Граждан авиаций пашаеҥын кечыже
Граждан авиаций пашаеҥын кечыже — Российыште граждан авиаций пашаеҥ-влакын профессионал пайремышт. Пайремын шочмыжо Россий граждан юж флота (1923 ий 9 февраль) шочмыж дене кылдалтын[1].
Тиде профессионал пайрем РФ президент В. В. Путинын 2013 ий 9 февраль 98-ше №-ан кӱштыкшӧ деч вара пеҥгыдемдалтын[2][3].
Февральын 9-ше кечыже Россий граждан авиацийын чыла пашаеҥжын, чоҥештылше але кабинысе экипажлан шотлалтыт але авиацийын моло йогыныштыжо тыршат — чыланыштын пайремышт[4].
2023 ийыште Граждан авиаций кечын Россий граждан авиацийын 100 ияш лӱмгечыжым пайремленыт[5].
Пайрем историй
Граждан юж флотын шочмо кечыжым 1923 ий 9 февральыште шотлен лукмо гынат, пассажир-влакым южышто шупшыктымо паша кугыжан Россий годымак тӱҥалын. Россий Империйын историйыштыже икымше гана пассажир-влакым юж дене шупшыктымаш 1910 ийыште лийын[6].
Икымше тӱнямбал сар пытымек, авиаций йӧн дене калыкым шупшыктымаш у кӱкшытым налын, тидын шотыштак транспорт рейс-влак лийыныт, тыгак почтым шупшыктышашлан рейс ышталтын. Тиде жапыште утларак граждан-влакше лӱмын ыштыме лайнерлаште огыл, а военный самолёт-влакым нунылан келыштарыме салонлаште чоҥештылыныт[7].
СССР-ын икымше тӱнямбал почто-пассажир авиалинийже Моско —Кёнигсберг корно дене почылтын, ты чоҥештымаш 1922 ий 1 майыште лийын. Кёнигсбергыште чоҥештыше экипажым Европын эн тошто аэродромжо — Девау вашлийын, Моско Ходын пасусо аэродром йӧным ыштен. Чоҥештымашым Дерулюфт компаний вӱден[8].
Юж флотын шочмо кечыже
Историй могыр гыч ончаш гын, февраль СССР-ын граждан авиаций йодыш дене Каҥашым ыштыме кечылан шотлалтеш. Лач тиде кечын, 1923 ийыште, РСФСР Паша да Обороно йодыш шотышто Совет «Юж флотын тӱҥ управленийжылан технике эскерымым шотыш кондымо да граждан авиаций шотышто Советым чумырымо нерген» пунчалым луктын. 9 февраль Совет Ушемысе, варажым Российысе граждан авиацийын шочмо кечыжлан шотлалтеш. Граждан авиаций пашаеҥ-влаклан пӧлеклыме посна пайремын шочмыжо Российысе граждан юж флотым официальнын почмылан 90 ий темме дене лӱмгече дене кылдалтын[9].
Икымше маршрут
Граждан авиаций дене Совет-влакым ыштыме деч вара еҥ-влакым шупшыктымо икымше маршрут Моско гыч Угарманыш лийын. Тидын годым икымше гана кӱштыкеш кидпалым пыштыме февральыште огыл чоҥештеныт, а ятырлан вара — 15 июльышто, лач тунам Моско-Угарман юж корно дене икымше пассажир рейс лийын. Тидымат шотыш налман: тиде ик пагытлан гына чоҥештылмаш лийын, 22 сентябрь марте — Угарманысе ярмарке петыралтмешке, лачак тушко Моско гыч самолёт чоҥештылын улмаш. Москошто самолёт Ходын пасусо аэродром гыч нӧлталтын, Угарманыште самолёт ярмарке воктенак улшо, лӱмын ямдылыме мланде кумдыкышко волен шинчын[10].
Самолёт 2,5–3 шагат чоҥештен, южо годым 4 шагат мартеат шуйнен да 250 метр кӱкшытыштӧ эртен, корно кужыт 420 километр лийын. Тиде маршрут дене икымше гана «Добролёт» авиакомпанийын пилотшо Яков Моисеев чоҥештен. Икымше рейсын пассажирже «Добролётын» директор-распорядитель Александр Краснощёков, правлений еҥ Игнатий Дзевалтовский да авиалинийын начальникше Анин лийыныт[11].
1932 ийыште граждан авиацийын тистыжым пеҥгыдемдыме, чумыр персоналлан ойыртемалтше вургем ден знак-влакым пуымо[12].
2023 ийыште икымше пассажир рейсын шӱдӧ ияш лӱмгечыж лӱмеш Угарманыште 15 августышто авиашоу эртен, Российыште граждан авиацийын шӱдӧ ий теммылан да Россий Федерацийыште икымше официальный пассажир-влакым юж корно дене шупшыктымылан пӧлеклалтын. Лӱмгечан авиашоу дене кышкарыште Угарманыште «Русь» пилот тӱшка. Тылеч посна, аэропортышто Россий авиацийын историйжылан, Валерий Чкаловлан да икымше лу ий жапыште вияҥме корнылан пӧлеклыме экспозиций ончыкталтын[13].
Аэрофлот дене кыл
Граждан авиаций пашаеҥын кечыже СССР-ын кужу жап палемдалтше Аэрофлотын кечыж дене чак кылдалтын. Пайремым 1979 ийыште увертареныт да февральысе кокымшо рушарнян палемденыт. Пайрем официал статусшым 1988 ий марте арален коден, тидын деч вара посна кӱштык дене Юж флот кече дене иктыш ушалтын, тудыжо граждан-влаклан, тыгак военный лётчик-влаклан ик авиаций пайрем лийын[14].
Посна граждан авиацийын пашаеҥже-влаклан пайрем 2013 ийыште гына лийын шуктен, Российысе граждан авиацийлан официалне шочмыжлан 90 ий темме лӱмгече идалыкыште[2][3].
Тыгак ончо
- Граждан авиацийын тӱнямбал кечыже
- Россий Юж Флотын кечыже
- Авиацийын кечыже
- Российыште авиацийын историйже
Палемдымаш
- ↑ 9 февраля в России отмечаются "День гражданской авиации" и "День Аэрофлота". aex.ru (9 пургыж 2017).
- ↑ 2,0 2,1 Указ Президента РФ № 98. Дата обращения: 24 пеледыш 2020. Архивировано 27 пеледыш 2020 года.
- ↑ 3,0 3,1 Собрание законодательства РФ, 2013, № 7, ст. 631.
- ↑ 9 февраля 1923 года Совет Труда и Обороны принял постановление об организации Совета по гражданской авиации при Главвоздухфлоте. Аэропорт Мурманск (11 пургыж 2013). Дата обращения: 30 сорла 2023.
- ↑ Торжественный вечер по случаю 100-летия гражданской авиации России. kremlin.ru (9 пургыж 2023). Дата обращения: 30 сорла 2023.
- ↑ Василий Сычев. Включите сверхзвук Придут ли на смену Concorde и Ту-144 новые реактивные пассажирские самолеты. N+1 (24 шыжа 2018). Дата обращения: 30 сорла 2023.
- ↑ День рождения гражданской авиации в России (9 пургыж 2023). Дата обращения: 30 сорла 2023.
- ↑ Открыта первая в России международная воздушная линия Москва - Кёнигсберг. Российское информационное агентство Рустим. Дата обращения: 30 сорла 2023.
- ↑ Светлана Заверняева. 9 февраля в России отмечают День гражданской авиации. Парламентская газета (9 пургыж 2021). Дата обращения: 30 сорла 2023.
- ↑ «Добролёт» приземлился в Нижнем. "Крылья Родины". Дата обращения: 30 сорла 2023.
- ↑ 99 лет назад был выполнен первый регулярный пассажирский рейс между Москвой и Нижним Новгородом. "Авиация России" (17 сӱрем 2022). Дата обращения: 30 сорла 2023.
- ↑ В России отмечается День работника гражданской авиации. AviaPages (9 пургыж 2020). Дата обращения: 30 сорла 2023.
- ↑ Мария Сорокина. Фигуры высшего пилотажа и дефиле стюардесс: Что увидят нижегородцы на авиашоу в Нижнем Новгороде (14 сӱрем 2023). Дата обращения: 30 сорла 2023.
- ↑ 20 августа — День Воздушного флота России. Вольская жизнь (20 сорла 2023). Дата обращения: 2023-30-08.
Кылвер-влак
- Российысе пайрем-влак