Майнинг

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
HashCoins OÜ компанийын дате-рӱдерыштыже Ares256 майнинг блокан стойко

Майнинг, тыгак кӱнчен лукмаш (англ. mining гыч — мланде йымалысе поянлыкым кӱнчен лукмаш) — криптовалютан платформылан ышташыже полшаш у структурым ыштыме шотышто тыршымаш (шукыж годым блокчейнысе у блок нерген ойлалтеш). Черетан структур единицым ыштымылан шукыж годым криптовалютын у (эмитироватлыме) единицыже ден/але комиссиян погымаш кӱшеш тароксам пуаш палемдалтеш. Тыглайже майнинг пуымо койыш-шоктышан хешын верланымыжым муаш параметр-влакым ойыркален налме серий-влак дене кылдалтеш. Тӱрлӧ крипталюто тӱрлӧ семын шотлен лукмын модельжым кучылтеш, но нуно шотлан толшо вариантым кычал муаш жап шот дене эртакак палынак кужун шуйнат да мумо пунчалым тергаш писе улыт (Пашам шуктымым ӱшандарымым онч.). Тыгай шотлен лукмашым криптовалютын алгоритмже ик саде единицымак уэш кучылтмо деч аралаш йӧным ыштымылан кучылталтеш, а тарокса еҥ-влакым шкеныштын шотлен лукмо куатыштым кучылташ кумылаҥда да вапшлан пашам ышташыже полша.

Майнинг — у блокым ыштыше да эмиссийлан лияшыже полшышо улыжат ик йӧн веле огыл. Альтернативе семын форжинг (минтинг) да ICO улыт. Шукыж годым ик технологий веле кучылталтеш, но южо крипталютышто нунын комбинацийыштым кучылтыт.

Историй

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

1983 ийыште американ криптограф Дэвид Чаум ecash лӱман криптографийысе электрон оксам шонен луктын. Варарак, 1995 ийыште, тудо Digicash гоч[1] — криптографийысе электрон тӱлымашын тӱҥалтыш формыж гоч — илышыш шыҥдарен. Банкнотым банк гыч налаш да тудым налшаш еҥ дек колтымо деч ончыч шке шотан шолыпаҥдыме сравочым пуаш манын, Digicash-лан пайдаланышаш программылык йӧн кӱлын. Тидыже цифран валютым кумшо вел эскерен ынже керт манын йӧным пуэн.

1996 ийыште Калыкле лӱдыкшыдымылык агентстве «Монет дворым кузе ышташ: лӱмдымӧ электрон оксан криптографийже» лӱман документым савыктен, туштыжо криптовалютын системыже нерген возалтын. Статья икымше гана Массачусетсысе технологий институтын колтылмаш спискыштыже савыкталтын[2], а вара, 1997 ийыште, The American Law Review-што[3].

1998 ийыште Вей Дай «b-money» — электрон оксам шеледышаш лӱмдымӧ системе нерген — каласкален возен. Тылеч вара вашке Ник Сабо «bit-gold» нерген каласкален возен. Биткойн ден тудын деч вара толшаш моло криптовалюто семынак бит-шӧртньӧ (BitGold шӧртньӧ негызеш тылеч варасе бирже дене лушаш ок кӱл) нерген электрон валюто системе семын каласкален возалтын, пайдаланыше-влак деч криптографически пырля чумырымо да савыктыме пашам шуктымо нерген ӱшандарымым йодын.

2009 ий январьыште Сатоши Накамото шоялӱм дене ямдылкалыше еҥ биткойным ыштен. Тудо пашам ыштен кертмым тергыме схемыштыже SHA-256 криптографийлык хеш-функцийым кучылтын. 2011 ий апрельыште децентрализоватлыме манме DNS-ым ышташ тӧчымӧ семын Namecoin ышталтын. 2011 ий октябрьыште Litecoin лукталтын, тудо SHA-256 олмеш хеш-функций семын scrypt-ым кучылтын. 2012 ий августышто ыштыме Peercoin Proof-of-Work и Proof-of-Stake гибридым кучылтын[4].

2024 ий 1 августышто РФ-н Федераций Каҥашыжын бюджет ден финанс рынке шотышто комитетше Российыште криптовалютым лукмо пашам легализоватлыше тӧртыкым сайлан шотлен да парламентын кӱшыл палатыжлан йӧплаш темлен[5].

Шотлен лукмаш пример

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Пример шотеш Биткойн системыште шотлен лукмаш гаяк хешым шотлен лукмаш кучылталтеш, тыште майнинг процесс лӱмын ыштыме ешартыш Nonce параметрын тугай значенийжым ойырен налмаште лиеш, кудыжын числа значенийже нелылыкын тиде кӱкшытыштыжӧ цель улшо Difficulty Target-ын деч — иктаж-могай пуымо числан деч утларак ок лий.

Ик ойланак, но ешартыш параметрын тӱрлӧ значениян ойжылан хеш-влакын примерышт. Примерыште пытартыш корно хешын эн изи значенийжым ончыкта. 

«Hello, world!0» => 1312af178c253f84028d480a6adc1e25e81caa44c749ec81976192e2ec934c64
«Hello, world!1» => e9afc424b79e4f6ab42d99c81156d3a17228d6e1eef4139be78e948a9332a7d8
«Hello, world!2» => ae37343a357a8297591625e7134cbea22f5928be8ca2a32aa475cf05fd4266b7
...
«Hello, world!4248» => 6e110d98b388e77e9c6f042ac6b497cec46660deef75a55ebc7cfdf65cc0b965
«Hello, world!4249» => c004190b822f1669cac8dc37e761cb73652e7832fb814565702245cf26ebb9e6
«Hello, world!4250» => 0000c3af42fc31103f1fdc0151fa747ff87349a4714df7cc52ea464e12dcd4e9

«Биткойн» системыште нелылык кӱкшыт кажне 2016 блок гыч уэш шотлалтеш (2 арнялан иктаж ик гана). Тудо тиде партий блокым ыштыме жап 20160 минут (2016 * 10) деч ойыртемалтмыж дене келшышын кугемеш але иземеш. Тыгай механизм кокла шот дене кажне 10 минут гыч блок-влаклан лекташ йӧным ышта, тидын чыла майнерынат чумыр куатышт шотыш огыт налалт. Моло криптовалютлаште хешымат, тыгак цель кӱкшытыштан нелылыкымат уэш шотледымаш палынак ойыртемалт кертеш. Ятыр альткойнышто блокым чумырымо кокла жап ятырлан шагалрак, икмыняр секунд мартеат шуэш.

Биткойн-влакын майнингышт

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Биткойн системе ешартыш эмиссийлан ик йӧным гына палемда — тарокса семын у биткойным черетан блокым ямдылыше еҥ налеш. Блоклан налме тароксам 120 гана пеҥгыдемдыме деч вара иже кучылташ лиеш (вес семынже вапш тароксам иктаж 20 шагат гыч кучылташ пуа).

Соло-майнерын наградым налын кертшашыже чокым шотлымо лу минут пагытыште тудын шотлен лукшо куатшын пӱтынь вапшын шотлен лукшо куатше дене таҥастарымаште иктӧррак лиеш. Тиде таҥастарымаш пеш изи гын, наградым налын кертмаш эсогыл кужу жап коклаштат изи лиеш. Кертме семын кугурак тароксам налаш шонышо-влак шотлен лукшо куатым кузе-гынат шукырак кучылташ тыршеныт. Клиентын тӱёҥалтыш версийлаштыже «у биткойным ышташ» манме кнопко лийын[6].

Майнинг задачын ойыртемже йыгыре шотлен лукмашым эн кугун кучылташ йӧным пуэн. Чоҥалтмашын шкешотан улмыжлан кӧра тидлан ешартышан изирак программан[7] (CPU деч шӱдӧ пачаш утларак ыштышан[8]) графический процессор-влак (GPU) да FPGA-н плате (ыштен кертмашыжым видеокарт дене таҥастараш лиеш, но куат пайдалык шотышто тудым ончылта) сайын келшен толыныт. Тылеч вара стандартан клиентыште рӱдӧ процессор полшымо дене кучылтмо майнинг тароксам налын кертмаш шотышто изилан кӧра шотлан толшо лийын огыл, да кнопкым кораҥденыт. Вара лӱмын ямдылыме (ASIC) процессорым лукташ тӱҥалме, тудо Биткойн вапшлан лач хешым гына шотлен луктеден, GPU ден FPGA деч, CPU дечше эшеат чот пашам ыштен кертше да куатлык шотышто пайдалырак лийын. Иктаж 2012[9]-2013 ий гыч лӱмын ыштыме чип деч посна, тидын шотышто видеокартышкат, моло верыш шарлышан криптовалюто майнинг пайдадыме лийын — кучылтмо электрокуатын акше кокла результатым эрта. Мутлан, 2015 ий тӱҥалтышлан утларак палыме Bitcoin криптовалютын майнингшын нелылыкше 10 тӱжем пачаш кушкын[10].

Лу дене стартап-влак шкеныштын шаркалышаш ASIC-майнерыштым ямдылкаленыт, утларак ыштен кертше чип тукым кажне пел ий еда лектын кертын (логикан схемыште транзистор-влакым вераҥдыме чӱчкыдылак шукыж годым 2 ий жапыште кок пачаш кугемеш)[10].

Майнигын ASIC-ыш вончымыжо дене майнинг дене йӧнозанлык кумдыкышто тыршыше, майнингын кугу установкылажым шулдакан электричестван верлаште да, южгунам, йыр авырыше южын чотшак кугу огыл температуран верлаште, посна налмаште Кӧргысӧ Монголийыште (Китай), шындылше компаний-влак лектедаш тӱҥалыныт[10]. Тыгай компаний кокла гыч южышт, шке ресурсыштын ужашыштым арендыш ужален, шкеныштым «пылан» семын ончыктат[10].

Тӱрлӧ аклымаш почеш, Российыште пӱтынь 2023 ийыште 54 тӱжем биткойным 3,5 млрд $-лан лукмо (2024 ий майлан курс почеш). Эксперт-влак пеҥгыдемден ойлат: тиде факт РФ-ште майнингын тичмаш индустрийже лийын шуын манын ойлаш негызым пуа[11].

Пул-влак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Пиаллык факторын влиянийжым иземдаш да тароксам утларак икшырымын да ончылгоч палыме шот дене налын шогаш манын, майнер-влак шкеныштын шотлен лукмо куатыштым пулышко[12] (англ. pool — чумыр фонд) ушат. Майнер-влакын ыштыме шотлен лукмашын ойыртемжылан процессым параллель дене эн кугун шеледымашым кучылтмо йӧн шотлалтеш, кунам пулын кажне участникше, шке действийжым моло участник-влакын действийышт дене кылдыде, пунчалым лукташ шке вариантшым кычалеш, тидлан тӱрлӧ участник-влакын ик параметрымак шотлымашым дублироватлымым кораҥдаш йӧным ышташ гына кӱлеш. Майнерлан чӱчкыдынак тудын пуллан колтымо стандартан вариант-влакым (shares) (кызыт нелылыкын параметрже единице дене тӧр улмо годым келшен толшо хешан блок-влакым) шотыш налме негызеш тӱлат. Блокым муаш кокла шот дене кызытсе нелылык дене тӧр улшо стандартан вариант чот кӱлеш.

Криптовалюто системе велым ончалаш гын, пул виян соло-майнер семын лектеш, тудо тароксам чылалан пуэдыме семынак налеш. Но шкенжын чумыр куатше кӱшеш наградым налаш лийшашлыкше пулын кажне участникшынат наградым налын кертме йӧнын суммыж дене иктӧр улеш. Налме тарокса член-влак коклаште пул озан палемдыме правил-влак дене келшышын шеледалтеш. Наградым пуэдыме 3 тӱҥ вид уло[13]:

  • Proportional — пулын блокым кычал мумыж деч вара суаптар кажне участникын надыржылан пропорций шот дене шелалтеш.
  • PPS — колтымо кажне стандартан вариант суапландаралтеш (блоклан кызытсе нелылыклан пайлыме кызытсе суаптарым шотлыма гыч).
  • Score — стандартан вариант-влаклан суаптарым аклыме системе, тудын алгоритмжым пулын организаторжо рашемден палемда.

Шотлен пуымашын тиде типшын тыгай кумдан шарлыше вариантше-влак улыт:

  • SMPPS — PPS семынак, но пул пайдаланыше-влаклан шкенжын налме деч утларак нигунам ок пу. Пулын суаптарым чын денак налме ден PPS-ыште (тыгайже уло гын) стандартан вариантым суапландарыме коклаште ойыртем эркын-эркын компенсироватлалтеш.
  • ESMPPS — SMPPS семынак, но пулын эртак улшо да у участникше-влаклан суаптар приоритетым иктӧрым ышта.
  • RSMPPS — SMPPS семынак, но суаптараш черетыште эн ондак у пайдаланыше-влак шындалтыт.
  • PPLNS — Proportional семынак, но наградым шеледымаш пулыш колтымо пайын пытартыш N-ыш ыштыме надырлан пропорций шот дене шукталтеш, куштыжо N шукыж годым кок гана шукыракан нелылык дене иктӧр.

2016 ийлан ончымаште Биткойн-влакын майнингыштын кугурак пулышт шукыракше КНР-ыште верланен: 2016 ий мартыште вапшын пелыже утла куатше кум кугу китай пул коклаште пайлыме лийын[14][15][16][17][18], нылымше верым BitFury компанийын — майнинг чипым ик эн ончыч[19] ышташ тӱҥалше да ончычсо СССР-ын эллаж гыч лекше-влакын негызлыме компанийын — пулышт налеш[20].

Эмиссий

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
Жап эртыме семын биткойн чот (2009 гыч 2033 марте ийла)

Криптовалютын у единицыже-влакын порцийыштым лукмаш утларакшым ончылгоч палыме правил почеш шукталтеш да тӧрлатен шогышо могай-гынат орган деч ок шого (2033 ий марте биткойн мыняр лийшаш графикым онч.). Чӱчкыдынжӧ у единице-влакын стандартан порцийыштым суаптар формышто тудо налеш, кӧ блокчейныште черетан блокым чумырен. Майнинг годым сай лектыш лийын кертмаш тиде криптовалютын чыла майнержын чумыр куатыштыже ыштыше шотлен лукшаш куатын ужашыжлан пропорцийыште улеш, но результатше конкретле татыште чокым лиеш.

Стандартан тароксан кугытшо эртак вашталтде кодын кертеш. Но шуко криптовалютышто эмиссиян тароксан кугытшо эркын-эркын иземеш. Мутлан, биткойн дене пуымо суаптар эн тӱҥалтыште блоклан 50 биткойн лийын, но кажне 210 000 блокым чумырымо деч вара (4 ийыште иктаж ик гана) кок пачаш иземеш[21], вес семынже геометриян прогрессий почеш туртеш. Эмисийын чумыр кугытшо тыгай годым туртын толшо геометриян прогрессийын чыла членже-влакын суммышт семын шотлен лукталтеш да 21 миллион битокойным огеш эрте. 2014 ий майлан коштмаште 12,7 миллион биткойн лийын[6]. 2012 ий 28 ноябрьыште эмиссиян наградым икымше гана 50 гыч 25 биткойн марте иземдымаш лийын[22]. Кок гана вес иземдымаш 2016 ий 9 июльышто лийын. 2031 ийыште эмиссий йӧршын чарен шогалталтеш (тароксан кугытш 50 → 25 → 12,5 → … → 0)[21][23]. Блок-влакым чумырымаш умбакыжат шуйна, но суаптарыште ынде эмиссиян ужаш огеш лий да тудо шке кумылын комиссийлык пуымаш кӱшеш гына чумыралташ тӱҥалеш[24].

Налме суаптарым майнер-влак икмыняр кугыт у блокым чумырымо деч вара иже кучылташ правам налыт (мутлан, биткойнышто тиде 120 блок, вес семынже, суаптарым тудым налме деч вара иктаж ик сутка эртымек кучылташ лиеш).

Шолып майнинг

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Йот ресурс-влакым кучылтмо годым майнингым шолып маныт, мутлан, пашаеҥ-влак майнингым копоратив серверлаште колтат але майнингын кодшым вирус ден троян кӧргыш шыҥдарат.

2011 ий июньышто Symantec увертарен: майнингым бонетлаште колтен керташ лиеш. 2011 ийын кокымшо кварталжылан отчётышто Касперскийын Лабораторийже шолып майнинг дене пашам ыштыше троян модуль нерген увертарен[25].

2013 ий апрельыште троян программе-влакын Skype-ыштышт текстан увертарымашла гоч кугу вирус эпидемий шарлымым палемдыме, тудын цельже криптовалют оксагалта (wallet.dat) файл-влакым кычалмаш да шолыштмаш да CPU-што шолып майнинг лийын[26][27].

2011—2013 ийла марте биткойн-влакын шолып майнингышт вашлиялтын (майнингын тӱшкан лекмыж деч ончыч GPU-што да ASIC гай лӱмын ыштыме процессорлаште). Варарак шолып майнинг моло криптовалютым налаш кучылталтын.

μTorrent (3.4.2 build 28913 версий да варарак) торрент-клиентым шындыме годым ешартыш EpicScale программым шындаш темлалтеш, тудыжо яра шогымо годым компьютерын ресурсшым ойыркален шотлен лукмашлан кучылташ йӧным ышта. μTorrent-ын еҥышт ӱшандарен пеҥгыдемдат: кызытсе жапыште EpicScale криптовалютын майнингшылан кучылталтеш (лӱмжым рашемдыде), налме оксан ужашыже компанийым финансироватлаш кая, ужашыже — суап пашалан[28]. Икмыняр савыктымашлан келшышын, EpicScale биткойн-влакым майнитла[29][30]. Вес савыктымашлаште Litecoin майнинг нерген увертаралтеш[31][32][33][34].

2017 ийыште южо криптовалютын JavaScript шолып майнинг улшан икмыняр сайт нерген увер лектын[35][36] (тыгай сынан майнингым руш йылмыште «браузерлык майнинг» манаш тӱҥалыныт, а англичаныште — «криптоджекингом»[37]). Тыгаяк компонент-влакым браузер дек икмыняр ешартышыште муыныт[38].

IBM X-Force-н сентябрьысе уверже почеш, 2017 ийысе 8 тылзыште майнинглан зияным нумалше ПО дене заразитлалтше компьютер чот 6 пачаш кугемын[39].

Эн ондакысе да вара лекше майнер коклаште тӧрсырлык

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Биткойнын эмиссий правилже шукырак йӧным утларакшым нунылан пуэн, кӧ майнинг дене вапшын чумыр куатшын шагалже годым ышташ пижын. Тыге, блокын генерацийжылан кӱлшӧ паша кугыт 2013 ийланак вапшым пашаш колтымо годымсо деч пел миллион пачаш шукырак лийын. Майнер-влакын чумыр шотлен лукшо куатше кугемме годым генераций утларак куат- да аппаратйомдарышан лиеш. Тидыже майнинглан наградын кугытшым палемден иземдымаш дене эртаралтеш.

Серджио Лернер (Sergio Demian Lerner) транзакцийын икымше блокшо-влакым лончылымо негызеш пеҥгыдемден ойла: 2009 ий 3 январь гыч 2010 ий 25 январь марте майнинг ик еҥ гына пашам ыштен, 1 миллион наре биткойным луктын, тышечын шукыжо нигунамат кучылталтын огыл[40].

Майнингын кугыжаныш программыже-влак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

2017 ийыште Российыште РФ Президент пеленысе интернет-омбудсмен Дмитрий Мариничев уто электрокуат улман кундемыште 20 мегаватт куатан майнинг фермым чоҥаш 100 млн долларым ушыман план нерген каласкален[41][42][43].

2017 гыч КНДР криптовалютын майнингшым национальный валютылан полшаш кучылтеш[44][45].

Арменийын правительствыже 2018 ийыште Разданыште эрыкан экономике зоным ыштыме нерген пунчалым луктын[46]. СЭЗ-ым вораҥдарышыже ECOS компаний улеш, тудо технологиян кластерым вияҥдымылан мутым куча. СЭЗ, стартапыш инвестицийым кондаш манын, туныктымаш-коммуникаций проект-влакым, шымлыше лабораторийым, электрон площадкылам да майнинглан дата-рӱдерым уша[47][48].

Майнинг видеокартлаште

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Шуктымо пашам пеҥгыдемдаш тӱрлӧ криптовалютын майнингше тӱрлӧ процедурым кучылт сеҥа. Икмыняр криптовалютылан, тидын шотыштак Биткоинланат, лӱмын ямдылыме процессор-влакым ыштыме (ASIC), нуно утларак сай лектыш дене ыштымыштлан да таҥастарен ончалмаште аныкан улмыштлан кӧра майнингын моло йӧнжӧ-влакым шыгыремден луктыныт. Моло годым тыгай йӧн тынарак пайдале лийын огыл. 2017 ий мучашлан ончалмаште икмыняр криптовалютын майнингше, тидын шотыштак Ethereum, видеокарт процессор-влакым кучылтын, утларак пайдале лийын кодеш. Криптовалютылан ак палынак кӱзымаш майнинг оборудованийлан, тидын шотыштак видеокартланат, йодмашым кугемдымашке конден[49]. Тидыже Sapphire ден Asus-ым майнинглан лӱмын ямдылыме ужаш-влакым ятыр лукташ таратен[50][51].

Майнинг SSD-ыште да пеҥгыде дисклаште

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

2021 ий майыште кугу йоҥгытан SSD ден HDD-лан йодмаш чотак кушкын[52] (2-3 гана[53]), аналитик-влак тидыжым Chia[en] криптовалютым колтымо дене кылдат[54]. BitTorrent протоколын авторжо Брэм Коэнын ыштыме Chia Network вапш Proof-of-Space ден Proof-of-Time консенсусын алгоритмыштым (кумдалык да жап шотышто ӱшандарымашым) кучылтеш[55].

Майнинг ден энергетике

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
Транзакцийын энергетикысе пайдалыкдымыже

Шуктымо пашам ӱшандарыме негызысе майнинг системе моткочак ресурсым кучылтшан улеш.

  • 2013 ийыште Bitcoin вапшыште кучылтмо чумыр шотлен лукмаш куат тудо ийлан эн чот куатле компьютер-влакым иктеш налмаштат 500-топым 256 гана ончылтен каен[56].
  • 2015 ий тӱҥалтышлан тӱнямбалысе Биткойн майнер-влакын электротулым чумыр кучылтмышт идалыклан шагал гын 1,46 ТВт·ш дене аклалтын (чыланыштынат утларак пайдале куатлыкан ASIC-ым кучылтмаш годым)[10], тидыже 160 МВт кокла куатлан келшен толеш.
  • 2017 ийыште Bitcoin системыште ик транзакцийым тӱрыснек оформитлаш кокла шот дене 163 кВт/ш куатым кучылташ кӱлын. Тыгай кугытан куат дене кум еҥ гыч шогышо да ик пачашан изирак пӧртыштӧ илыше ешын кӱлешлыкшым вич кечат пеле жапыште тӱрыснек ситараш лиеш. Bitcoin ден Ethereum вапшлаште криптовалюто майнинглан куат чумыржо Сирийыште, Кипрыште, Камбоджыште але Брунейыште кучылталтмо деч шукырак каен[57][58][59].
  • Нидерландысе экономист Алекс де Врисын аклымыже почеш, 2018 ий майлан биткойнын да моло криптовалютын майнингышт тӱнямбалне электрокуатым ыштен лукмын 0,5 %-шым кучылтеш, тидыже Европысо изирак элын куат бюджетшылан келшен толеш[60][61].
  • Посна шанчыеҥ-влак ончылгоч ойленыт: нелылык палдырын кушмыжо да майнинглан шотлен лукмо куатым кугемдыме годым Биткойным кучылтмаш 30 ий гыч Цельсий шкала дене шотлымаште 2 градусан пеш кумдан шокшемдымашке конда[62][63][64][65].
  • Криптовалютын майнингше годым лекше шокшо кӱшеш пӧртым ырыкташ йӧным пуышо разработко-влак лектыныт[66].
  • 2021 ий шошо гыч Китайысе тӱрлӧ провинцийыште, электровотышто чот нелылан кӧра кӱрылтыш ынже лий манын, рӱдӧ верыш чумырымо майнингым чараш тӱҥалыныт. 2021 ий июль кыдаллан Китайыште 90 % майнинг-компаний-влак пашам ыштымым чарненыт[67]. Биткойнлан тиде 2021 ий май дене таҥастарымаште нелылык параметрым 45 процентлан иземдымашке конден[68].
  • 2018 ий 20 апрельыште МЧС документым луктын, туштыжо ойлалтеш: криптовалюто майнинг Российысе энергетике объектлаште нелылык кушмылан кӧра эҥгек лиймым кугемдымашке конден кертеш, молан манаш гын улшо электрике вот-влак тыгай нелылыклан ышталтын огытыл[69].
  • 2024 ий 17 июльышто Владимир Путин экономике йодышым каҥашымаште ойлен: майнинг годым куатым тергыде кучылтмаш Иркутск областьыште, Бурятийыште да Забайкальский крайыште электричестве дефицит лӱдыкшыдылыкым ышта. Тидын годым регионысо предприятий-влаклан, ЖКХ сферылан, илымвер секторлан кугу эҥгек лиеш[70].
  • 2024 ий 30 октябрьыште РФ Минэнерго вуйлатышын алмаштышыже Евгений Грабчак майнингым Мӱндыр Эрвелыште, Сибирьын кечывалвел-касвелыштыже да элын Кечывалвелныже чарыме нерген каласен, тидыже регионлаште электроэнергийын дефицитше дене кылдалтын. Ончыч Владимир Путин цифран валютын коштмыжым тӧрлатыме нерген законеш кидпалым пыштен. 2024 ий 1 ноябрь гыч РФ виктер, лукмо тӧртык почеш, регионлаште криптовалюто майнингым чарен кертеш[71].
  • 2024 ий 13 ноябрьыште РФ президентын администрацийжым вуйлатышын алмаштышыже Максим Орешкин каласен: чолга майнинглан кӧра лишыл 5-10 ийлаште Российысе экономикыште электроэнергий дефицит лектеш[72].
  • РФ виктер 2031 ий марте шыже-теле пагытлан Иркутск областьыште, Бурятийын да Забайкальский кундемын посна ужашлаштышт криптовалюто майнингым чараш шонымыж нерген увертарен[73].
  • 2024 ий декабрьыште электроэнергетике сферыште сӱрет начареммылан кӧра Абхазийын парламентше икымше лудмаште майнингым чарыше да криптовалютым лукмылан уголовный муткучымашым палемдыше законопроектым пеҥгыдемден[74]. Абхазий президентын пашажым шуктышо Бадра Гунба энергокризис улмаште криптовалюто майнинг дене кучедалме шотышто МВД-ын подразделенийжым ышташ кӱштен[75].

Майнинглан органический шӱкшак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

2024 ий июльышто Российысе калык озанлык да кугыжаныш службо академийыште вольык озанлыкын органический шӱкшакшым переработкыш колтен полшымо дене криптовалюто майнинглан электроэнергетике профицитым генерироватлаш йӧн улмо нерген каласеныт. Переработко годым газ лектеш, тудым электрокуатым ышташ кучылташ йӧра. Налме куатын ужашыжым конкретле предприятийын кӱлешлыкшылан кучылташ, а утыжым майнинг фермыш колташ лиеш[76][77].

Критике

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  • Биткойным Нобель премийын экономике науко дене кандаш лауреатше спекуляциян шӱвыроҥ семын аклен каласен;
  • 2018 ийыште августышто криптовалюто рынкыште сӱмырлымаш деч вара криптографий дене кылдалтше шкем шке пуштедымаш кугеммым палемдыме[78];
  • 2022 ий июньышто Билл Гейтс «100% крипталют-влак кугу окмаклык теориеш негызлалтын» манын каласен[79].

Палемдымаш

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  1. ↑ Julie Pitta. Requiem for a Bright Idea (англ.). Forbes. Дата обращения: 12 пургыж 2023.
  2. ↑ How To Make A Mint: The Cryptography of Anonymous Electronic Cash. groups.csail.mit.edu. Дата обращения: 12 пургыж 2023.
  3. ↑ Laurie Law, Susan Sabett, Jerry Solinas. How to Make a Mint: The Cryptography of Anonymous Electronic Cash // American University Law Review. — 1997-04-01. — Т. 46, вып. 4.
  4. ↑ WIRED UK. Wary of Bitcoin? A guide to some other cryptocurrencies (амер. англ.). Ars Technica (11 ага 2013). Дата обращения: 12 пургыж 2023.
  5. ↑ Профильный комитет СФ поддержал закон о легализации майнинга криптовалют в РФ, <https://tass.ru/ekonomika/21503103>. Проверено 1 сорла 2024.. 
  6. ↑ 1 2 Сергей Козловский Никто не знает, но стоит дорого Архивысе копий 6 вӱдшор 2013 гыч // Lenta.ru, 2013-04-03
  7. ↑ https://www.theregister.co.uk/2011/08/16/gpu_bitcoin_brute_forcing/ Архивысе копий 9 сӱрем 2019 гыч «the idea of GPGPU extremely attractive for the purpose of bitcoin mining»
  8. ↑ https://arstechnica.com/tech-policy/news/2011/08/symantec-spots-malware-that-uses-your-gpu-to-mine-bitcoins.ars Архивысе копий 9 ага 2012 гыч «estimates that GPUs can compute hashes up to 750 times as quickly as a typical CPU.»
  9. ↑ the economist. Дата обращения: 30 идым 2017. Архивировано 30 кылме 2013 года.
  10. ↑ 1 2 3 4 5 The magic of mining, 2015-01-10, <https://web.archive.org/web/20150112165531/http://www.economist.com/news/business/21638124-minting-digital-currency-has-become-big-ruthlessly-competitive-business-magic>. Проверено 22 теле 2015.. 
  11. ↑ Домайнить и перемайнить. Коммерсант (17 ага 2024). Дата обращения: 13 пеледыш 2024.
  12. ↑ Pooled Mining Архивысе копий 10 ага 2017 гыч //Bitcoin wiki
  13. ↑ Mining pool reward FAQ Архивысе копий 24 теле 2016 гыч //Bitcoin wiki
  14. ↑ Bitcoin Hashrate Distribution — Blockchain.info. Дата обращения: 22 ӱярня 2016. Архивировано из оригинала 21 вӱдшор 2020 года.
  15. ↑ Список крупнейших пулов для майнинга Bitcoin. Дата обращения: 12 сӱрем 2022. Архивировано 24 пургыж 2021 года.
  16. ↑ 帮助与支持 — 蚂蚁矿池. Дата обращения: 22 ӱярня 2016. Архивировано 3 вӱдшор 2016 года.
  17. ↑ F2Pool — 比特币矿池. Дата обращения: 22 ӱярня 2016. Архивировано 21 ӱярня 2016 года.
  18. ↑ BTCC矿池 — 保护比特币网络. Дата обращения: 22 ӱярня 2016. Архивировано из оригинала 7 вӱдшор 2016 года.
  19. ↑ Получены фотографии кристалла специализированного Bitcoin-процессора Bitfury / Блог компании Zeptobars / Хабрахабр. Дата обращения: 22 ӱярня 2016. Архивировано 2 вӱдшор 2016 года.
  20. ↑ CEO Bitfury: я верю в Bitcoin! — Bit•Новости. Дата обращения: 22 ӱярня 2016. Архивировано 20 ӱярня 2016 года.
  21. ↑ 1 2 Bitcoin Clock, прогноз моментов изменения сложности и уменьшения вознаграждения. Дата обращения: 6 ага 2015. Архивировано 6 вӱдшор 2016 года.
  22. ↑ Block 210000, Bitcoin Block Explorer
  23. ↑ [1] Архивысе копий 28 ӱярня 2017 гыч (англ.)
  24. ↑ «Bitcoin: Peer-To-Peer Electronic Cash System» Архивысе копий 8 теле 2017 гыч раздел № 6 «Incentive»
  25. ↑ Развитие информационных угроз во втором квартале 2011 Архивысе копий 1 сорла 2013 гыч // Лаборатория Касперского
  26. ↑ Троян в Skype использует компьютер жертвы для генерирования Bitcoin. Информационный портал по безопасности (8 вӱдшор 2013). Дата обращения: 18 теле 2015. Архивировано 22 теле 2015 года.
  27. ↑ Skypemageddon by bitcoining Архивысе копий 31 ӱярня 2014 гыч, An avalanche in Skype // Dmitry Bestuzhev (Kaspersky Lab), 4 April 2013;
    Новый skype-троян превращает компьютер в раба, добывающего Bitcoin. Хабрахабр (7 вӱдшор 2013). Дата обращения: 18 теле 2015. Архивировано 18 вӱдшор 2013 года.
  28. ↑ What is Epic Scale? Архивысе копий 2 вӱдшор 2015 гыч (англ.)
  29. ↑ Последняя версия uTorrent поставляет биткоин-майнер. Дата обращения: 9 ага 2015. Архивировано 15 ӱярня 2015 года.
  30. ↑ http://thehackernews.com/2015/03/beware-torrent-silently-installing.html Архивысе копий 29 вӱдшор 2017 гыч BEWARE! μTorrent Silently Installing Bitcoin Mining Software
  31. ↑ Shaun Nichols, Litecoin-mining code found in BitTorrent app, freeloaders hit the roof Архивысе копий 7 шыжа 2017 гыч // The Register, 7 Mar 2015: «But it mostly mines Litecoin.»
  32. ↑ Russell Brandom, uTorrent’s latest update installs a cryptocurrency miner Архивысе копий 7 ӱярня 2015 гыч // The Verge, 2015-03-16: «uses the computer’s processor to mine a bitcoin variant called Litecoin»
  33. ↑ Chris Merriman, BitTorrent puts freeze on uTorrent bundleware after user fury Архивысе копий 2 вӱдшор 2015 гыч // The Inquirer, Mar 09 2015: «However, it’s also mining litecoin digital currency for the owners»
  34. ↑ Popular torrent client can steal your CPU cycles to mine bitcoins Popular torrent client can steal your CPU cycles to mine bitcoins Архивысе копий 7 шыжа 2017 гыч // Engadget, 2015-03-06 "use your computer as part of a bitcoin farm (Litecoin, to be exact) "
  35. ↑ The Pirate Bay used ‘hidden code’ to mine cryptocurrency | The Week UK. Дата обращения: 25 идым 2017. Архивировано 25 идым 2017 года.
  36. ↑ New Malicious Ads Mine Cryptocurrency in Your Browser | News & Opinion | PCMag.com. Дата обращения: 25 идым 2017. Архивировано 25 идым 2017 года.
  37. ↑ Как включить защиту от майнинга в Opera. Антимайнинг Опера. Дата обращения: 28 ӱярня 2018. Архивировано 29 ӱярня 2018 года.
  38. ↑ First Chrome extension with JavaScript Crypto Miner detected — gHacks Tech News. Дата обращения: 25 идым 2017. Архивировано 25 идым 2017 года.
  39. ↑ Два миллиона компьютеров по всему миру заражены вредоносным ПО для майнинга, CoinMarket.News, 2017-09-24, <https://web.archive.org/web/20171107003238/https://coinmarket.news/2017/09/24/dva-milliona-kompyuterov-po-vsemu-miru-zarazheny-vredonosnym-po-dlya-majninga/>. Проверено 1 кылме 2017.. 
  40. ↑ Анатолий Ализар Заслуженное богатство Сатоси Накамото Архивысе копий 9 идым 2017 гыч
  41. ↑ Биткойномания: Советник Путина намерен привлечь 100 млн долларов в ходе ICO, CoinMarket.News, 2017-08-09, <https://web.archive.org/web/20171028043209/https://coinmarket.news/2017/08/09/bitkojnomaniya-sovetnik-putina-nameren-privlech-100-mln-dollarov-v-hode-ico/>. Проверено 1 кылме 2017.. 
  42. ↑ Интернет-омбудсмен с партнерами привлечет $100 млн на добычу криптовалюты, РБК, <https://web.archive.org/web/20210306030203/https://www.rbc.ru/technology_and_media/07/08/2017/59889a1b9a7947cca7f80e28>. Проверено 1 кылме 2017.. 
  43. ↑ Холдинг интернет-омбудсмена привлек на ICO рекордные для России $43 млн, РБК, <https://web.archive.org/web/20200830233702/https://www.rbc.ru/technology_and_media/30/09/2017/59cfc3bd9a7947225b37873a>. Проверено 1 кылме 2017.. 
  44. ↑ Chen, Qin (2017-09-13), Bitcoin 'mining': A new way for North Korea to generate funds for the regime, CNBC, <https://web.archive.org/web/20171107012842/https://www.cnbc.com/2017/09/13/bitcoin-mining-a-new-way-for-north-korea-to-generate-funds-for-the-regime.html>. Проверено 1 кылме 2017.. 
  45. ↑ Bitcoin May Be North Korea’s Solution to Financial Isolation - Cryptovest, Cryptovest, 2017-10-03, <https://web.archive.org/web/20171107010023/https://cryptovest.com/news/bitcoin-may-be-north-koreas-solution-to-financial-isolation/>. Проверено 1 кылме 2017.. 
  46. ↑ Тигран Хачатрян подписал соглашение с компанией ECOS относительно свободной экономической зоны в Раздане (англ.). mineconomy.am. Дата обращения: 1 шыжа 2020. Архивировано 28 идым 2020 года.
  47. ↑ Армения создает свободную экономическую зону для стартапов. vesti.ru. Дата обращения: 1 шыжа 2020. Архивировано 31 шыжа 2020 года.
  48. ↑ В Армении появится свободная экономическая зона с дата-центром для майнинга (англ.). ForkLog (30 сорла 2018). Дата обращения: 1 шыжа 2020. Архивировано 16 пеледыш 2020 года.
  49. ↑ Повальное увлечение майнингом опустошило запасы видеокарт AMD в США, CoinMarket.News, 2017-06-07, <https://web.archive.org/web/20171107004926/https://coinmarket.news/2017/06/07/bitcoin-mining-craze-sees-us-sell-out-of-amd-graphics-cards/>. Проверено 1 кылме 2017.. 
  50. ↑ Asus представила специализированную материнскую плату для майнеров, CoinMarket.News, 2017-08-22, <https://web.archive.org/web/20171107011545/https://coinmarket.news/2017/08/22/asus-predstavila-spetsializirovannuyu-materinskuyu-platu-dlya-majnerov/>. Проверено 1 кылме 2017.. 
  51. ↑ Sapphire и ASUS представили новые видеокарты для майнинга, CoinMarket.News, 2017-06-28, <https://web.archive.org/web/20171107020611/https://coinmarket.news/2017/06/28/sapphire-i-asus-predstavili-novye-videokarty-dlya-majninga/>. Проверено 1 кылме 2017.. 
  52. ↑ Валерий Кодачигов. Новая криптовалюта спровоцировала двукратный рост цен на жесткие диски // Ведомости : газета. — 2021. — 10 мая.
  53. ↑ Ксения Мурашева. В России в 2-3 раза выросли цены на жёсткие диски. ferra.ru (11 ага 2021). Дата обращения: 29 ага 2021. Архивировано 2 пеледыш 2021 года.
  54. ↑ Стартовали торги новой криптовалютой Chia, которая добывается при помощи SSD и HDD. 3dnews.ru (5 ага 2021). Дата обращения: 5 ага 2021. Архивировано 4 ага 2021 года.
  55. ↑ Из-за популярности Chia продажи жестких дисков в РФ выросли вдвое. forklog.com. forklog.com (4 ага 2021). Дата обращения: 5 ага 2021. Архивировано 5 ага 2021 года.
  56. ↑ Global Bitcoin Computing Power Now 256 Times Faster Than Top 500 Supercomputers, Combined! Архивысе копий 8 пеледыш 2017 гыч (2013) (англ.)
  57. ↑ Bitcoin Energy Consumption Index Архивысе копий 25 шорыкйол 2022 гыч (англ.)
  58. ↑ Ethereum Energy Consumption Index (beta) Архивысе копий 11 шыжа 2017 гыч (англ.)
  59. ↑ Майнинг эфириума расходует больше энергии, чем Кипр, Камбоджа или Бруней. CoinMarket.News (30 пеледыш 2017). Дата обращения: 1 кылме 2017. Архивировано из оригинала 7 кылме 2017 года.
  60. ↑ Добыча биткоина «съедает» 0,5 % электричества на Земле, выяснили ученые Архивысе копий 19 ага 2018 гыч // РИА Новости, 16.05.2018
  61. ↑ Alex de Vries Bitcoin’s Growing Energy Problem Архивысе копий 28 идым 2020 гыч // Joule Volume 2, Issue 5, 16 May 2018, Pages 801—805
  62. ↑ Bitcoin emissions alone could push global warming above 2°C // Nature Climate Change volume 8, pages931–933 (2018). Архивировано 9 кылме 2018 года.
  63. ↑ Producing bitcoin currency could void climate change efforts — scientists | Reuters. Дата обращения: 5 кылме 2018. Архивировано 5 кылме 2018 года.
  64. ↑ Bitcoin Predicted To Be The Nail In The Coffin Of Climate Change. Дата обращения: 5 кылме 2018. Архивировано 5 кылме 2018 года.
  65. ↑ Градус биткойна: как майнинг влияет на климат Земли — РТ на русском. Дата обращения: 5 кылме 2018. Архивировано 5 кылме 2018 года.
  66. ↑ Елизавета Серьгина. Российский стартап разработал прибор для майнинга криптовалют и обогрева дома // Ведомости. — 2017. — 11 шыжа. Архивировано 15 пургыж 2020 года.
  67. ↑ Михаил Теткин. Биткоин подешевел после нового запрета майнинга в Китае // rbc.ru. — 2021. — 14 сӱрем. Архивировано 22 сӱрем 2021 года.
  68. ↑ Михаил Теткин. Курс биткоина резко вырос после падения ниже $30 тыс. // rbc.ru. — 2021. — 21 сӱрем. Архивировано 22 сӱрем 2021 года.
  69. ↑ В МЧС предупредили о риске пожаров из-за майнинга криптовалют Архивысе копий 21 вӱдшор 2018 гыч // softodrom.ru
  70. ↑ Путин обвинил майнеров в нехватке электроэнергии в ряде регионов. РБК (17 сӱрем 2024). Дата обращения: 17 сӱрем 2024.
  71. ↑ Майнинг скоро запретят в некоторых регионах РФ. ТАСС (30 шыжа 2024). Дата обращения: 30 шыжа 2024.
  72. ↑ Максим Орешкин заявил о скором дефиците электроэнергии из-за майнинга | Эксперт. Эксперт. Дата обращения: 13 кылме 2024.
  73. ↑ В РФ могут ограничить майнинг в трех регионах до 2031 года, <https://tass.ru/ekonomika/22438849?ysclid=m3o4v9y384337679794>. Проверено 19 кылме 2024.. 
  74. ↑ В Абхазии запретят майнинг. Какое наказание будет грозить майнерам :: РБК.Крипто, 2024-12-17, <https://www.rbc.ru/crypto/news/676138719a794710dec7a2c0>. Проверено 17 теле 2024.. 
  75. ↑ В МВД Абхазии создадут подразделение по борьбе с майнингом криптовалюты, 2024-12-24, <https://www.rbc.ru/politics/24/12/2024/676ad1f79a794799c1d3e127>. Проверено 24 теле 2024.. 
  76. ↑ В России предложили майнить криптовалюту с помощью навоза, 2024-07-24, <https://www.mk.ru/economics/2024/07/23/v-rossii-predlozhili-maynit-kriptovalyutu-s-pomoshhyu-navoza.html?ysclid=lyzta76jou51761852>. Проверено 24 сӱрем 2024.. 
  77. ↑ В России хотят использовать органические отходы для майнинга криптовалют - Газета.Ru | Новости, 2024-07-24, <https://www.gazeta.ru/tech/news/2024/07/23/23512537.shtml>. Проверено 24 сӱрем 2024.. 
  78. ↑ Аналитики: Криптовалютная индустрия находится на пороге краха. Coinspot. Дата обращения: 12 пургыж 2023.
  79. ↑ Билл Гейтс связал криптовалюты и NFT с теорией «большего дурака». РБК. Дата обращения: 12 пургыж 2023.

Кылвер-влак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
"https://mhr.ruwiki.ru/w/index.php?title=Майнинг&oldid=572962" гыч налме