«Крым пӧртылтымылан» медаль
| «Крым пӧртылтымылан» медаль | |||
|---|---|---|---|
|
|||
| Эл |
 Россий |
||
| Тип | Россий Обороно министерствын медальже | ||
| Кӧ пуа | Россий Федерацийын Обороно министерствыже[d] | ||
| Статус | пуалтеш | ||
| Статистике | |||
| Ыштыме кече | 2014 ий 21 ӱярня | ||
| Икымше суапландарымаш | 2014 ий 24 ӱярня | ||
| Черет | |||
| Кугурак награде | «Паша чолгалыклан» медаль[d] | ||
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |||
.png){kind=small}
«Крым пӧртылтымылан» медаль — Российысе ведомство награде (ойыралтше пале), тудым Россий Федерацийын Обороно министерствыже Крым пелотрон Российыш пурымыжо деч вара 2014 ий 21 мартыште ыштен[1].
Медаль шкеже 3,2 см диаметран йыргешке форман улеш. Чурий велыштыже Крым пелотрон рельефан сӱретше ончыкталтын, а йымалныже — сеҥымашым символизироватлыше лавр пушеҥгын кок укшыжо, нунын ушнымо верыште вич мучашан шӱдыр верланен. Тупынь велныже Россий Обороно министерствын эмблемыже верланен, а ӱлнӧ «Крымын пӧртылмыжӧ верч» манын возымым корымо.
Наградым пелотрошто тыныслыкым кучымашке надырым пыштыше сарзе служышо-влакын да граждан персоналын суапыштым палемдаш ыштыме. Суапландарыме икымше церемоний 2014 ий 24 мартыште лийын[2].
Медальын шочмо историйже
Наградым Россий Федерацийын обороно министржын 2014 ий 21 мартысе 160 №-ан «Россий Федерацийын обороно министржын „Крымым пӧртылтымылан“ медальым ыштыме нерген» приказше дене ыштыме[1]. Тиде медальым Российын награде системышкыже пуртымаш Крымым 2014 ийыште Россий Федерацийыш ушымо дене кылдалтын. 2014 ий 16 мартыште Крымыште референдум эртен, тудо автономийын статусшым рашемден. Моткоч шуко участникше, 96 % утла, Крым Автоном Республикын да Севастополь олан Российыш пурымышт верч ойленыт. А тиде ийынак 18 мартыште келшен толшо ойпидышеш кидпалым пыштыме[3].
Наградым ыштымын прототипшылан «Крымым утарымылан» медаль кучылталтын, тудым эше 1944 ийыштак ышташ темленыт[3], но проектым илышыш пуртымо огыл[4].
Суапландарыме церемоний 2014 ий 24 мартыште тӱҥалын[5].
Медальым сӱретлен возымаш
«Крымым пӧртылтымылан» медаль ший тӱсан кӱртньӧ гыч ышталтын, 3,2 см диаметран йыргешке форман да кок могырымжо лектын шогышо бортикан улеш. Чурий велыште Крым пелотрон контуржын рельефан сӱретше верланен, тудын ӱлыл ужашыже лавр укш-влак дене авыралтын. Лавр укш-влак покшелне вич мучашан шӱдыр уло. Тупынь могырышто, кӱшыл ужашыште, Россий Федерацийын Обороно министерствыжын эмблемыже верланен, тудо шулдыржым шарыше да коронан кок вуян ший арслан семын улеш, арсланын пурла чапаштыже кердым сӱретлыме, а шолаштыже — тумо аршаш. Арсланын оҥыштыжо ӱлык шуйналтше да короно дек нӧлтшӧ кум лукан щит уло. Щит йоҥгыдышто дракон дене умдо полшымо дене кредалше имнешке сӱретлалтын. Медальын тупынь могыржын ӱлыл ужашыштыже кум корным налше рельефан возыш уло: «КРЫМЫМ ПӦРТЫЛТЫМЫЛАН 20.02.14 — 18.03.14», тудын йыр кок ужаш гыч шогышо ой верланен: кӱшыл ужашыштыже — «ОБОРОНО МИНИСТЕРСТВЕ», а ӱлыл ужашыштыже — «РОССИЙ ФЕДЕРАЦИЙЫН»[6].
Медаль вич лукан колодкыш пылыш да колча дене пижыкталтеш. Колодкым 24 мм лопкытан порсын муар тасма дене шупшмо. Тасман пурла тӱржӧ гыч 10 мм лопкытан нарынчалге тасма эрта, тудым йырже 2 мм лопкытан шем тасма дене тӱраҥдыме. Нарынчалге тасма деч шола могырышто ош тсма верланен, тудым ӧрдыж гыч канде (пурлаште) да йошкарге (шолаште) тасма дене тӱраҥдыме, кажныжынат лопкытшо — 2 мм[6].
М. В. Дегтярёвын медальже удостоверений дене
Медальын аверсше
Медальын реверсше
«Крымын Российыш ушнымыжлан лу идалык теммым палемдыме лӱмеш 2014—2024» Крым Республикын лӱмгече медальже
Крым Республикын Кугыжаныш каҥашыжын 2023 ий 29 ноябрьысе 2005-2/23 №-ан Пунчалже дене келшышын, патырлыклан, героизмлан, чолга политике пашалан да Крымын Российыш ушнымаштыже шке надырым пыштымылан кумылаҥдыме шот дене, тыгак Крымын статусшо нерген 2014 ий 16 мартысе референдумым ямдылымаште да эртарымаште лиймылан, Крым Республикысе граждан-влакын праваштым да илышыштым аралыме дене кылдалтше мероприятийлам шуктымылан, тыгак мер порядкым оролымо годым шкем чаманыдымылан, патырлыклан да лӱддымылыклан да илышлан лӱдыкшӧ улмо дене кылдалтше условийыште граждан да служымо порысым шуктымо годым лӱддымӧ пашалан кумылаҥдыме шот дене «Крымын Российыш ушнымыжлан лу идалык теммым палемдыме лӱмеш 2014—2024» лӱмгече медаль ышталтын[7].
Награде Россий Федерацийын гражданже, йотэл граждан да гражданствыдыме еҥ-влаклан пуалтеш. Суапландарымашке кандидатурым Крым Республикым вуйлатыше, Крым Республикын Кугыжаныш каҥашыжын председательже да Крым Республикын Президиумжын членже-влак але нунын укешт годым нунын пашаштым шуктышо еҥ-влак луктыт. Кандидатурым лукмаш Крым Республикым вуйлатыше але Кугыжаныш каҥаш председатель лӱмеш йодмашым пуымо формо дене шукталтеш[7].
Медальым Крым Республикым вуйлатыше але тудын кӱштымыж почеш вес сомылвер еҥ, Крым Республикын Кугыжаныш каҥашыжын председательже але тудын кӱштымыж почеш вес сомылвер еҥ пайремле обстановкышто кучыкта. Суаплалтшылан медальын знакше да палемдыме образецан удостоверений кучыкталтыт. Уэш суапландарымаш огеш ышталт, медальын дубликатше ден тудлан удостоверений огыт пуалт[7].
Медальын аверсыштыже Крым кӱвар, шолаште да пурлаште — Керчь ден Тамань пелотро-влакын ужашыштын картышт ончыкталтыныт. Аверсын кӱшыл ужашыштыже «Крым Россий дене» манын возымаш верланен, а ӱлыл ужашыштыже — «2014-2024» дате. Реверсыште «Крымын Российыш ушнымыжлан лу идалык теммым палемдыме лӱмеш» манын возымаш уло[8].
Суапландарыме-влаклан ешартыш кумылаҥдымаш
1995 ий 12 январьысе «Ветеран-влак нерген» 5-ФЗ №-ан Федерал законын 7 лончыжо дене келшышын[9][10], шоҥгылык шот дене але ий-влак погынымо дене пенсийым налаш ситыше паша стаж улмо годым ведомствын ойыртемалтше знакше дене суапландарымаш «Пашан ветеранже» чап лӱмым пуаш йӧным ышта[11][12]. Тиде лӱмым пуымо радам ден йӧн Россий Федерацийын тӧртыкшотыштыжо палемдалтын[13].
Тыгак ончо
- «Крым аралымылан» медаль
- Крымым Россий Федерацийыш ушымаш
- «Лӱддымылыклан» медаль (Россий)
- «Сарзылык суаплан» медаль
- «Сарзылык ойыртемалтмылан» медаль
Палемдымаш
- ↑ Справочно-правовая система «Гарант». Дата обращения: 11 шорыкйол 2024.
- Lenta.ru (23 кылме 2014). Дата обращения: 23 шорыкйол 2024.
- ↑ Газета.ру (25 ӱярня 2014). Дата обращения: 11 шорыкйол 2024.
- ↑ Медаль «За возвращение Крыма». Ордена и медали России. Дата обращения: 11 шорыкйол 2024.
- ↑ Готовились заранее: медаль «За возвращение Крыма» сделана задолго до этого события. Новые известия (9 теле 2020). Дата обращения: 11 шорыкйол 2024.
- ↑ 6,0 6,1 Медаль за возвращение Крыма. voen-pravo.ru (16 ӱярня 2020). Дата обращения: 11 шорыкйол 2024.
- ↑ Официальный интернет-портал правовой информации (1 теле 2023). Дата обращения: 11 шорыкйол 2024.
- РИА Новости (5 теле 2023). Дата обращения: 11 шорыкйол 2024.
- kremlin.ru. Дата обращения: 11 шорыкйол 2024.
- ↑ Российская Федерация. Федеральный закон "О ветеранах". pravo.gov.ru. Дата обращения: 11 шорыкйол 2024.
- ↑ Статья 2. Лица, имеющие право на присвоение звание "Ветеран труда Республики Крым". base.garant.ru. Дата обращения: 11 шорыкйол 2024.
- ↑ Положены ли сыну льготы? Архивная копия от 29 сӱрем 2017 на Wayback Machine, На вопросы читателей «Красной звезды» отвечает начальник 2-го управления Главной военной прокуратуры генерал-майор юстиции Александр Никитин.
- ↑ Статья 4. Порядок подачи документов на присвоение звания "Ветеран труда Республики Крым". base.garant.ru. Дата обращения: 11 шорыкйол 2024.