1917—1992. Т. 1. СПб., 1993. С. 163.
• Я. В. Васильков, М. Ю. Сорокина. Вишневский Борис Николаевич. Люди и судьбы. Биобиблиографический словарь востоковедов - жертв политического террора в советский период (1917-1991)  (неопр.) (17 пеледыш 2004). Дата обращения: 17 теле 2014.
• Научно-документальный журнал «Гасырлар авазы — Эхо веков». Продовольственная помощь казанской профессуре в условиях голода 1921—1923 гг.
• Чувашская энциклопедия. Вишневский Борис Николаевич
• Пермская энциклопедия. Вишневский Борис Николаевич, антрополог, географ, этнограф

Палемдымаш

Литератур

• Иваков А. В. Вишневский Борис Николаевич // Марийская биографическая энциклопедия / Авт.-сост. В. А. Мочаев. — 2-е изд. — Йошкар-Ола: Марийский биографический центр, 2017. — С. 84. — 606 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-905314-35-3.

Кылвер-влак

• Марийская история в лицах
• https://bessmertnybarak.ru/books/person/513551/