Поро кумылан-влакын тӱнямбал кечышт

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
Поро кумылан-влакын тӱнямбал кечышт
Goma, Nord-Kivu, en RD Congo- Une écolière présente une sculpture en hommage à la Journée Internationale des Volontaires à l'un des volontaires des Nations Unies. (22981683004).jpg
Ышталтын 1985
Кече 5 теле
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Экономике да илышкыл вияҥме лӱмеш доброволец-влакын тӱнямбал кечышт — Генеральный Ассамблейжын ыштыме доброволец-влакын тӱнямбал кечышт. Ий еда 5 декабрьыште палемдалтеш[1].

Тиде кече доброволец ден организаций-влаклан шке сеҥымашыштым палемдаш, шонымаш дене пайлалташ да шке пашам верысе верысе калык, правительственный огыл организаций-влак (ПОО), ООН-ын тӧнежше-влак, кугыжаныш орган-влак да частный сектор коклаште шараш моткоч шкешотан йӧн улеш[1].

Тӱжем дене доброволецым ий еда мобилизоватлыме деч посна, ООН-ын (ДООН-ын) доброволецше-влакын программышт тыныслык да вияҥмаш пашашке надыржым пышта, тыгодым доброволец-влакын суапыштым аклыме верч ойла да шке кумылын пашам ыштымым вияҥмаш программыш шыҥдарыме пашаште партнёр-влак дене пырля пашам ышта. ООН-ын тӱҥ савыктымашыжлан, кудыжо поро кумыллык умылымашым келгемдаш полша да тудын универсальность манмыжым, XXI курымысо масштабшым авалтымыжым ончыкта, тӱнямбалне поро кумыллыкын могай улмыжо нерген Доклад шотлалтеш, тудым ДООН, 2011 ий гыч тӱҥалын, кум ийлан ик гана луктеш. Кажне доклад могай-гынат темылан пӧлеклалтын[1].

Поро кумыллык — тиде пӱтынь тӱняште социал, экономике да экологий проблемым тӧрлаташ уэмдыме моткоч кугу ресурс. 2023 ийыште Доброволец-влакын тӱнямбал кечышт «Тӱшка пашан вийже: кажныжат шке вийже шутымо надырым пыштен сеҥа ыле гын» ӱжмаш дене эрта, тидыже вашкылын кӱлешан улмыжым рашемда да тыгай пеш кугу проблеме-влакым: йорлылыкым, тӧрсырлыкым, конфликтым, климатысе кризисым, кочкыш лӱдыкшыдымылык укелыкым — да моло йодыш-влакым пырля решатлаш кӱлмым ончыкта[2]. Социал вотлаште кампаний #IfEveryoneDid да #IVD2023 хештег-влак дене эртаралтеш[1].

Историй

ООН-ын доброволецше-влак, верласе доброволец-влак, доброволец-влакым ушышо организаций-влак, самырык-влакын организацийышт да ООН-ын агентствыже-влак Непалыште Доброволецын тӱнямбал кечыжым пайремлымаште. 2017 ООН-ын Генеральный Ассамблейже 1985 ий 17 декабрьыште 40-ше сессийыште лӱмын лукмо резолюцийыште правительстве-влаклан 5 декабрьым экономике да социал вияҥмаш лӱмеш (40/212 резолюций) Доброволец-влакын тӱнямбал кечышт семын палемдаш темлен, тыгодым нуным кеч-могай паша сферыштат еҥ-влакым доброволец семын шке тыршымашыштым темлаш кынелташ мерым ышташ ӱжын[3][4].

1997 ий 20 ноябрьыште ООН-ын Генеральный Ассамблейже 2001 ийым Доброволец-влакын тӱнямбал ийжылан увертараш пунчалын. 2001 ийыште Ассамблей правительстве-влакын да ООН системын шке кумыллыклан кузе полшен кертмышт нерген темлымаш-влакым луктын да нуным кумдан шараш йодын 2001 ий 5 декабрь деч 56/38 резолюций)[4].

Генеральный Ассамблей шкенжывн 2002 ий 22 ноябрьысе 57/106 резолюцийыштыже ООН-ын Генеральный секретарьже деч тыгак, мутлан, ДООН-ын да Секретариатын Мер увер департаментшын мандатше-влак да улшо ресурс-влак кышкареш экономике да илышкыл вияҥме лӱмеш Доброволец-влакын тӱнямбал кечыштын куатшым тӱрыснек кучылташ йӧным ышташ Йодын[4].

2008 ий 18 декабрьыште ООН-ын Генеральный Ассамблейже пунчалын: иктаж 2011 ий 5 декабрьыште, экономике да илышкыл вияҥме лӱмеш Доброволец-влакын тӱнямбал кечын, кок пленар заседаний Тӱнямбал идалыклан да тудын луымшо идалыкшым пайремлымылан кӧра вара ышталтшаш пашалан пӧлеклалтеш (63/153 резолюций)[4].

Доброволец-влакын тӱнямбал кечышт лӱмеш ООН-ын генеральный секретарьже шкенжын ий еда колтымаштыже волонтёр-влакын роль ден значенийыштым, нунын могай конкретно пашам ыштен шогымыштым ончыде, кӱкшын акла. Тудо поро кумыллык пашаште: данный-влак базым да веб-сайт-влакым, школлан тунемме планым ямдылымаште, тыгак мӧҥгысӧ компьютер гыч илышыш шыҥдарен сеҥышаш моло задаче-влакым шуктымаште — информаций технологийым кучылтмым палемда. Генеральный секретарь вияҥмаш лӱмеш доброволец-влаклан утларак йӧным ышташ правительстве-влакым ӱжеш[5].

Кажне ийын ООН-ын 8 тӱжем доброволецше уло тӱня мучко эн неле келшыкыште пашам ышта. ООН-ын 13 тӱжем доброволецше, дистанционно пашам ыштен, ДООН могырым 20 тӱжем утла заданийым шуктат. COVID-19 пандемий годым доброволец-влак шкем чаманыде тыршеныт: медицине полышым пуэденыт, черлылан, илалше еҥлан да инвалид-влаклан полшеныт[6].

Ятыр ий мучко правительстве, предприятий, коммерческий огыл организаций-влак да частный еҥ-влак тӱрлӧ мероприятийым эртарыме йӧн дене, тидын шотыштак шке кумылын ыштыме мер проект, парад, таҥошкылмаш але митинг, шке ушемыштлан кугу надырым пыштыше доброволец-влакым награждатлыме, корпоративный мероприятий, волонтёр-влакын таҥасымашышт да моло дене, Доброволец-влакын тӱнямбал кечыштым эртарымашке шке надырыштым пыштат[7].

Российыште

Тӱҥ статья: Российыште Доброволец (волонтёр) кече ООН-ын Генеральный Ассамблейжын 1985 ий 17 декабрьысе 40/212 резолюцийже негызеш Россий президентын 2017 ий 27 ноябрьыште лукмо 572 №-ан «Доброволец (волонтёр) кече нерген»[8] Указшылан келшышын Доброволец кече Российыште 5 декабрьыште палемдалтеш[9].

2023 ийлан улмо почеш Российыште 100 тӱжем наре волонтёр организаций пашам ышта[10].

«Волонтёр паша — кеч-могай еҥланат шкем шке ончыкташ полшышо йӧн-влак гыч иктыже. Чын поро кумыллык, чын волонтёрство лӱмжылан гына ышталтын огеш керт. Тудо ала-могай отчётлан, отчётностьлан да могай-гынат ончыкылык докладлан шукталт огеш керт...» — Российын президентше Владимир Владимирович Путин[11].

Российыште волонтёр толкынын историйже шукертсе. Мер суаплыкым вияҥдымаште эн кӱлешан рольым черке шуктен. Москосо Русьын йол ӱмбак шогалме ийлаште суапле паша чыла вереак лийын огыл, а посна еҥ-влакын пашаштышт койын. XVIII курымышто икымше гана пеш шуко суаплык заведений-влак почылтыныт, нуно Российысе илышкыл полышлан негызым пыштеныт. Волонтёр паша нерген икымше официал ушештарымаш 1894 ийыште лийын. Лач тиде ийын профессор Владимир Гирьен (Моско оласе думын членжын) темлымыже дене йорло-влаклан полшышо оласе попечительстве-влак ышталтыныт, нуно шке кумылын пуымо надырым погеныт да тушто волонтёр-влак пашам ыштеныт[12].

1980-ше ийла кыдал марте сар ийлаште фронтыш кайыше еҥ-влакым доброволец маныныт, кузе тиде Икымше тӱнямбал да Кугу Ачамланде сар годым лийын. Совет жапыште шуко еҥ-влак сӧреман мландыш, БАМ-ым чоҥымашке да моло вереат каеденыт. СССР-ыште «поро кумыллык» кугу всесоюзный мероприятий-влак дене кылдалтын да тудлан ту жапысе идеологий чолган полшен. Российыште волонтёрствым кызытсе умылымаш 1990-ше ийлаште тӱрлӧ коммерческийдыме, мер да суаплык организаций-влакын шочмышт дене ик жапыштак чумыргаш тӱҥалын[12].

2025 ий марте шке кумыллыкым (волонтёрствым) вияҥдыме Концепцийым пеҥгыдемден, тудо тӱрлӧ волонтёрлык инициативым уша, тышке бизнесын илышкыл муткучымаш программе-влак кышкареш корпоративысе шке кумыллыкат пура. Документлан келшышын, шке кумыллык (волонтёр) пашалан полшымаш да тудым шарымаш илышкыл да самырык-влак шотышто политикын эн ончыл корнылаже радамышке пурталтын[12].

Российыште волонтёр толкыным вияҥдаш полшышо пале событий семын 2014 ийыште Сочиште эртыше Олимпиаде ден Паралимпиаде, 2017 ийыште — Конфедераций-влакын Кубокышт, 2018 ийыште футбол дене тӱнямбал чемпионат да молат лийыныт. Сочисе Олимпийский модмаште 25 тӱжем волонтёр пашам ыштен, Паралимпиадыште — 8 тӱжем утла, 5 тӱжем утла Самырык да студент-влакын тӱнямбал фестивальыштышт (2017) уна-влаклан полшеныт, 15 тӱжем утла волонтёр Российыште футбол дене тӱнян чемпионатыштыже пашаш ушналтыныт, 5 тӱжем утла Красноярскысе теле Универсиадын (2019) спорт да культур объектлаштыже пашам ыштеныт. 2024 ийыште Москошто эртышаш Самырык-влакын тӱнямбал фестивальыыштын волонтёр корпусышкыжо 40 тӱжем утла самырык еҥ йодмашым пуэн шуктен[12].

2016 ийыште элысе чыла волонтёрым да чыла волонтёр проектым ик ресурсыш ушаш шонымаш дене «Российысе доброволец-влак» Ик информаций системым ыштыме[14], тудо Волонтёр рӱдер-влакын ассоциацийыштын флагманысе проектшылан шотлалтеш. Российыште да СНГ-ште тудо волонтёр-влакын эн кугу платформышт. Портал РФ-н кеч-могай гражданинжылан, кушто илымыжым шотыш налде, волонтёр толкыныш ушнаш йӧным пуа[12]. 2023 ий 5 декабрьлан улмо дене порталыште 5,5 млн утла волонтёрым да 97 тӱжем утла организацийым серыме[14].

2018 ийым Российыште Доброволецын (волонтёрын) идалыкшылан вертарыме. Волонтёр кечылан Росиийыште Доброволец-влакын тӱнямбал форумышт келыштаралтын. Тыгак Волонтёр рӱдер-влакын ассоциацийыштын «Поро урок-влак» пӱтынь Россий кӱкшытан акцийышт эрта. Волонтёр организаций, педагог, кугурак класслаште тунемше активист-влак 4-11-ше класслаште тунемше-влаклан гражданлык чолгалыкын акше да пайдалыкше нерген палдарымашан урокым эртарат, шке кумыллык толкынын да суаплыкын историйышт да т.м. нергенат каласкалат[12].

Оҥай факт-факт-влак

  1. 15 ияш да кугурак ийготан-влакын кажне тылзаш чотышт уло тӱня мучко 862,4 млн еҥ лиеш.
  2. Ятыр волонтёр проект формально огыл ышталтеш — тушто планетысе 14,3 % еҥ участвоватла, тидын годым пашам ыштен кертше ийготан еҥ-влакын 6,5 процентше официал волонтёр пашаште организаций але ассоциаций-влак гоч участвоватлат. Шуко еҥже икмыняр тӱрлӧ волонтёрлык пашам шукта.
  3. Официальный доброволец—влак коклаште пӧръеҥ, формальный огыл доброволец-влак коклаште ӱдырамаш-влак шукырак улыт[1].
  4. Статистикылан келшышын, эн шуко волонтёр Норвегийыште ила — пӱтынь илыше-влакын 57 %, кокымшо верыште Люксембург шога — 55 %, кумшышто — 53 % дене Камерун[15]. Российыште тиде пале 2022 ийлан 15 % утла лиеш[16].

Тыгак ончо

  1. ООН-ын доброволец-влак программыже
  2. Волонтёрство
  3. Российыште Доброволец (волонтёр) кече
  4. Суаплык
  5. Эн кугу суаплык фонд-влакын спискышт

Палемдымаш

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Международный день добровольцев. Организация Объединённых Наций. un.org. Дата обращения: 5 теле 2023.
  2. ↑ Послание Генерального секретаря. Организация Объёдинённых Наций. un.org. Дата обращения: 5 теле 2023.
  3. ↑ Международный день добровольцев, 2021.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Основные сведения. Организация Объёдинённых Наций. un.org. Дата обращения: 5 теле 2023.
  5. ↑ Международный день добровольцев во имя экономического и социального развития. Российско-Таджикский (Славянский) университет (РТСУ). old.rtsu.tj (5 теле 2018). Дата обращения: 5 теле 2023.
  6. ↑ Черненкова М. 5 декабря 2023 — День волонтёров, или Международный день добровольцев: история и традиции даты. Общественная служба новостей. osnmedia.ru (4 теле 2023). Дата обращения: 5 теле 2023.
  7. ↑ International Volunteer Day for Economic and Social Development 2023 (англ.). Time and Date. timeanddate.com. Дата обращения: 5 теле 2023.
  8. ↑ Международный день волонтёра: за что стоит уважать добровольцев. ДОБРО.ЖУРНАЛ (5 теле 2023). Дата обращения: 5 теле 2023.
  9. ↑ Указ Президента России от 27 ноября 2017 года № 572. Гарант.ру. garant.ru. Дата обращения: 5 теле 2023.
  10. ↑ Владимир Путин: Россия – страна добровольцев, четверть наших граждан объединяются в волонтёрские организации. Партия «Единая Россия». moscow.er.ru (4 теле 2023). Дата обращения: 5 теле 2023.
  11. ↑ История. Всероссийская общественная организация «Союз добровольцев России». souzdobro.ru. Дата обращения: 5 теле 2023.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 День добровольца (волонтёра) в России. РИА Новости. ria.ru (5 теле 2023). Дата обращения: 5 теле 2023.
  13. ↑ Г. Карелова: За последние годы волонтёрское движение в России получило стремительное развитие. Совет Федерации Федерального собрания Российской Федерации. council.gov.ru. Дата обращения: 5 теле 2023.
  14. ↑ 14,0 14,1 Единая информационная сеть «Добровольцы России». Официальный сайт. dobro.ru. Дата обращения: 5 теле 2023.
  15. ↑ Уникальность волонтёра в том, что у него всегда найдётся время на добрые дела. Знамя труда. zttim.ru (5 теле 2018). Дата обращения: 5 теле 2023.
  16. ↑ Путин сравнил количество российских волонтёров с целой армией. РИА Новости. ria.ru (5 теле 2022). Дата обращения: 5 теле 2023.

Литератур

Кылвер-влак

"https://mhr.ruwiki.ru/w/index.php?title=Поро_кумылан-влакын_тӱнямбал_кечышт&oldid=355238" гыч налме