Юмым Шочыктышо Эн Святой Ӱдырым храмыш пуртымаш
| Юмым Шочыктышо Эн Святой Ӱдырым храмыш пуртымаш | |
|---|---|
 (Тициан, 1534—1538, ужаш) | |
| Тӱрлылык | Юмым Шочыктышо Аван латкок пайрем радамыш пурышо (православийыште); memoria (католицизмыште) |
| Официал |
черкыслав. Вхо́дъ во хра́мъ прест҃ы́ѧ влⷣчцы на́шеѧ бцⷣы, и҆ приснодв҃ы мр҃і́и руш. Введение во храм Пресвятой Владычицы нашей Богородицы и Приснодевы Марии грек. Εἴσοδος τῆς ῾Υπεραγίας Θεοτόκου ἐν τῷ Ναῷ лат. Praesentatio S. Mariae in templo |
| Тыгак | Пуртымаш |
| Кече |
Православий: — юлиан календарь почеш: 4 теле (21 кылме)[1] — у юлиан календарь почеш: 21 кылме Католицизм да протестантизм: 21 кылме григориан календарь почеш Копто православий черке — 29 кылме |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Юмым Шочыктышо Эн Святой Ӱдырым храмыш пуртымаш (грек. Εἴσοδος τῆς ῾Υπεραγίας Θεοτόκου ἐν τῷ Ναῷ, лат. Praesentatio S. Mariae in templo, черкыслав. Вхо́дъ во хра́мъ прест҃ы́ѧ влⷣчцы на́шеѧ бцⷣы, и҆ приснодв҃ы мр҃і́и) — христиан пайрем, VIII курымышто шочын, Юмым шочыктышын ачаж ден аваже, святой Иоаким ден святой Анна, шке азаштым Юмылан пӧлеклаш сӧреныт, кум ияш Мария ӱдырыштым Иерусалим храмыш конденыт, тыште тудым икымше священник (преданий почеш Захарий) Святой деч святойыш савырен[2][3][4]. Мария ӱдыр храмыште[5] але храм воктене 12 ий[5] але 14 ий марте [6] — чыным ойлышо Иосиф Обручник дене шӱдышлалтмешкыже (обручение)[2] илен. Тидын нерген канон Евангелийлаште палемдыме огыл да утларак варасе апокриф гыч[2][7], гомилет да гимнограф сынан возымаш гыч пале[8].
Православий черкыште латкок пайрем радамышке пура, Католик черкыште «шарнымаш» (meraema) радамыште улеш. Юлиан календарьым кучылтшо православий черке-влак, тидын шотыштак Руш православий черке, тыгак тошто йӱлам кучышо (старообрядцы) да южо моло черке-влак Пуртымашым 4 декабрьыште (21 ноябрьыште) пайремлат. Католик черке ден Православий черке-влак у юлиан кечышот почеш, у стиль дене 21 ноябрьыште палемдат; Копто черкыште — у стиль дене 29 ноябрьыште.
Событийым каласкалымаш
Пайремлан негызым ыштыше-влак нерген апокриф-влак увертарат: грек «Иаковын протоевангелийже» (II курымын кокымшо пелыже) да латин «Псевдо—Матфейын Евангелийже» (VI-IX курым мучаш). Тиде источник-влакын посна ойыртемышт уло. Тыгак Пуртымаш нерген утларак варасе ойлымашат уло, Василий II-ын Минологийыштыже (Х курым мучаш) да Синаксарысе Константинополь черкын (Х курым) Иаковын Протоевангелийжым пеш кӱчыкын каласкала[9]. IX курым гыч тӱҥалын тидын нерген каласкалыше христиан автор-влакын возымышт почела лектыт. Тиде Георгий Никомидийскийын, Феофилакт Болгарскийын, палыдыме авторын возымыжо (тӱрлӧ рукописьлаште тӱрлӧ лӱм дене возыман: Андрей Критский, Георгий Никомидийский, Евфимий патриарх Терновский), Герман архиепископ Константинопольскийын лӱмжӧ дене кидпалым пыштыман возыктыш, Тарасий архиепископ Константинопольскийын лӱмжӧ дене кидпалан возымаш, тыгак Кугу Синаксарьыш вераҥдыме палыдыме авторын серымыже[10][11]. XVI курым кыдалне нине серымаш-влак славян йылмыш кусаралтын веле огытыл, тыгак ик книгашке чумырген савыкталтыныт. Нуным митрополит Макарий Кугу Четьи-Минеиш вераҥден. Тылеч посна Пуртымашлан кок омилийым Григорий Палама возен[12], но тиде возымыжо руш йылмыш утларак вара кусаралтын.
Возымо ден келшышын, Юмынаван мӱшкыраҥмыж деч ончыч, тудын аваже шнуй Анна деке суксо аза шочшаш нерген увер дене толын, Анна тудлан сӧрен: «Мый эрге але ӱдыр икшывым ыштем гын, тудым мыйын Тӧрамлан пӧлклем, тудо илыш мучкыжо Тудлан служияш тӱҥалеш»[13].
.jpg)
Кунам Святой деч святой ӱдырлан кум ий темын, ача-аваже сӧрымыштым шукташ ойым пидыныт:
Тыге йочалан кум ий темын, Иоаким каласен: Ӱжса иудей-влакын сулыкдымо ӱдырыштым, да тек нуно изикем кучен шогат, да тек шогат ылыжтыме изике дене, тек Йоча ок пӧртыл мӧҥгеш, да тек Тудо шке шӱмжӧ дене Тӧрам йӧратыже[14].
Храмыште Мариям первосвященник (преданий почеш тиде Захарий лийын, ончыкылык Иоанн Предтечын ачаже)[2][15] моло священник-влак дене пырля вашлийын[3]. Мариям ача-аваже тошкалтышын икымше лондемышкыже шогалтеныт, тудыжо Храмышке вӱден. «Псевдо-Матфейын Евангелийжылан» келшышын:
Кунам тудым Тӧран храмже ончылан шогалтеныт, Тудо 15 лондемым куржын кӱзен, шеҥгек савырнен ончыде, ача-авам ӱжде, кузе ыштат моло йоча-влак. Тидым ужын, чыланат ӧрын колтеныт, шнуйъеҥ-влакат йылт ӧрмалген каеныт[16].
Константинополь черкыште шочшо преданийлан келшышын, кудым икымше гана Роман Сладкопевцев икымше гана VI курым кыдалне серен[17], икымше шнуйъеҥ кӱшыч кӱштымӧ почеш, Мария ӱдырым шнуй деч шнуй верыш пуртен, тушко пӱтынь еҥ-влак кокла гыч икымше шнуйъеҥ гына идалыклан икана аруэмдыше надырлык вӱр дене пурен[18][19][20]. Юмынава, Константинопольысо преданий дене келшышын, храмыште илымыж годым, эреак тиде верыште кумалаш йӧнжӧ (праваже) лийын[8].
Кунам Мария 13 ияш храмым коден кайышаш улмаш, тудым мӱндыр родыжлан ӱшаненыт, кандашле ияш тулык Иосифлан шӱдышым пуэныт[21]. Тидым Яндар деч яндар Ӱдырым, кунам тудо Юмыазам ыштышаш годым, мужырлалтде мӱшкыраҥмыжлан титаклыме деч арален кодаш ман ыштыме[22].
Иаковын апокриф Протоевангелийжын событийже-влак, грек православий историк-влаклан кӧра, ондак каласыме византий йӱлаште ончыктымо тӱҥ ойыртемым арален коденыт. Грек черкыште «Юмынавам Пуртымаш» але «Мария Ӱдырым Храмыш Пуртымаш» лӱман пайрем лийын[5].
Святитель Дмитрий Ростовский XVII курым мучаште тиде лийше нерген каласкалыше «Сказание о Входе во храм Пресвятой Богородицы и Приснодевы Марии» сочиненийым возен да тудым Жития святыхыш вераҥден. Тиде серымаш почеш Мария ӱдыр-влак дене пырля храм пырдыж воктен чоҥымо оралтыште илен; кугурак ӱдыр-влак Мариям кидпашалан туныктеныт, нунын дене пырля Святой Писанийым тунемын; Мариян илышыже пеҥыдын серыме (расписаний) почеш эртен: эр эрдене 9 шагат марте Шнуй деч Шнуйлан кумалын; 9 шагат гыч тӱҥалын 15 шагат марте кидпашалан але книгам лудаш тунемын; 15 шагат гыч адак уэш кумалаш тӱҥалын, суксо толмешке чарныде, тудын кидше гыч Мария кочкышым налын[23][24]. Святой Димитрий тыгак Григорий Никидиийскийын[25] Мария деке суксын толмыж нерген ойлымыжым шарныкта: «Тудо суксо-влак дене мутланымаште лийын. Тидым Захария пален налын: священник семын алтарьыште улмыж годым ужын: ала-кӧ тыглай сынан огыл, Ӱдыр дене мутлана да Тудлан кочкышым пуа. Тиде Суксо лийын; да Захария ӧрын: мо тиде тыгай у лийдымаш, ӧрмашан явлений?»[23].
Иерон Стридонский, Мария деке суксын толмыж нерген ушештарышыла, тыге ончыкта: «Ӱдыр рвезылык жапым кузе эртара манын мый дечем йодыт ыле гын, мый тудлан вашештем ыле: тидым Юмо да Архангел Гавриил, Тудым чарныде перегыше, шкеак веле палат»[26].
Богослов умылтарымаш
Юмынавам Храмыш Пуртымо нерген утларак тичмашын юмынмутлан келшышын умылтарымашым, Григорий Палама «На Введение во храм Пресвятой Богородицы» шке Мутыштыжо ыштен. Тушто священник пайрем историйым каласкала, молан Тӧра Исус Христосын Юмынаважлан лачак Мариям сайлыме нерген шке шонымыжым сера, а пытартышлан тудым Иерусалим храмын святой деч святой верышкыже Пуртымо амалым умылтара:
…молан курым тӱҥалтыште Ойырен налме святой деч святой-влак радамышке логалын. Эн поро ару чонан-влакын кап-кылышт дечат ару кап-кылым кучышо, тӱҥ тӱҥалтышдыме Ачан ипостасысе Мутшымак колын шуктышо, — ондакат, кызытат, варат лийше Ӱдыр (Приснодева) Мария, Юмын святой поянлыкше, утларак пояҥаш да сӧрастараш манын, Святой деч святой верыш вераҥдалтын[27].
Пайремым палемдымаш
Храмыш Пуртымаш латкок пайрем радамыш эн вара пуртымо пайрем. Южо шымлызе тудым 543 ийыште Иерусалимыште Юстинианын у Юмынава черкым чоҥымыж дене кылда. Но тиде шонымаш гипотеза семын веле улеш, нимогай документ дене пеҥгыдемдыдыме огыл.
Пайремын лиймыж нерген икымше кагаз — тиде VIII курымысо южо тылзымут, кудышто тудо палемдалтын. Тыгак тиде пайрем нерген кок гомилий уло, патриарх Герман серен маныт[28].
Палемдымаш
- ↑ Часть поместных православных церквей, включая Русскую, для литургических целей продолжают использовать юлианский календарь; в XX—XXI веках 21 ноября по юлианскому календарю соответствует 4 декабря по григорианскому.
- ↑ 1 2 3 4 Введение во храм Пресвятой Богородицы // Православная энциклопедия. — М., 2004. — Т. VII : «Варшавская епархия — Веротерпимость». — С. 343-348. — 752 с. — 39 000 экз. — ISBN 5-89572-010-2.
- ↑ 1 2 Введение во храм Пресвятой Владычицы нашей Богородицы и Приснодевы Марии. Архивысе копий 4 пургыж 2020 гыч. pravoslavie.ru
- ↑ Введение во храм Пресвятой Богородицы // Православная Богословская Энциклопедия. Том 3.
- ↑ 1 2 3 Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, Τ. 5. Διοκλητιανός-Ζώτος. — σελ. 451—456
- ↑ Введение Пресвятой Богородицы во храм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1892. — Т. Va. — С. 671.
- ↑ Catholic Encyclopedia (1913). Feast of the Presentation of the Blessed Virgin Mary. Дата обращения: 17 шыжа 2014. Архивировано 17 шыжа 2014 года.
- ↑ 1 2 Пахачев, 2020, с. 126.
- ↑ Synaxarium ecclesiae Constantinopolitanae : e Codice Sirmondiano nunc Berolinensi; adiectis synaxariis selectis / opera et studio Hyppolyti Delehaye. Bruxellis, Apud Socios Bollandianos, 1902 // col. 243—244. Дата обращения: 21 шыжа 2016. Архивировано 21 шыжа 2016 года.
- ↑ ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ. Дата обращения: 6 теле 2014. Архивировано 16 теле 2014 года.
- ↑ Пролог. Архивысе копий 8 шыжа 2014 гыч
- ↑ Святитель Григорий Палама Беседы (омилии). Дата обращения: 19 вӱдшор 2022. Архивировано 19 вӱдшор 2022 года.
- ↑ Протоевангелие Иакова, 4:3. Дата обращения: 4 теле 2018. Архивировано 5 теле 2018 года.
- ↑ Протоевангелие от Иакова, 7:5. Дата обращения: 4 теле 2018. Архивировано 5 теле 2018 года.
- ↑ Введение Пресвятой Богородицы во храм // Католическая энциклопедия — М. : Издательство францисканцев, 2002. — Т. I. — С. 869. — 1906 с.
- ↑ Евангелие Псевдо-Матфея, IV. Дата обращения: 4 теле 2018. Архивировано 5 теле 2018 года.
- ↑ Пахачев, 2022, с. 24—25.
- ↑ Введение Пресвятой Богородицы во храм / Поздеева И. В., Квливидзе Н. В. (иконография) // Большой Кавказ — Великий канал. — М. : Большая российская энциклопедия, 2006. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 4). — ISBN 5-85270-333-8.
- ↑ Введение Пресвятой Богородицы во храм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- ↑ Скабалланович М. Н. Введение во храм Пресвятой Богородицы. Событие введения во храм Пресвятой Девы.
- ↑ Фома Аквинский. Вопрос 29. Об обручении Богоматери. Азбука веры. Дата обращения: 4 теле 2023.
- ↑ Дева Мария считала Иосифа мужем? Журнал "Фома". Дата обращения: 4 теле 2023.
- ↑ 1 2 Жития святых Димитрия Ростовского, 1903—1916.
- ↑ «Там первосвященник Захария отвел Пречистой Деве место для молитвы. Всем же прочим девам, живущим во храме, по свидетельству св. Кирилла Александрийского и св. Григория Нисского, отводилось место для молитвы между церковью и алтарем… Трехлетняя отроковица, Пречистая Дева Мария, как сказано, была отдана в помещение для девиц, при чём к Ней приставлены были девицы, по летам более взрослые и искусные в писании и рукоделии, чтобы Богоотроковица с младенчества научилась и писанию и рукоделию вместе.» (Димитрий Ростовский. «Сказание о Входе во храм Пресвятой Богородицы и Приснодевы Марии»)
- ↑ В данном случае ошибка: Григорий Никомидийский не оставил сочинений; автор данного текста Георгий Никомидийский (см. PG 100 Λογος ϛ‘ col. 1429—1432. Архивысе копий 5 теле 2018 гыч)
- ↑ Погребняк Н., прот. Введение во Храм Пресвятой Богородицы (Заметки по истории и иконографии праздника) // Московские епархиальные ведомости. 2002. — № 11-12.
- ↑ Григорий Палама. Слово «На Введение во храм Пресвятой Богородицы»
- ↑ PG. 98. col. 292—309, 309—320. Дата обращения: 2 шыжа 2017. Архивировано 6 теле 2018 года.
Важ
- Сказание о Входе во храм Пресвятой Богородицы и Приснодевы Марии // Жития святых на русском языке, изложенные по руководству Четьих-Миней свт. Димитрия Ростовского : 12 кн., 2 кн. доп. — М.: Моск. Синод. тип., 1903—1916. — Т. III: Ноябрь, День 21. — С. 585.
- Минологий Василия II 21 ноября (PG 117 col. 172)
- ВЕЛИКИЕ МИНЕИ ЧЕТЬИ, собранные всероссийским митрополитом Макарием. Ноябрь, дни 17-22. Москва., 1914. стр. 166
- PG 126 col. 130 Феофилакт Болгарский «Λόγος εἰς τὴν ἑορτὴν τὴν Εἴσοδος τῆς ῾Υπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου» («Слово на праздник Введения Пресвятой Госпожи нашей Богородицы»)
- Θησαυρός Δαμασκηνού, υποδιακόνου και Στουδίτου, του Θεσσαλονικέως : Μετά της προσθήκης εν τω τέλει και ετέρων επτά Λόγων ψυχοφελεστάτων, και της εξηγήσεως του Πάτερ ημών. σελ. 195 (греч.)
- 670. (406.) Минея четья мес. ноябрь, полууст. крупный, ХVІ века л. 519. Мес. того же в 21, иже в святых отца нашего Германа, архиеп. Костянтинаграда бывшаго, Похвала пресв. госпоже Владычици нашей Богородици, егда внесена бысть в церковь родителема своима, треми леты сущи. Там же. л. 525. В тойже день, св. Еуфимия инока тръновскаго на Внос церковный пресв. Богородица, егда от родителю трею лет вдана бысть. Там же. л. 533 об. В тойже день, иже в святых отца нашего Тарасиа, архиеп. Коньстантинаграда, Слово о пресв. Владычице нашей Богородици, егда приведена бысть в церковь. Нач. Светлое и преславное настоящее тържество. (Лист 517). Архивысе копий 4 ӱярня 2016 гыч
- De probatis sanctorum historiis. Laurentius Surius. т. 6, 1581. p. 517 (лат.)
Литератур
- Петровский В. Введение во храм Пресвятой Богородицы // Православная богословская энциклопедия / Под ред. А. П. Лопухина. — Т. 3. — Пг., 1902. — С. 236—237.
- Скабалланович М. Н. Христианские праздники: всестороннее освещение каждого из великих праздников со всем его богослужением. Кн. 3: Введение во храм Пресвятые Богородицы . — Киев, 1916. — 115 с.
- Лукашевич А. А., Турилов А. А., Квливидзе Н. В. Введение во храм Пресвятой Богородицы // Православная энциклопедия. — М., 2004. — Т. VII : «Варшавская епархия — Веротерпимость». — С. 343-348. — 752 с. — 39 000 экз. — ISBN 5-89572-010-2.
- Введение во храм Пресвятой Богородицы : антология святоотеческих проповедей / автор-составитель Петр Малков. — Москва : Никея, 2020. — 366 с. — (Святые отцы о церковных праздниках). — ISBN 978-5-907202-67-2
- Иоанн (Пахачев), иеромонах. История Введения Пресвятой Богородицы во храм: свидетельства древнецерковной литературы // Труды Коломенской духовной семинарии. Выпуск 14. — Коломна: Лига, 2020. — С. 124—139.
- Иоанн (Пахачев), иеромонах. История Введения Пресвятой Богородицы в храм: свидетельства древнецерковной литературы. Часть 2 // Труды Коломенской духовной семинарии. — Коломна, 2022. — № 1 (16). — С. 24—32.