Китайысе У ий 2025
Китайысе У ий 2025 — телым эн кӱчык кече да эн кужу йӱд деч вара у тылзе дене кылдалтше пайрем. (21 декабрь деч вара кокымшо у тылзе). Григориан кечышотышто тиде кече 21 январь ден 21 февраль коклаште толеш.
Китай гороскопышто, кажне идалыкым могай-гынат латкок чонан да вич стихий виктарат: тул, мланде, металл, вӱд але пушеҥге[1].
2025 ий китай кечышот дене келшышын, Ужар Пу Кишкын идалыкшылан шотлалтеш. Тудо 2025 ий 29 январьыште тӱҥалеш да 2026 ий 16 февраль марте шуйна. Тиде ий 12 идалыкан Эрвел гороскопышто кудымшо верым налеш.
Эртык
Китай У ийым пайремлымаш ятыр курымла дене ила. Тиде китай тылзе-кече календарьын эн кужу да кӱлешан пайремже. Тудын раш пеҥгыдемдыме (фиксироватлыме) жапше уке. Идалык тӱҥалтыш теле кечын кӱчыкем чарнымыж деч вара, кокымшо у тылзе дене толеш, сандене пайрем кече 21 январь ден 21 февраль коклаш пура.
Зодиакысе латкок китай тамга — тиде 12 ияш пӧрдем (цикл), тушто кажне идалык посна чонанлан келшен толеш. Китай гороскопышто тиде: куголя, ӱшкыж, тигр, мераҥ, дракон, кишке, имне, каза, маймыл, агытан, пий, сӧсна.
Кажне китай еҥ шке зодиакысе тамгажым да шке родо-тукымжо ден йолташыже-влакыным пала[2].
Китай тӱвыран йӱла негызшым кучышо Китай У ий акретсылак йӱла пайремлан шотлалтеш, кудо паша деч шӱлалташ йӧным ышта веле огыл, а пеш келге социотӱвыра ыҥым куча. Китайыште У ий тылзе кечышот почеш — тиде еш дене вашлийме, ача-авам да кугезе-влакым шарныме кече[3].
Ужар Пу Кишке тамган койыш-шоктышыжо
2025 ий Ужар Пу Кишкын идалыкшылан шотлалтеш — тынысым йӧратыше, мунло, воштужшо, кугу вашталтышлан тунем кертше тамга[4]. Тудлан осалым шарнымаш, шыдылык да кок тӱран кӱзӧ улмо йылт ок келше. Кушмым, вияҥмым да уэмдымашым ончыктышо пушеҥге тиде ийын стихийжылан шотлалтеш, а ужар тӱс тудым утыр сылнештара.
Эрвел тӱвыраште кишке — шуко сайлыкым сӧрышӧ чонан. Тиде чонан илышлан куанен мошта, тыглай илыш сӱретыштат ракатым муэш. Чын илышыште кишке лӱдыкшӧ лийын кертеш, но керылтше да тура чӱҥгалже манын, тудым чотак сырыкташ кӱлеш[5].
Тыге шотлалтеш, Ужар Пу Кишкын идалыкыште шочшо еҥ-влак вошт шижыт да рашемдыме пунчалым лукшыла, шымлен иктешлен моштат. Нуно йыр улшо-влакым тӱткын шижыт. Кишкын шижме куатше сайын вияҥше, тиде нунылан мо ышталтмым раш ужаш да чын пунчалым лукташ полша. Пушеҥге нунылан усталык вийым пуа, тудо тыглай огыл ой-каҥашым муаш полша. А ужар тӱс ласкалыкым, лывыргылыкым ончыкта, шкан удам ыштыде, илышым йӧнештарен моштымым ончыкта.
Кишке-влак куштылгын вашталт-келыштаралт кертыт да шонымашке шуашлан у корным муыт. Нуно пӱртӱс шӱмпоянлык дене пайдаланат да моло еҥ-влакын чоныштым савырен моштат. Тиде тамган идалыкыште шочшо-влак чӱчкыдынак ончылъеҥ, шуко ыштен кертше айдеме лийыт. Нуно амбиций койышан улыт, илышыште сеҥымашыш шуаш пашам тыршен ышташ ямде улыт.
Тидын годым Кишке-влак почылтшо огытыл, шкеныштын шонымыштым да шижмашыштым кӧргыштышт кучат[6].
Эрвел гороскоп почеш зодиакын моло тамга-влак дене кылже
Вич пӱртӱс виеш негызлалтше китай зодиакын шке кышкарже уло, тыште кажне чонан Вич тӱрлӧ пӱртӱс стихий дене кылдалтеш (пушеҥге, тул, мланде, металл, вӱд), кажне вий чонан дене кылдалтын, койыш-шоктышыжым да вашкылжым рашемда. Тиде кыл Сандалыкыште чыла чонанын кушмо да вашталтме тӧртыклан келшен толеш.
Тиде теорий почеш, Кишке тамга Кишке, Агытан да Ӱшкыж дене келыштаралтеш. Тудо Дракон, Маймыл, Куголя, Пий, Тигр, Имне, Кролик да Каза дене кылым кучен кертеш. Ваш-ваш умылымашым Сӧсна дене гына ок му.
Тиде идалык Кишке, Дракон да Агытан ийын шочшо еҥ-влаклан поснак йӧнан лиеш. Нуно шке усталыкыштым виянден кертыт, сеҥымашыш шуыт да окса чондайыштымат улаҥдаш йӧным муыт. Пиал тугай еҥ-влаклан шыргыжалеш, кӧ шке илышыжым усталык але уш-акылым пудыратыме (интеллектуал) паша дене кылден[7].
Илыш-йӱла
Китайыште У ий вашлийме дене ятыр йӱла да у ий ырым (суеверий) кылдалтын. Акрет китай йӱла почеш, у ий шумо деч ончыч чыла сурт сомылкам ыштен пытарыман. Пӧртым эрыктыме годым, омса лондем гыч тӱҥалын, пӧрт покшелне мучашлыман, а вара чыла ӱзгарым улак верыш оптыман.
Китайыште пайрем годым чыла шотыштат йошкар тӱс озалана — кечын да куанын тӱсшӧ.
У ий деч ончыч омса кашташ «пиалын вич тӱрлӧ сынжым» ончыктышо вич кужу кагаз тасмам сакат: йӧнлык, пагалымаш, кужу ӱмыр, поянлык да куан[8].
У ий водын Китайыште, йӱла почеш, йӱк-йӱаным луктыт. Легенде дене келшышын, тиде жапыште шке илыме верышт гыч поктен лукмо осал чон (дух)-влак шканышт у верым кычалыт да идалык мучко оза-влаклан эҥгекым ыштыл кертыт.
У ий вашлийме ик тӱҥ тарманлан (атрибут) тӱрлӧ сынан декор понар-влак шотлалтыт. Ныл да куд шӧрынан, тӱрлӧ тӱсан куэм да сӱрет дене сӧрастарыме газ тулчӱктыш-шамыч поснак йодмашан улыт. Китайыште ёлко олмеш пеледышан гирлянде да изи понар-влак дене Тӱня Пушеҥге манмым сылнештарат.
У ий деч ончычсо йӱдым Китайыште «ойырлымо деч вара вашлийме йӱд» маныт, вет тиде чынак еш пайрем, тудым лишыл еҥ-влак пелен эртараш тыршат. Ешын кажне айдемыже тыгодым нелеш налме кумылжым йылт пытара[3].
Китайыште посна тӱткышым пайрем у ий кас кочкышлан ойырат, ты жапыште уло еш ик ӱстел йыр погына. Ӱстел коклаште ешын толдымо айдемыжланат верым палемдат.
Тыгай ӱшан уло: у ийым кузе вашлият, тыгак идалык эрта. Садлан китай еҥ-влак ӱстел тич тӱрлӧ чес лийже манын эскерат. У ий кас кочкышышто чыве, кол да «доуфа» дене ямдылыме сий лийшаш, «доуфа» соя дене ыштыме торык, тыгак «тофу» семын палыме. Китай йылмыште нине кочкыш лӱм-влак «пиал» да «перкелык» мут дене келшен толыт.
Пайрем У ий кас кочкыш деч вара «пиал оксам» пуэдыме дене мучашлалтеш. Кугыеҥ-влак йоча-влаклан оксан йошкар калтам пӧлеклат, тудо идалык мучко йӧным ышташ тӱҥалеш ман ӱшанат. Пайрем кас кочкыш деч вара, пиалым арален кодаш манын, малаш возаш ок йӧрӧ.
Китайыште мужыран ӱзгарым пӧлеклаш йӱла уло, нуно иктылыкын да еш гармонийын тамгаже семын улыт. Шагатым, поснак илалше еҥ-влаклан, але кӧн йочаже шочын огыл гын, йоча модыш ден йоча арверым пӧлеклаш ок йӧрӧ. Уна-влак, тӱҥ шотышто, озаштлан у ий пӧлекым лектын кайымышт деч ончыч пуат, южгунамже эсогыл йыштак коден каят[9].
Кишке идалыкыште шочшо палыме еҥ-влак
- Одри Хепбёрн,
- Андрей Миронов,
- Том Харди,
- Дмитрий Медведев,
- Канье Уэст,
- Джоан Роулинг,
- Дэниел Рэдклифф,
- Тейлор Свифт,
- Александр Масляков,
- Боб Дилан,
- Ким Чен Ир,
- Чарльз Дарвин,
- Пабло Пикассо,
- Авраам Линкольн,
- Грета Гарбо,
- Мухаммед Али,
- Индира Ганди,
- Людмила Зыкина,
- Александра Пахмутова,
- Махатма Ганди,
- Джон Кеннеди,
- Кристиан Диор,
- Франс Шуберт,
- Анри Матисс,
- Гюстав Флобер,
- Эдгар Аллан По,
- Грета Гарбо,
- Николай Коперник,
- Аристотель Онассис,
- Джакомо Казанова.
Палемдымаш
- ↑ Как встречать 2025 год, чтобы год был хорошим, 2024-10-13, <https://mysanta.ru/blog/kak-vstriechat-2025-ghod-chtoby-on-tochno-byl-khoroshim/#%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%8B-2025-%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0-%D0%BA%D0%B0%D0%BA-%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D1%8F-%D0%BA-%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83-%D0%B7%D0%BC%D0%B5%D0%B8>. Проверено 13 кылме 2024..
- ↑ Цзя Хуэйминь. Лунный календарь и знаки зодиака в повседневной культуре Китая . cyberleninka.ru. Манускрипт (2016). Дата обращения: 13 кылме 2024.
- ↑ 3,0 3,1 Цзя Хуэйминь. Китайские новогодние праздники по лунному календарю в повседневной культуре современного Китая . cyberleninka.ru. Общество: философия, история, культура (2016). Дата обращения: 13 кылме 2024.
- ↑ Козлова, Екатерина (2024-11-09), Принесет удачу: каким будет 2025 год Зеленой Деревянной Змеи, <https://www.5-tv.ru/tabloid/5005352/prineset-udacu-kakim-budet-2025-god-zelenoj-derevannoj-zmei/>. Проверено 13 кылме 2024..
- ↑ Зеленая деревянная змея - символ 2025 года: что важно знать о главном символе, <https://www.kp.ru/woman/goroskop/zelenaya-derevyannaya-zmeya/>. Проверено 13 кылме 2024..
- ↑ Комарова, Валентина (2024-08-30), Зеленая деревянная змея — символ 2025 года: что означает, характеристика символа, когда наступает, каким будет и как правильно встречать, <https://horo.mail.ru/article/4736-elenaya-derevyannaya-zmeya-simvol-2025-goda/>. Проверено 13 кылме 2024..
- ↑ Екатерина Стрелкова. Как встретить год Змеи 2025: что приготовить, во что нарядиться - Zoon.ru (неопр.). zoon.ru. Дата обращения: 13 кылме 2024.
- ↑ Евгения Григорьевна Белая. Новый год в Китае, Корее, Японии и России . cyberleninka.ru. Россия и АТР (2005). Дата обращения: 13 кылме 2024.
- ↑ История и традиции празднования Китайского Нового года, 2014-01-31, <https://ria.ru/20140131/991950331.html>. Проверено 13 кылме 2024..