Поэзийын тӱнямбал кечыже
Поэзийын тӱнямбал кечыже ий еда 21 мартыште палемдалтеш. ЮНЕСКО увертарен (ООН-ын образований, шанче да культур йодышла дене) 30-шо сессийысе ЮНЕСКО-н Генерал конференцийыштыже 1999 ий 15 ноябрьысе резолюцийже дене пеҥгыдемдалтын[1]. ЮНЕСКОН пунчалыштыже каласыме, пайремын шонымашыже — «йылме-влакын тӱрлӧ улмыштым шке нерген поэзий мут дене каласаш да йомаш тӱҥалше йылме-влаклан поэзий йӧн дене колын шуктымо лияш йӧным пуаш».
Историй
Поэзий кечым увертараш кӱлмӧ нерген икымше шонымаш 1940 ийлаштак шочын: 1938 ийыште Огайо американ штатыште поэтессе Тесса Уэбб[2] 15 октябрьым — акрет грек Поэт Вергилийын шочмо кечыжым — Поэзий кече ман увертарен[3]. 1951 ийлан тиде кечым США-н кумло кандаш штатше сайлан шотлен, тыгак Мексикат Поэзийын калыкле кечыже семын палемден[4]. Вара тиде кече Поэзийын тӱнямбалысе кечыже семын вес эллаштат пайремлалташ тӱҥалын[5].
1998 ийыште, Мароккын темлымыж почеш, ЮНЕСКО-н Генеральный Ассамблейжын исполкомжо Поэзийын тӱнямбал кечыжым пайремлыме нерген йодышым ончен лектын да тӱрлӧ эллаште тыгай мероприятийым эртараш темлен, тыге Поэзийын икымше кечыже-влак ЮНЕСКО-н увертарымыж деч ятыр ончыч эртеныт[6].
Российыште
Москошто, Парижысе, Брюссельысе да икмыняр моло рӱдола семынак Поэзийын икымше пайрем кечыже 1999 ий 21 мартыште, Петровкысо Кугыжаныш литератур тоштерыште эртен. Тудын инициаторжо Россий поэзий обществе лийын; вашлиймашым тиде обществын икымше президентше Анатолий Кудрявицкий вӱден, нунын ӱжмӧ да мутым пуымо поэт-влак коклаште Генрих Сапгир, Игорь Холин, Константин Кедров, Татьяна Щербина, Михаил Айзенберг да тулеч молат лийыныт.
2000 ийыште Поэзий кече Таганкысе театрыште эртен; тушто Андрей Вознесенский, Константин Кедров, Елена Кацюба, Алина Витухновская, Юрий Любимов да молат. 2001 ийыште Кедровын да «ДООС» мероприятийышт дене пырля Таганке театрыште О.Г.И. клубын касше эртен, тыште Михаил Айзенберг, Сергей Гандлевский, Ивана Ахметьев, Веры Павлова да «Вавилон» альманахын авторжо-влак лийыныт[7]. 2001 ий гыч Кедровын вуйлатыме сем да поэзий программыже, тыгак кок кечаш самырык поэзий фестиваль илыш-йӱлаш пуреныт[8].
Поэзийын тӱнямбал кечыже вашеш моско поян программыже эркын-эркын тичмаш тылзе мучко эртыше пайремыш савырнен, нуно Кугыжаныш сылнымут тоштерын вуйлатымыж почеш эртат[9]. Российын моло олалаштыжат тыгак ЮНЕСКОН календарь гыч налме кечылан келыштарыме тӱрлӧ акций-влак эртеныт: тыге, 2002 ий 20–21 мартыште Магнитогорскыште поэзийын тӱнямбал форумжо лийын[10], а Санкт-Петербургышто 2014 ийыште Михаил Лермонтовын лӱмгечыжлан пӧлеклалтше марафон лийын, тыште актёр, поэт-влак да чыла кумылан-влак тудын почеламутшым лудыныт.
Палемдымаш
- ↑ Всемирный день поэзии. ООН. Дата обращения: 4 кылме 2021. Архивировано 11 кылме 2020 года.
- ↑ Tessa Sweazy Webb, Founder of Ohio Poetry Day Архивная копия от 19 идым 2015 на Wayback Machine // Historical Marker Database (англ.)
- ↑ Shereen Gertel Rutman. Let’s celebrate!: A year’s worth of holiday projects. — Troll Associates, 1992. — P. 15. (англ.)
- ↑ International Who’s Who in Poetry. — International Biographical Centre, 1977. — P. 522 ff. (англ.)
- ↑ International Who’s Who in Poetry. — International Biographical Centre, 1977. — P. 522 ff. (англ.)
- ↑ Документы 157-й сессии исполкома ЮНЕСКО. Дата обращения: 27 шорыкйол 2018. Архивировано 14 пеледыш 2017 года.
- Лента.ру, 21.03.2001.
- Ю. Идлис. Третий фестиваль молодой поэзии (Москва, 21—23 марта 2003 года) Архивная копия от 11 пургыж 2017 на Wayback Machine // «Новое литературное обозрение», 2003, № 62.
- ↑ Год литературы // «Книжное обозрение», 2015, № 3-4 (2405—2406), с. 4.
- ↑ Всемирный форум поэзии стартовал в Магнитогорске Архивная копия от 11 пургыж 2017 на Wayback Machine // «КоммерсантЪ», 20.03.2002.