Окрошко кече
| Окрошко кече | |
|---|---|
 | |
| Палемдат | ий еда |
| Кече | 30 ага |
| Кылдалтын | гастрономий |
Окрошко кече — кугезе руш сийлан пӧлеклалтше гастрономий пайрем. Ий еда 30 май палемдалтеш[1].
Официальнын пайремым ик элыштат ончыктымо огыл, туге гынат тудым шокшо кеҥеж кечын юалтарыше шӱрым йӧратыше шуко еҥ палемда[2]. Тиде кечын окоршкым ямдылен кочмо йӱла уло.
Историй
Окрошкын пайрем кечыжын кунам шочмыжо раш пале огыл. Тыге ойлат, пайрем 2000-шо ийла тӱҥалтыште Российыште шочын.
Сийын лӱмжӧ «крошить» («падышташ») руш мут гыч шочын — кочкышым тыгыдын пӱчкедаш кӱлын[3]. Тиде сий «крошево» лӱм дене «Домострой» лӱман книгаште, XVI курымысо сылнымут шарныктышыште, возалтын. Тачысе сий семын тиде кочкыш Российыште эше XVIII курым гычын кеҥеж юалтарыше шӱр семын палыме лийын. Надежда Авдееван «1842 ийысе тошто да у илыш-йӱла нерген записке» / «Записки о старом и новом русском быте» савыктышыште ойлалтеш: «окрошко кеҥеж жапыште шӱрым алмашта»[4].
Окрошко тыглай мланде пашаеҥын тыглай кочкышыж гыч шочын. Тидлан шудо, ушмен але реве, шолтымо муно кучылталтын. Ты сийым пура але саскам шинчалтыме вӱд (рассол) дене лугеныт. Вараракше тушко поҥгым, пакча саскам, шоганым, пареҥгым, кешырым опташ тӱҥалыныт. Лугалтыме йӧрварат тыгак тӱрлешт толын. Тудо шӧр-торык йӧрвар, саскан вӱд да шыл лем дене пойдаралтын[5].
Окрошкым утларакше шошым да кеҥежымат ямдылат, молан манаш гын, юартарыше сийыш пагытысе саска ден шудо пурат: ужар кияр, редис да ужар шоган ден укроп.
Кочкышыш муным, пареҥгым, ӱмбалым, да шыл сийым (шыл, ветчина але колбаса) пыштат. Шӱрым кинде (уржа, шож) пура дене лугат. Тыгак окрошкым йоратыше-влак коклаште кефир але тувыртыш дене лугалтыме шӱр чапланен.
Еҥ илыдыме отрошко кайышыла, ик кочкышым гына пелен налаш келшеда ыле гын, окрошко пеш йӧнан сий лиеш ыле. Тудым кечыште кум гана кочкаш гынат, икгай кочкыш да кап-кыллан кӱлеш наста чӱдылыклан кӧра айдеме ок черлане дыр, молан манаш гын, тиде кочкышышто таза айдемылан кӱлеш улшо йӧрвар чыла гаяк уло. Окрошкын кугу пайдалыкше тыгае: тиде юалге сий кеҥежым айдемым чот ырыме деч арала, а тыгеже, кап-кыл кошкымо (обезвоживание) да шокшо перыме деч арала. Тыгеракын айдемын могыржылан температур шотым кучаш куштылгырак лиеш, а кеҥежын тамлыжым йӧратыше еҥ шкенжым утларак сайын шижаш тӱҥалеш.
— Сергей Вялов, медицине шанче кандидат, гастроэнтеролог, гепатолог[6]
Илыш-йӱла
Окрошко кечын Российын шуко олалаштыже повар-влакын тиде кочкышым йӧратыше-влак коклаште эн сай окрошкылан конкурс ден кулинар таҥасымашышт эртаралтыт. Участник-влак тудым фирменный рецептышт почеш ямдылат.
Кеҥеж шӱрым йӧратыше-влак родо-тукымым да йолташыштым пайрем окрошкым тамлаш ӱжыт. А ресторан ден кафелаште лӱмын менюм темлат, тушко тӱрлӧ окрошко кочкыш пура[7].
Кулинар студий ден ресторанлаште окрошкым ямдылыме да тудын тӱрлӧ семын ямдылыме шотышто мастер-класс-влак эртат.
Оҥай факт
2019 ийыште «Яндекс» компаний тӱрлӧ кундемлаште окрошкылан могай йӧрварым кучылтмо шотышто Российын картшым ямдылен, тудын дене келшышын шопо пурам Санкт-Петербургышто, Москваште, Якутийыште, Свердловск кундемыште, Чукотск автоном округышто, Сибирь кундемлаште, Камчаткыште утларак йӧратат. Кӱчымӧ торык дене Российын кечывалвелныже, Мурманск, Калининград, Рязань, Смоленск, Белгород, Тамбов кундемлаште, тыгак южо вере Мӱндыр Эрвелыште, Ямало-Ненец автоном округышто, Коми ден Мордовийыште йӧратат. Тыгеракын, лугалтыме йӧрвар шотышто шопо пура сеҥен. Тиде уверым савыктымаш шопо окрошкым йӧратыше-влак да кӱчымӧ торык, тувыртышвӱд дене лугышо-влак коклаште кугу ӱчашымашым тарватен[8].
2019 ий 20 июньышто Россий президент дене вияш линий годым вӱдышӧ-влак Владимир Путин дечат тудын йӧратыме йӧрварже нерген пален налаш оҥайлан шотленыт. Пале лийын: тудын ойырен налмыже — шопо пура дене лугымо окрошко, кудым повар-влак лӱмын ямдылат[9].
Российын южо кундемлаштыже тиде пайрем кечым Кияр але Холодник кече маныт: тиде кечын окрошкым веле огыл, тыгак пакчасаска дене моло йӱштӧ шӱрымат ямдыленыт.
Русьыште ушкал шыл дене ямдылыме окрошкым, шолтымо йылме, шикшеш кӱктымо шыл (ветчина) да коштымо, шикшеш кӱктымӧ кол «кавардак» манмым пален ойыркаленыт[10]. Казак-влак утларакшым шыл олмеш коштымо шереҥгым кучылтыныт[11].
Палемдымаш
- ↑ День окрошки 2023: дата, история праздника, рецепты. Sakh.Online (29 ага 2023). Дата обращения: 27 ага 2024.
- ↑ Дарья Харланова. День окрошки в 2024 году: история и традиции праздника. Комсомольская правда. Дата обращения: 27 ага 2024.
- ↑ День окрошки. Life (30 ага 2023). Дата обращения: 27 ага 2024.
- ↑ Ольга Сюткина. Окрошка это – суп или салат, какие бывают и с чем подают. Гастрономъ (9 пеледыш 2023). Дата обращения: 27 ага 2024.
- ↑ Татьяна Молчанова, Виктория Малеева. Какие продукты лучше класть в окрошку? АиФ (29 ага 2023). Дата обращения: 27 ага 2024.
- ↑ Евгения Бородина. Холодный прием: врачи считают окрошку одним из самых полезных блюд. Известия (27 ага 2023). Дата обращения: 27 ага 2024.
- ↑ Марина Смагина. День окрошки: готовим самое вкусное летнее блюдо. Гастрономъ (29 ага 2023). Дата обращения: 27 ага 2024.
- ↑ Ирина Халецкая. Квас против кефира. Какая окрошка самая правильная. РИА Новости (2 пеледыш 2019). Дата обращения: 27 ага 2024.
- ↑ Путин заявил о предпочтении окрошки на квасе. РБК (20 пеледыш 2019). Дата обращения: 27 ага 2024.
- ↑ Александр Мещеряков. Тайны русской кухни: 30 мая мы празднуем день окрошки. Царьград (29 ага 2023). Дата обращения: 27 ага 2024.
- ↑ Максим Чумаков. Крошево вам на стол: чем казаки заменяли колбасу или мясо в популярной летом окрошке. Комсомольская правда (31 ага 2023). Дата обращения: 27 ага 2024.
Литератур
- Шапарина Евгения Владимировна. Научно-исследовательская работа в области русской дворянской кулинарии первой половины xix века: реконструкция званых усадебных обедов // Современные проблемы сервиса и туризма. — 2016. — № 3.
- Байкулова А. Н. Номинации продуктов питания и блюд в разных семьях // Известия Саратовского университета. Новая серия. Серия Филология. Журналистика. — 2009. — № 1.
- Герасимова Надежда Александровна. Из опыта реставрации традиционных праздников и обрядов русского населения Алтайского края // Ученые записки (Алтайская государственная академия культуры и искусств). — 2018. — № 4 (18).