Олимпий модмаш
Олимпий модмаш-влак (южгунам Олимпий модыш-влак) - Олимпий Олаште м.к.д.о. VIII гыч, Афиныште эртаралтыныт. Вара Олимпий Модмаш-влак да Олимпий Толкын шотышто ИОК тӱҥ вуйлатыше улеш. Тыгак эше Олимпий Хартий уло, кушто радам-влак да кӱштымаш-влак сереныт, кузе тыгай таҥасымашым эртараш.
Тӱшкаувер йӧнык-влак кӱлешлык корпоратив спонсорлык да коммерциализаций шотышто йодышым шынден.
Кызыт Олимпий Йогын Интеркалыкын спорт федерацийым, Калыкын Олимпий комитетым да кажне Олимпий модмашлан организационный комитетым куча. Тудо пунчалым лукшо илтарман улеш, садлан тудо кажне Олимпий модмашлан оза олам сайлымашлан вуйшогын улеш. Оза ола модмаш пайремым да радам шотым Олимпий Хартий дене келшен эртарашлан вуйшогын улеш. ИОК Олимпий программым да могай спорт тӱрлык-влак Олимпий модмашыште улшаш палемдалта. Олимпий пайрем шуко йӱлам да ӱжвата-влакым налеш (мутлан, Олимпий тистыже да Олимпий тул), тыгак Почмаш да Петырымаш радам шот-влак улыт. Чылаже 13.000 шукырак спортъеҥ-влак Кеҥеж да Теле Олимпий Модмашыште 33 тӱрло спорт тӱрлык шотышто таҥасат. 400 тӱрлӧ сомылка-влак. Икымше, кокымшо да кумшо сеҥыше-влаклан шӧртньӧ, ший да вӱргене медальым пуат.
Модмаш тыгай кугу лийын, кажне калык тудым модеш. Тыгай кушмаш тӱрлӧ азапым ыштен, мутлан, бойкот-влак, допинг, шолыпналтыш да терроризм. Кажне кок ийыште Олимпий модмаш-влак да ТУЙ йҥже, палыдыме спортеҥлан калык (южгунам калык коклаште) чапым нӧлталашлан кертмешетым пуат. Модмаш-влак тыгеже эше оза ола да эллан шке кояшлан кертмешетым пуат.
Акрет Олимпий модмаш-влак
Акрет Грецийысе Олимпий модмаш-влак Олимпий Олаште эрталалтше йӱла да спорт дене кылдалтше пайрем сынан лийыныт. Модыш-влакын кузе шочмышт нерген пале-влак йомыныт, но ты событийым сӱретлыше икмыняр легенде аралалт кодын. Модмаш-влак тылеч ончыч лийыныт гынат, документ дене палемдалтше икымше тыгай пайремлымаш м.к.д.о. 776 ийыште лийын. Негызым Геракл пыштен. Модмаш-влакым эртарыме жапыште савырле сӧрасымаш увертаралтын, тыгодым сар-влакымат чареныт (чарыман улмаш), кеч тиде пунчал эрежак эскералтын огыл.
Римлян-влак толмо дене Олимпий модмаш-влак шке сыныштым палынак йомдареныт. Христиан тыным налме деч вара нуно чий тын дене кылдалтшылан шотлалташ тӱҥалыныт да 394 ийыште император Феодосий I нуным чараш кӱштен.
Олимпий модмашым угыч пӧртылмаш
Олимпий шонымаш акрет таҥасымашым чарыме деч вара йӧршынлан йомын огыл. Мутлан, Английыште Панайотис Суцос Евангелис Заппас шыҥдарен.
1766 ийыште археологический кычалмашым эртарыме деч вара Олимпий Олаште спорт да храм полат-влакым верештыныт. 1875 ийыште археологический шымлымаш да кычалмаш немыч-влакын вуйлатымышт почеш шуйнен. Ты пагытыште Европышто акрет жапым романтико-идеалистический семын онченыт. Олимпийысе шонымашым да тӱвырам угыч нӧлтал колтымо нерген ой Европо мучко моткоч вашке шарлен. Француз барон Пьер де Кубертен тунам каласен: «Немыч Эл акрет Олимпий деч мо кодмым кычал муын. Молан Франций тошто куатшым пӧртылтен ок керт?»
Кубертенын шонымыж почеш, француз салтак-влак 1870-1871 ийласе Франко-прусский сарыште начар тазалыкыштлан кӧра сеҥалтыныт. Тыгай сӱретым тудо француз-влакын кап-кыл тазалыкыштым шуарыме дене вашталташ тӧчен. Тидын годым калык эгоизмым кораҥдаш тыршен да тыныслык ден калык кокласе келшымаш верч шоген. Тӱнямбалсе самырыктукым шке вийжым кредалмаш пасушто огыл, а спорт таҥасымашлаште тергышаш. Олимпий модмашым угыч нӧлталмаш тудын шонымыж почеш ты экшык-влакым тӧрлашлан эн сай йӧн лийын.
Сорбонно олаште (Афиныште эртышаш. Тунам Интеркалыкын Олимпийский Комитетлан (ИОК) негызым пыштыме да модмаш-влакым вӱдымылан нуно вуйын шогеныт. Комитетын I-ше президентше грек Деметриус Викелас лийын. Ты пашам тудо 1-ше Олимпий модмаш чарнымеш, 1896 марте, вӱден. Барон Пьер де Кубертен генеральный секретарь сомылым шуктен.
Икымше Олимпий модмаш-влак кугу сеҥымаш дене эртеныт. Тушто 241 атлет (41 эл) гына лийыныт гынат, модмаш-влак акрет Греций пагыт годсек эн кугу спорт сомылкаш савырненыт. Грецийысе официал еҥ-влаклан да калыклан тиде моткоч келшен, садлан нуно модмаш-влакым Грецийыште ончыкыжат эре эртараш кӱлмӧ нерген темлымашым пуэныт. Но ИОК модмаш-влакым эртарыме верым кажне ныл ий вашталтыме нерген тӱрлӧ эл коклаште пунчалым луктын.
Икымше сеҥымаш деч вара Олимпий модмаш икымше нелылыкымат чытен. тӱнямбал ончер дене ушнен шоген. Спорт таҥасымаш-влак тылзе дене шуйненыт да ончышо калыклан оҥай лийын огытыл. Сент-Луисысе модмаште утларакше американ спортъеҥ-влак лийыныт, молан манаш гын Европысо калыклан теҥыз гоч вончаш технический амаллан кӧра моткоч неле улмаш.
шанчызе-влак олимпий шонымашын утаралтмаш семын ончат, молан манаш гын нуно модмаш-влаклан яра да кӱлдымыш савырнаш пуэн огытыл.
Кеҥеж Олимпий модмаш-влак
Модмаш | Ий | Ола | Эл |
---|---|---|---|
I | 1896 | Афине | Греций |
II | 1900 | Париж | Франций |
III | 1904 | Сент-Луис | УАШ |
— | 1906 | Афине | Греций |
IV | 1908 | Лондон | Великобританий |
V | 1912 | Стокгольм | Швеций |
VI | 1916 | Берлин | Германий |
VII | 1920 | Антверпен | Бельгий |
VIII | 1924 | Париж | Франций |
IX | 1928 | Амстердам | Нидерланд |
X | 1932 | Лос-Анджелес | УАШ |
XI | 1936 | Берлин | Германий |
XII | 1940 | Токио | Японий |
XIII | 1944 | Лондон | Великобританий |
XIV | 1948 | Лондон | Великобританий |
XV | 1952 | Хельсинки | Финляндий |
XVI | 1956 | Мельбурн | Австралий |
XVII | 1960 | Рим | Италий |
XVIII | 1964 | Токио | Японий |
XIX | 1968 | Мехико | Мексике |
XX | 1972 | Мюнхен | Германий |
XXI | 1976 | Монреаль | Канаде |
XXII | 1980 | Моско | СССР |
XXIII | 1984 | Лос-Анджелес | УАШ |
XXIV | 1988 | Сеул | Кечывалвел Корей |
XXV | 1992 | Барселоно | Испаний |
XXVI | 1996 | Атланта | УАШ |
XXVII | 2000 | Сидней | Австралий |
XXVIII | 2004 | Афине | Греций |
XXIX | 2008 | Пекин | ККР |
XXX | 2012 | Лондон | Великобританий |
XXXI | 2016 | Рио-де-Жанейро | Бразилий |
XXXII | Токио | Японий | |
XXXIII | 2024 | Париж | Франций |
XXXIV | 2028 | Лос-Анджелес | УАШ |
XXXV | 2032 | Брисбен | Австралий |
Теле Олимпий модмаш-влак
Модмаш | Ий | Ола | Эл | Чот | Чот | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
стран-участниц | спортсменов-участников | спортивных дисциплин | спорт тӱрлык-влак | ||||
I | 1924 | Шамони | Франций | 16 | 280 | 14 | 4 |
II | 1928 | Санкт-Мориц | Швейцарий | 25 | 464 | 14 | 4 |
III | 1932 | Лэйк-Плэсид | УАШ | 17 | 252 | 14 | 4 |
IV | 1936 | Гармиш-Партенкирхен | Германий | 28 | 646 | 17 | 4 |
— | 1940 | Санкт-Мориц | Швейцарий | ||||
— | 1944 | Кортина д'Ампеццо | Италий | ||||
V | 1948 | Санкт-Мориц | Швейцарий | 28 | 669 | 22 | 4 |
VI | 1952 | Осло | Норвегий | 30 | 694 | 22 | 4 |
VII | 1956 | Кортина д'Ампеццо | Италий | 32 | 821 | 24 | 4 |
VIII | 1960 | Скво-Вэлли | УАШ | 30 | 665 | 27 | 4 |
IX | 1964 | Инсбрук | Австрий | 36 | 1091 | 34 | 6 |
X | 1968 | Гренобль | Франций | 37 | 1158 | 35 | 6 |
XI | 1972 | Саппоро | Японий | 35 | 1006 | 35 | 6 |
XII | 1976 | Инсбрук | Австрий | 37 | 1123 | 37 | 6 |
XIII | 1980 | Лэйк-Плэсид | УАШ | 37 | 1072 | 38 | 6 |
XIV | 1984 | Сараево | Югославий | 49 | 1272 | 39 | 6 |
XV | 1988 | Калгари | Канаде | 57 | 1423 | 46 | 6 |
XVI | 1992 | Альбервиль | Франций | 64 | 1801 | 57 | 6 |
XVII | 1994 | Лиллехаммер | Норвегий | 67 | 1739 | 61 | 6 |
XVIII | 1998 | Нагано | Японий | 72 | 2302 | 68 | 7 |
XIX | 2002 | Солт-Лейк-Сити | УАШ | 77 | 2399 | 78 | 7 |
XX | 2006 | Турин | Италий | 80 | 2508 | 84 | 7 |
XXI | 2010 | Ванкувер | Канаде | 82 | 2566 | 86 | 7 |
XXII | 2014 | Сочи | Россий | 88 | 2873 | 98 | 7 |
XXIII | 2018 | Пхёнчхан | Кечывалвел Корей | 92 | 2922 | 102 | 7 |
XXIV | 2022 | Пекин | ККР | 91 | 2871 | 109 | 7 |
XXV | 2026 | Кортина д'Ампеццо | Италий | ||||
XXVI | 2030 | Палыдыме | Палыдыме |