Пӧлекым пуымо кече
| Пӧлекым пуымо кече | |
|---|---|
 Рошто кож йымалне пӧлек дене коробка-влак | |
| Тӱрлылык | Рошто пайрем |
| Вес семын | Коробкан кечыже, Boxing Day |
| Палемдат |
 Великобританий Австралий Канада У Зеландий Кирибати Самоа да молат |
| Кече | 26 теле |
| Пайремлымаш | 26 теле |
| Кылдалтын | протестант да католик Рошто дене |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Пӧлекым пуымо кече (англ. Boxing Day) — Великобританийыште да Британий дене кыл кучышо Австралийыште, У Зеландийыште, Канадыште, тыгак Кирибатисе, Самоаште да моло эллаште илыше калык-влакын пайремышт[1]. «Пӧлекым пуымо кече» нине эллаште ий еда 26 декабрьыште палемдалтеш.
Историй ден пайрем
«Boxing day» англичан ойым руш йылмыш «Пӧлек кече» манын кусарат, но буква шот дене тудо «Коробка кече» манме лиеш (тыге умылыман: коробка, куш пӧлекым пыштат).
Пайрем лӱмын лиймыж нерген икмыняр тӱрлӧ шонымаш уло:
- Великобританийыште Рошто эрлашыжым еш пайрем деч кодшо ӱстел сийым коробкаш оптен да тудым черле да нимошт укеан еҥ-влаклан наҥгаен кучыктат. Пӧлекым да костенеч-влакым коробкаш оптымо пашам, тӱҥ шотышто, йоча-влаклан ӱшаненыт, кудышт вара нужна-влаклан пуэдаш полшеныт.
- 25 декабрьыште пӱтынь тӱнясе протестант ден католик-влак шке тӱҥ христиан пайремыштым Христосын Шочмыжым пайремлат. Рошто йӱла почеш, 24 декабрь гыч 25 декабрь йӱдым, Санта-Клаусс у ий кож йымак пӧлекым пышта. Эрдене, чыланат помыжалтмеке, пайрем пӧлекан коробка-влакым почаш тӱҥалыт. Еш кугу да шуко шочшан гын, пӧрт яра коробка дене темеш, тудым йоча-влак поген налаш огыт вашке, вет нунын тӱткышым коробка кӧргыштӧ улшо пӧлек авалтен. Садлан дыр, тиде кечым, очыни, англичан эллаште «коробка кече» манаш тӱҥалыныт, но икмыняр вес йылмыш кусарыме годым «Пӧлек кече» утларак сай йоҥга ман умыленыт.
- Вес версий уло: пайремлан лӱм коробка-влак деч лектын, кудын дене пӧлекым налше еҥ-влак кевытыш вашкат, пӧлек келшен огыл гын, тудым вашталташ лиеш (кевытче-влак, правиллан келшышын, тыгай йӧным ыштат). Улыт тыгай еҥ-влак, кудышт ты лӱмым «Бокс кече ман кусарат (молан манаш гын, спортын видше англичанла boxing сералтеш), тунамак Рошто пайремыш чумыргышо-влак англичан калык модыш бокс дене модыныт, тыге у пайрем лӱм шочын. Чынак, Британий дене кылым кучышо африкысе эллаште Пӧлекым пуымо кечын профессионал-влак коклаште кучедалмаш эрта.
- Ожно, аристократ еҥ-влак 26 декабрьыште вассал ден тарзе-влаклан пӧлекым ыштеныт, кудышт тиде кечым каныш кече семын эртареныт, вет ошсыгечын нуно оза-влакын Рошто пайремыштышт пашам ыштеныт.
- 26 декабрьыште купеч-влак, нунылан пашам ыштыше-влаклан (кевытче, тарзе, приказчик...) кажныштлан шкешотан Рошто премийым — тамле да шере кочкышан коробка-влакым пуэденыт.
Южышт шонат, тиде пайремлан лӱмлан негыз лийын[2].
Тиде пайрем лӱмын шочмыж нерген эше икмыняр шонымаш уло, кызыт ик чын версийым посна палемден каласаш огешат лий, очыни. Чынжым гын, ту эллаште, кушто Пӧлек кечым пайремлат, тидын нерген пешыже огытат шоналте. Тидат сита: тиде каныш кече да католик Роштон ик эн поро йӱлаже.
Спорт традиций
Футбол
Английын, Шотландийын да Йӱдвел Ирландийын футбол дене кӱшыл лиге чемпионат матчше-влак Пӧлек кечын эртат, тиде кечын кажне ончаш толшылан, чыла матчым ончыктыман, лӱмын ямдылыме программым кучыктат. Тӱҥалтыште матч-влак Пӧлекым пуымо кечын эн лишне верланыше клуб ваштареш гына эртаралтыныт: модшо, ончышо, уна-влакым кужу чоҥештылмаш дене нойыктараш огыл манын[3]. 2018 /2019 сезон гыч тыгаяк йӱлам итальян А Серий куча: стадион-влак 69 % марте темыт, тиде А Серийын декабрьысе моло тур-влакын кокла чотшо деч кугурак[4].
Регби
Профессионал регби саман тӱҥалме деч ончычак профессионал чемпионат-влакын тунемме тӧнежышт Пӧлекым пуымо кечын регбий матч-влакым эртареныт: тыге, ий еда «Лланелли» ден «Лондон Уэлш», тыгак «Лестер Тайгерс» да «Барбарианс» клуб-влак шке коклаштышт модыныт. Регбилингыште 1990-ше ийла марте Пӧлекым пуымо кечын матчым эртарымаш тыглай паша лийын, молан манаш гын, сезон телым эртен; но матч-влакым кеҥежым эртараш тӱҥалме дене, регбим йӧратыше клуб-влак гына модыт (нунын кокла гыч иктыжлан «Уэйкфилд Тринити» шотлалтеш, тудо Пӧлекым пуымо кечын пошкудо клуб-влак дене дербим эртара).
Крикет
Пӧлекым пуымо кечын крикет дене тестан матч-влак Автсралийыште У Зеландийыште да ЮАР-ыште эртаралтыт. Ий еда «Мельбурн Крикет Граунд» стадионышто Австралий да тыглай ойырымо команде коклаште лӱмын чумырымо тест-матч эрта[5].
Мардежоҥан спорт
Мельбурнышто крикет тест-матч дене ик кечынак Сидней — Хобарт регата тӱҥалеш[6].
Имне дене таҥасымаш
Сурееште Пӧлек кечын король Георг VI корольын призше верч Кемптон-Паркысе ипподромышто имне дене авыртыш гыч тӧрштылмаш (National Hunt racing) кажне ийын эрта, тидын деч утларак чапланыше Челтнемын шӧртньӧ кубокшылан таҥасымаш гына уло. Тылеч коч, лач тиде кечын Великобританийыште кудалыштмаште эн кугу официал таҥасымаш-влак эртат (2016 ийыште 8 лийын, Ирландийысе турнир-влак дене пырля — 11)[7]. Барбадосышто, Саванн гарнизонышто (ЮНЕСКОН тӱнямбал наследий поянлыкше) тыгаяк таҥасымашын пытартыш этапше эрта, кудыжо ынде ик лу ий деч шагал огыл калыкым чумыра.
Рывыжым сонарлымаш
Пӧлекым пуымо кече — Великобританийыште да США-ште рывыжым сонарлаш йӧратыше-влаклан пеш вучымо кече, молан манаш гын, ты кечын сонарзе-влак эн шуко вашлийыт, рывыжым сонарлат. Вашлиймаш кугу олалаште але яллаште эрта[8].
Шайбан хоккей
26 декабрьыштак шайбе хоккей дене Самырык-влак командысе (20 ий марте сборныйышто) Тӱнямбал чемпионат почылтеш, а 23 декабрьыште Швейцарийысе Давосыште Шпенглерын Кубокшо тӱҥалеш, йӱла почеш тышке «Давос» ХК, Канадын сборныйжо да европысо эше икмыняр команде (клуб але сборный) чумыргат. Рошто деч ончыч да Пӧлекым пуымо кечын НХЛ-ыште мыняр модын кертме матч чыла модылтеш, тидын нерген 2012/2013 ийысе локаут деч вара кутырен келшыме, пайрем шуматкечылан логалеш гын, тунам гына исключений лиеш (тунам матч 23 декабрьыш кусаралтеш)[9]. 2011 ийыште Пӧлекым пуымо кечын 10 матчым модмо[10].
Бокс
Пӧлекым пуымо кечын африкысе эллаште — Наций-влакын Ушемыштышт улшо Ганыште, Угандыште, Малавиште, Замбийыште да Танзанийыште — профессионал боксёр-влак коклаште кучедалмаш эрта, варарак ты йӱлам Гвианыште да Италийыште авалтеныт[11].
Мечан хоккей
Шнуй Стефанын кечыже — католик пайрем, Пӧлекым пуымо кечын аналогше тиде кечынак палемдалтеш, тыгаяк йӱлам кучымыжо, сандене чӱчкыдынак Индыралтше Стефанын да Пӧлекын кечыже кок пайремым ваш лугат. Православий-влакын тиде пайремышт, тыгак Степан кече семынак палыме, 27 декабрьыште палемдалтеш. Швецийыште 26 декабрьыште мече дене хоккей матч эрта, тыге Швецийыште, ятыр ончышым чумырышо, мече дене хоккейын черетан чемпионатше почылтеш, йӱла почеш модмаш 13:15-лан тӱҥалеш[12].
Тыгак ончо
Палемдымаш
- ↑ Фестивали и праздники на Кирибати / Travel.Ru / Кирибати. Дата обращения: 26 теле 2009. Архивировано 25 сорла 2011 года.
- ↑ День подарков (Великобритания, Австралия, Новая Зеландия, Канада) — Boxing Day. Дата обращения: 26 теле 2009. Архивировано 10 теле 2009 года.
- ↑ Fred Nathan (2016-12-26), What is the history of Boxing Day football, how are fixtures determined and which fans must travel the furthest in 2016?, <https://web.archive.org/web/20190821081403/https://www.thesun.co.uk/sport/football/2459498/boxing-day-football-2016-history-fixtures-distance-tradition/>. Проверено 25 теле 2017..
- ↑ Italy's Boxing Day. Sporvision.com. Дата обращения: 4 сорла 2019. Архивировано 21 сорла 2019 года.
- ↑ Qaiser, S Pervez (2017-12-25), Boxing Day Test: Grand year-end event with rich cricket history, Hindustan Times, <https://web.archive.org/web/20171226130439/http://www.hindustantimes.com/cricket/boxing-day-test-grand-year-end-event-with-rich-cricket-history/story-nr0LCfb1cRO9I3XhKe8ybO.html>. Проверено 25 теле 2017..
- ↑ About the Race. Rolex Sydney Hobart Yacht Race. Дата обращения: 25 теле 2017. Архивировано 26 теле 2017 года.
- ↑ Racecards – 26th December 2016. Racing Post. Дата обращения: 4 сорла 2019. Архивировано 22 теле 2016 года.
- ↑ Racecards – 26th December 2016. Racing Post. Дата обращения: 4 сорла 2019. Архивировано 22 теле 2016 года.
- ↑ National Hockey League CBA 101—not digital page 101 but the printed 101. National Hockey League. Дата обращения: 27 сорла 2014. Архивировано 4 ӱярня 2014 года.
- ↑ NHL Hockey Schedule for December 26, 2011. Дата обращения: 27 сорла 2014. Архивировано 3 идым 2014 года.
- ↑ Joel Millman. Season's Beatings: 'Boxing Day' Takes a Pugilistic Turn. The Wall Street Journal Asia (28 теле 2009). Дата обращения: 14 кылме 2011. Архивировано 21 сорла 2019 года.
- ↑ Berndt Rosqvist. Festligt och fullsatt på stora bandydagen (швед.). Dagens Nyheter (22 теле 2003). Дата обращения: 4 пургыж 2010. Архивировано 15 шыжа 2012 года.