Микалын южо
Микалын южо | |
---|---|
| |
Тӱрлылык | калык-христиан |
Вес семын | Масак-влак, Икымше братчина, Микалын кечыже, Микалын йӱштыжӧ, Микалын утренник-влакше |
Тыгак | Михаил Архангелын южо (черк.) |
Ыҥ | икымше эр покшым |
Палемдат | славян-влак |
Кече | 6 19 (идым ) |
Йӱла | Икымше братчина, иктат пашам ок ыште |
Микалын южо — Славян-влакын калык кечышот почеш 6 (19) сентябрьлан толеш, юзо архангел Микале лӱмеш. Тыге шоненыт: тиде кече икымше эр покшымлан тӱҥалтышым ышта[1]. Шыжым мер калыкын тӱшкан погынымо кечыже[2][3].
Моло лӱм-влак
полес. Чудо, Чудо-Михайло, Чудо Михайлово[3]; серб. Ранђел Други, Ранђелица[8].
Эрвел славян-влакын йӱлашт
Тиде кечын чыла вере тӱшкан погынен (Братчина) пайремым ыштеныт[9], тыгодым тыште мер калык тӱшкан ончышаш йодыш-влакым каҥашеныт. Тиде кече шке кӱлешлыкше дене Миколо кече деч вара кокымшо верыште шоген[9]. Южо вере ик кече эртымеке, «Шыже оспожинки» манме кечын тӱшкан чумыргеныт[10].
Акрет годым[кунам?] мер погынымаште еш ден посна озан йодышыжат каҥашалтын[11]. Сӧрасыме деч вара ваш-ваш сийлымаш посна пайремыш савырнен, ты пайрем «братчина» маналтын, ваш-ваш келшен илыме, тыныслык, иза-шольо полыш мокталтын[12].
Кресаньык-влак мер илышым «мир» але «общине» («обчество»[13]) маныныт. Официал возымаште общине ман серен огытыл, «Общество» ман палемденыт[14].
Общине кресаньык-влакын йодышыштым шотыш конден, ту жапыште тидым ышташ йӧн лийын гын. Тидын годым общинылан посна озанлыкын йодмыжымат, чумыр общинын ойжымат эреак шотыш налаш кӱлын. Посна еш озанлыкын да ял шотан илем-влакын ваш кылдалт шогышо неле йодыш-влакым шотыш кондымышт годым, тӱвыргӧ илышкыл умылымашлан негыз шочын[15].
Тиде кечылаште ялысе еҥ-влак тӱшкан погынат[кушто?][кунам?] да черкыште ик кугу сортам чӱктен, юмо деч тӱрлӧ порым йодын кумалыт. Вара кажныже шке илыме вер лӱм дене ваш сийлен, кодшо кочкышым кӱчызӧ-влаклан пуэн: кинде пудыргым южыш кудалтен, тыге осал шӱлыш пушеҥгым, нурым огеш логал ман ӱшанен[16].
Белоруссийыште, Гродно кундемысе Свислоч районышто, нур пашам мучашлат да ойлат: «Міхал з поля спіхаў»велыжым 2937 кече ончыктымо огыл].
Кӱтӱчӧ-влак ты кече гыч ушкал кӱташ коштмым чарнаткушто?] Ынде оза-влак шкеак кӱтат але тошкемеш, озанлык пелен кырен шындыме меҥгеш вӱраҥлат. «Пастух пасціў до Міхайла. А послі Міхайла ужэ кідае, ужэ людзі самі пасуць» (полесье)[18].
Брест кундемысе Мотоль ялыште ӱдыр-влак «Цуды» кечын шке качыштым мужедыныт. Шыпак корнывожыш лекташ да сукен шинчын, индеш гана «Отче наш» молитвам каласыман улмаш, вара тӱрлемшудо лышташым кӱрлын, тыге ойлыман улмаш[7]:
Ты, святой падарожнік, ты стаіш пры дарозе, бачыш старога й малого, пакажы мне мілога[7]
Мӧҥгӧ шып пӧртылман улмаш, тӱрлемшудо лышташым кӱпчык йымаке пыштыманкушто?][кунам?].
Тиде кечын Полесьеште йӱлам шуктымо годым ормыжланымашат лийын кертын[19].
Калыкмут ден пале-влак
- Ушкал-влак кӱтӱ гыч — кӱтӱчылан эрык[20].
- Шопке лышташ комдык возеш — йӱштӧ телылан; кумык возеш – леве; пеле кумык — теле лывырге лиеш.
- Микал кечын пашам ышташ ок лий — Юмо сыра[2].
- «Прэсыстый ава деч ит лӱд, ю Микал деч лӱд. Ава деч презе ит лӱд, Ача деч Лӱд» (Полесье)[21] (полес.).
- Мом тӱня тӧрлен, тудым юмо шӧрлен[22].
- Пайремлан шыҥаланат сусла (пӧрткайыкынат пура)[23].
Тыгак ончо
- Кармым тойымаш
- Шыже
- Микал кече
Палемдымаш
- ↑ Лаврентьева, Смирнов, 2004, с. 172.
- ↑ 2,0 2,1 Некрылова, 1991, с. 346.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Агапкина и др., 2009, с. 622.
- ↑ Юдина, 2000, с. 357.
- ↑ Калинский, 1997, с. 211.
- ↑ Ермолов, 1901, с. 463.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Лозка, 2002, с. 178.
- ↑ Недељковић, 1991, с. 254.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Котович, Крук, 2010, с. 252.
- ↑ Коринфский, 1901, с. 367.
- ↑ Снегирёв, 1830, с. 97.
- ↑ Терещенко, 1848, с. 149.
- ↑ Фёдоров, 2002, с. 158.
- ↑ Громыко, 1991, с. 93.
- ↑ Громыко, 1991, с. 154.
- ↑ Терещенко, 1848, с. 150.
- ↑ Лозка, 1993.
- ↑ 18,0 18,1 Толстая, 2005, с. 148.
- ↑ Толстая, 2005, с. 383.
- ↑ Даль, 1880—1882.
- ↑ Толстая, 2005, с. 252.
- ↑ Мельникова, 2006, с. 150.
- ↑ Александров и др., 1999, с. 613.
Литератур
- Сентябрь / Агапкина Т. А., Плотникова А. А., Веленцова М. М. // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 2009. — Т. 4: П (Переправа через воду) — С (Сито). — С. 621—625. — ISBN 5-7133-0703-4, 978-5-7133-1312-8.
- Астапенко Н. Я. Жемчужины народной мудрости: пословицы, поговорки и сходные с ними народные выражения. — Смоленск: Смоленское книжное изд-во, 1959. — 168 с.
- Громыко М. М. Мир русской деревни. — М.: Молодая гвардия, 1991. — 446 с. — ISBN 5-235-01030-2.
- Пасти // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882.
- Ермолов А. С. Народная сельскохозяйственная мудрость в пословицах, поговорках и приметах. — СПб.: Типография А.С.Суворина, 1901. — Т. 1. Всенародный меяцеслов. — 691 с.
- Золотые правила народной культуры / О. В. Котович, И. И. Крук. — Мн.: Адукацыя i выхаванне, 2010. — 592 с. — 3000 экз. — ISBN 978-985-471-335-9.
- Калинский И. Церковно-народный месяцеслов на Руси. — М.: Терра, 1997. — 301 с. — ISBN 5-300-01265-3.
- Колесникова В. С. Русь православная. Праздники и обряды. — М.: Олма-пресс, 2005. — 606 с. — ISBN 5-224-05162-2.
- Коринфский А. А. Спожинки // Народная Русь : Круглый год сказаний, поверий, обычаев и пословиц русского народа. — М.: Издание книгопродавца М. В. Клюкина, 1901. — С. 365—372.
- Лаврентьева Л. С , Смирнов Ю. И. Культура русского народа. Обычаи, обряды, занятия, фольклор. — СПб.: Паритет, 2004. — 448 с. — ISBN 5-93437-117-7.
- Лозка А. Ю. Беларускі народны каляндар (белор.). — Мн.: Полымя, 1993. — 205 с. — ISBN 3-345-00495-1. Архивная копия от 4 ӱярня 2016 на Wayback Machine (белор.)
- Лозка А. Ю. Беларускі народны каляндар (белор.). — Мн.: Полымя, 2002. — 238 с. — ISBN 98507-0298-2. (белор.)
- Мельникова М. И. Крестьянская ментальность как архетип русской души. — Ставрополь: Юркит, 2006. — 236 с. — ISBN 5-87580-113-1.
- Некрылова А. Ф. Круглый год. — М.: Правда, 1991. — 496 с. — ISBN 5-253-00598-6.
- Русские / Отв. ред. В. А. Александров, И. В. Власова, Н. С. Полищук. — М.: Наука, 1999. — 725 с. — ISBN 5-88590-309-3.
- Словарь русских говоров Сибири / Сост. Н. Т. Бухарева, А. И. Фёдоров; Под ред. А. И. Фёдорова. — Новосибирск: Наука, 2002. — Т. 3, О–П. — 488 с. — ISBN 5-02-031858-2.
- Снегирёв И. М. О народных русских пословицах, относящихся к законодательству и старинным судебным обычаям // Альманах «Радуга», литературный и музыкальный альманах на 1830 г. — М., 1830.
- Терещенко А. В. Быт русского народа: забавы, игры, хороводы. — СПб.: Типография военно-учебных заведений, 1848. — Т. 5. Простонародные обряды: Первое марта. Встреча весны. Красная горка. Радуница. Запашка. Кукушка.... — 181 с.
- Толстая С. М. Полесский народный календарь. — М.: Индрик, 2005. — 600 с. — ISBN 5-85759-300-X.
- Толстой Н. И. Славянский и балканский фольклор: Духовная культура Полесья на общеславянском фоне. — М.: Наука, 1986. — 286 с. — (Институт славяноведения и балканистики АН СССР).
- Юдина Н. А. Энциклопедия русских обычаев. — М.: Вече, 2000. — 510 с. — ISBN 578380813X.
- Неделькович, М. Слава у Срба. — Београд: Вук Караџић, 1991. — 357 с. (сербхорв.)
Кылвер-влак
- 6 сентября // Православный календарь
- Михайлов день // Народный календарь (rossichy.ru)