Почто индекс

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
СССР-ыcе марке (1977): серыш калташте почто индексым возымо шот  (ЦФА [«Марка» АО]   4775 №-ан)[«Марка» АО])
СССР-ысе марке (1977): автомат йӧн дене сортировайымаш  (ЦФА [«Марка» АО]   4778 №-ан) [«Марка» АО])
Японийын конвертше — 7-ше тамган XXX-YYYY кышкарысе сеткан почто индексым возымо

Почто индекс — цифр але числа радам, почто адрес деке серышым писынрак куш колтымо шот дене ойыркалаш, тыгак автомат йӧн денат сортироватлымым куштылемдашлан келыштарыме. Кызыт утларак калыкле почто службо почто индексым кучылтеш.

Эртык

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
12У1 индексан (Киев, СССР, 1930-шо ийла) заказ йӧн дене колтымо серышын штампше
СССР-ысе маркан почто картычке почто дене колтымо серышеш индексым ончыкташ ӱжеш, Киевысе почто индексым ончыктымо (14У8 да 14У2)

СССР-ыште икымше индекс кышкар номеран штемпель оксам кусарыме годым шындалтын улмаш, тудым 1925 ий февральыште илышыш пуртымо. Номер кум тӱшка цифр гыч ышталтын: икымше тӱшка цифр-влак 9.04.1924 ийыште 7/117 №-ан кӱштык дене пеҥгыдемдыме лийын да округын номержым ончыктен, а кокымшыжо кыл кучышо тӧнежын номерже. Пеҥгыдемдымашым налше предприятий-влакын шке номерышт лийын — кумшо тӱшка, а тӱҥалтыш кокытшо кыл округын да ешартыш пӧлкан номерже лийыныт. Тыге 8-разрядан (тышке тӱшка кокласе тиреат пура) номер-влак тыгайрак лийыныт: 83-13---- але 83-59-1. Шке округшо гыч пеҥгыдемдымашым налдыме пӧлка-влакын номерышт тыгай сынан 45⅗14 лийын кертын, икымше радамже — кундемысе номер, дробь ӱмбалсе числа — вес округысо пеҥгыдемдыше пӧлкан номерже, дробь йымалсе числа дене пеҥгыдемдыше округын номерже да пытартыш числа-влак — шкенжын номерже. Тиде числа кышкар почто ведомство кӧргыштӧ гына кучылталтын, еҥ-влак коклаште тидын нерген нигунамат ойлен огытыл.

20-шо ийла мучаште СССР-ыште ушемгӧргысӧ индексацийын системыже вияҥ толын, но эксыде административ реформылан кӧра нигузе шыҥдаралтын кертын огыл. 1930-шо ийлаште Украиныште гына кок гана ӱмбала-ӱмбала индексацийым шыҥдараш тӧченыт.

Украиныште икымше гана индексым ыштыме паша 1930 ий шыжым эртен. Пашазе-кресаньык инспекцийысе калык комиссар М. М. Майоровын кидпалыж дене «Район-влакын адресыштым индексаным ыштыме нерген» кӱштымаш лектын. Тыгай кӱштымаш дене серышеш адресым серыме кундемын NN-NN сынан индексшым газет трактын почто вагонжым газет-почто Трактовый указатель почеш ончыкташ кӱштымӧ. Газет тракт кышкарыште икымше номер почто вагонын номмержым ончыктен, а кокымшыжо — узел номерым, кушко корреспондент арвер миен шушаш. Районласе индекс-влакын радамышт Полтавыште 1931 ийыште савыкталтын (Iндексацiя районових центрiв Украiни. УДОПП-Полтава, 1931). Ты кышкарыште ятыр ситыдымаш лийын, тидын шотыштак, икымше ужашыштак ик округысо ял (ола) илем-влакын индексыштын тӱрлӧ номерже да трактысе указательжат эреак вашталт шоген. Садлан тудо пеш вашке утыш лектын. Украин ССР-ын 1932 ий гыч 1936 ий марте кокымшо индекс кышкаржым Москосо Курск вокзалысе пашаеҥ Балабанов темлен. Нуно шке сынышт дене «числа—буква-числа» лийыныт, мутлан, 12—У-1, 14-У-8, 320-У-15 да т. м. Тидын годым «У» «буква» «Украина» манмым ончыкта, икымше числа — Киев, тудлан 1-ше гыч 20-шо марте числам ямдылыме улмаш, а мучаш числа — утларак изи почто кумдыкым ончыктен. 1932 ийыште Харьковышто, тунам тиде УССР-ын рӱдолаже лийын, украинысе почто индексым ончыктышо лӱмын савыктыш лектын, тыште индекс-влак 1 числа гыч 10 марте лийыныт. Ты кышкарымат тичмашнек индекс манаш ок лий, молан манаш гын, нуно кумдыкысо кылым тичмашын авалтен ончыктен огытыл (Киевын 11-20 номер лийын; Харьков — 1-10; Полтава — нунын коклаштак — 62-65; Харьков вел илем-влак икымше тӱшкасе 390 индексан лийыныт, кеч 39 индекс Днепропетровскын лийын). Индексаций кышкарым эсогыл рекламе дене шындараш тӧченыт, но туге гынат икмыняр ий гыч кучылтмым чарненыт.

Германий тыгаяк индекс кышкарым 1941 ийыште пуртен, тудо Кумшо рейхын кумдыкшым веле огыл, тыгак поген налме эл-влакын мландыштымат авалтен. Туге гынат Германийын сеҥалтмыж деч вара тудым кораҥденыт. 1960-шо ийлаште почто индексым тӱнясе шуко эл-влак шыҥдараш тӱҥалыныт. Йӱлаш пурышо куд тамган индексым СССР почтын пашаштыже кучылташ 1969 ийыште ыштыме, калыклан — 1971 ийыште темлыме[1].

2012 ийлан тиде почто индекс-влакым 192 элысе адрес кышкарыш пуртымо, нуно чыланат Тӱнямбал почто ушемыште шогат[2].

Кучылтмаш

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Тӱрлӧ элын почто службыжо-влак почто индексым келыштарыме да вераҥдыме шотышто тӱрлӧ шот-радамым (правилым) кучылтыт.

Англичан йылман эллаште индекс утларакшым илем деч вара шындалтеш, Европышто почто индекс тӱҥ шотышто ял (ола) илемын лӱмжӧ деч ончыч ончыкталтеш да южгунам элын кодшым буква дене палемдыме. Тыгеракын, мутлан, Европо ушемысе кугыжанышлаште ик-кок букван кодым (эре кугу буква-влак дене) возат:

D-80331 München — Германий A-1010 Wien — Австрий

Тыглай годым почто индекс посна географий кумдыклан пуалтеш гынат, правил деч кораҥмаш (исключений) лиеда. Мутлан, почто индекс пеш шуко корреспонденций дене пашам ыштыше тӧнеж-влаклан пуалт кертеш (кугыжаныш организаций, кугу компаний да т.д.).

Россий Федерацийыште географий зоно дене кылдалтдыме почто кыл индекс-влак «ешартыш технологий индекс» ман лӱмдалтыныт да ДТИ аббревиатурышт уло.

Южо эллаште автоматизацийлыме йӧн дене индексым пален налашлан лӱмын ыштыме шаблон — кодан штамп кучылталтеш.

Цифр-букван индекс-влак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Южо эллаште, утларак шарлыше числан почто индекс-влак деч посна, иктеш варналтше цифр-букван почто индекс-влак кучылталтыт. Нине эллашке пурат: Аргентина, Бруней, Великобританий, Ямайке, Ирландий, Казахстан, Канаде, Мальта, Нидерланд, Перу, Свазиленд, Сомали.

Почто зонын номерже-влак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
СССР-ын да Российын почто калтасе кодан штампыште индекс числа радамым ончыктымаш да индексан сетке

Почтовый индексым пуртымо татлан кугу ола-влак утларакшым почто зонылан шеледалтше лийыныт, нунышт, посна номеран лийыныт да шке почто пӧлкашт дене пашам ыштеныт. Почто индекс-влакын у кышкарже чӱчкыдынак нине почто пӧлка-влакын код (номерыштым) шотыш налеш.

США-ште 9 числан ZIP-код кышкар кучылталтеш, XXXXX-YYYY сынан, тыште XXXXX — верысе код (олан, моло илемын, ола ужашын), тушто почто пӧлка верланен, а YYYY тиде верысе код кумдык кӧргыштӧ улшо йӧндарен шогышо почто. Тидын годым автомат йӧн дене сортироватлаш штрих-код шындалтеш, тыште POSTNET тамга-влак полшымо дене ZIP-код шифроватлалтын.

Австралийыште йырвелым ончыктышо ныл тамган почто индекс дене пайдаланат. Икымше цифр штатым але Австралийын кумдыкшым ончыкта. Почто пӧлка-влакын шке индексышт уке, садлан почто дене колтымо кумдыкышто чылажымат уэш сортироватлат.

Палемдымаш

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  1. ↑ world-post.ru. Дата обращения: 19 пургыж 2019. Архивировано 20 пургыж 2019 года.
  2. ↑ About postcodes (англ.). Resources. Postcodes. Universal Postal Union. — Информация о почтовых индексах на сайте Всемирного почтового союза. Дата обращения: 3 пургыж 2011. Архивировано 28 сорла 2011 года.

Литератур

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  • Первая попытка введения почтовых индексов в СССР // Филателия СССР. — 2005. — № 8. — С. 46—49.
  • Індексація районових центрів України.. — Харьков, 1931. — 32 с. (укр.)
  • Список почтовых предприятий, ж.д. станций, городов, поселков и с/советов Украины с обозначением индексов.. — Х.: Союзоргучет, 1932. — 276 с.
  • Алфавитный список административно-территориальных районов Союза СССР / Народный комиссариат связи СССР; Газетно-почтовое отделение. Отв. ред. Монюшко. — М.: Связьтехиздат, 1932. — 48 с.
  • Алфавитный список административно-территориальных районов Союза ССР / Народный комиссариат связи СССР, Правление почтовой связи, Сектор движения почт по железнодорожным и воздушным путям. Отв. ред. В. М. Орловский. — М.: Государственное издательство по технике связи, 1936. — 146 с.
  • Почтовое отделение // Филателистический словарь / Сост. О. Я. Басин. — М.: Связь, 1968. — 164 с.
  • Почтовый индекс // Большой филателистический словарь / Н. И. Владинец, Л. И. Ильичёв, И. Я. Левитас, П. Ф. Мазур, И. Н. Меркулов, И. А. Моросанов, Ю. К. Мякота, С. А. Панасян, Ю. М. Рудников, М. Б. Слуцкий, В. А. Якобс; под общ. ред. Н. И. Владинца и В. А. Якобса. — М.: Радио и связь, 1988. — 320 с. — 40 000 экз. — ISBN 5-256-00175-2.

Кылвер-влак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
Некоторые сайты, содержащие индексы России, Белоруссии, Казахстана и Украины
"https://mhr.ruwiki.ru/w/index.php?title=Почто_индекс&oldid=571462" гыч налме