Ир пӱртӱсын тӱнямбал кечыже

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
Ир пӱртӱсын тӱнямбал кечыже
Eumenes Sp - Avispa alfarera (9611742076).jpg
Тӱрлылык Тӱнямбал пайрем
Ыҥ Флора ден фаунан тӱрлылыкыштлан тӱткышым ойыраш, калыкым йырвелысе пӱртӱсым эскераш ӱжаш.
Ыштыше ООН-ын Генерал Ассамблейже
Кече 3 март
Кылдалтын Пытен кертме лӱдыкшыштӧ улшо ир фауно ден флорым тӱнямбал ужалымаш нерген конвенций
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

«Ир пӱртӱсын тӱнямбал кечыже» (Тайландын темлымыж почеш Тӱҥ Ассамблейын 68-ше сессийыштыже пеҥгыдемдыме[1].

Пайрем еҥ-влакын тӱткышыштым экологий проблемышке виктарышаш, да йырым-йырысе пӱртӱсым эскераш кӱлмым шарныктышаш[2].

ООН-ысо Тӱҥ Ассамблейын резолюцийже

Тӱҥ Ассамблей шке резолюцийыштыже[3] угычын ир пӱртӱсын акшым да тудым моткоч кугу куным ыштен шогымыжым палемден, пӱртӱс айдеме илышын тӱрлӧ могыржым икшырымын вияҥдаш йӧным ышта: экологийым, генетикым, экономикым, наукым, образованийым, культурым, эстетикым да чумыр налмаште мер калыкым пеҥгыдемда[4].

Тӱҥ Ассамблей СИТЕС конвенцийысе конференцийын участник-влакын 16-шо мутланымашын лектышыжым шотыш налын, тиде 2013 ий 3 гыч 14 мартыште Бангкокышто лийын да ты пунчалын икымше ужашыжлан кугу тӱткышым ойырен, тудыжо «Ир пӱртӱсын Тӱнямбал кечыжым» 3 мартыште эртараш палемден. Тиде пайремлан кӧра, еҥ-влак флор ден фаунын тӱрлӧ ойыртемыштым пален кертыт. Тыгак Тӱҥ Ассамблей тӱнямбал торгайымаште, йырым-йырысе йырвеллан лӱдыкшыдымылык шотышто СИТЕС-ын тӱҥ вержым палемден[5].

Тӱҥ Ассамблей СИТЕС-ын секретариатшым ООН-ысо моло организаций-влак дене пырля пашам ышташ, «Ир пӱртӱсын Тӱнямбал кечыжым» эртараш полшаш йодын[6].

Российыште

Ир пӱртӱсын тӱнямбал кечыжлан парк, тоштер-заповедник да экорӱдер-влак тӱрлӧ мероприятийым ыштат. Пашаеҥ-влак пӱртӱс объект-влак шотышто экскурсийым эртарат да тӱрлӧ лекцийым лудыт, тушто Российысе кумдыкысо флора да фауна нерген каласкалат, «Ир пӱртӱсын тӱнямбал кечын» улшо экологий йодышым каҥашат. Мутлан, 2021 ийыште Сочисе Калыкле паркыш толшо-влак, шуэн вашлиялтше, но тыште ужын керташ лийме кушкыл да чонан нерген пален налыныт. Сочисе калыкле паркын 20 % деч утларак флоро ден фауныжо Йошкар книгаш пурталтыныт[7].

Толшо самырык еҥ-влак квестлаште, мастарлык-класслаште, викторинлаште шке шинчымашыштым терген кертыт[8]. 2021 ийыште «Ир пӱртӱсын тӱнямбал кечыжлан» Пошкырт заповедникыште тунемше-влак теле чодыра дене прогулкыш каеныт, лум погымо пашам кузе эртарымым шекланеныт да лум пургыжын структуржым да кӱкшытшым шкевуя рашемдаш тунемыныт[7].

Ий еда Российын чыла зоопарклаштыже Ир пӱртӱсын Тӱнямбал кечыжлан келыштаралтше мероприятий-влак эртат. Мутлан, 2016 ийыште Моско зоопарк «Амурысо тигр кыша почеш» лӱман еш квестым эртарен, чыла участниклан шарныктыш пӧлекым кучыктен[9]. 2020 ийыште Ир пӱртӱсын тӱнямбал кечыжлан Р. А. Шило лӱмеш Новосибирск зоопаркын официал сайтыштыже статьям савыктеныт, кушто зоопарк пашаеҥ-влак йыр улшо пӱртӱсым аралаш ӱжыныт, чодыраш коштмо годым лӱдыкдымылык радам шотышто ой-каҥашым пуэныт, тунамак 2019 ийысе Сибирьым авалтыше, кугу чодыран йӱлымыж нерген шарныктеныт[10].

2024 ийыште Ир пӱртӱсын Тӱнямбал кечылан пӧлеклалтше «Пӱртӱс атлас» пӱтынь российысе акций эртен. «Икымше-влакын тарванымышт» толкынын тунемше-участник-влакше лекцийым, дискуссийым, презентацийым, мутланымашым эртареныт[11].

Теме-влак

  • 2024: «Планете ден айдемым ушен: ир пӱртӱсым аралымаште цифр инноваций»[12]
  • 2023: «Ир пӱртӱсым аралыме вашкыл»[13]
  • 2022: «Экосистемым уэмдышашлан янлык-влакын негыз улшо типыштым пӧртылтымаш»[14][15]
  • 2021: «Чодыра да илаш кучылтмо йӧн: планетым арален кодаш йӧным ышташ»[16][17]
  • 2020: «Мландӱмбалсе илышым аралымаш»[18][19]
  • 2019: «Теҥыз экокышкарым аралымаш: еҥ-влаклан, планетылан»[20][21]
  • 2018: «Кугу пырыс-влак: янлык-влак лӱдыкшыштӧ улыт»[22][23]
  • 2017: «Самырык-влакын йӱкыштым колышт»[24][25]
  • 2016: «Ир пӱртӱсын ончыкылыкшо — мемнан кидыште»[26]
  • 2015: «Ир пӱртӱс ончылно преступленийым кӱлынак ончаш жап»

Тыгак ончо

Палемдымаш

  1. ↑ CoP16 Doc. 24 (Rev. 1). CITES. Архивировано 8 кылме 2023 года.
  2. ↑ World Wildlife Day EN (англ.). United Nations. Дата обращения: 4 ӱярня 2021.
  3. ↑ 68/205. World Wildlife Day. CITES. United Nations General Assembly (20 теле 2013). Архивировано 8 кылме 2023 года.
  4. ↑ World Wildlife Day 2021: Theme, Quotes | Spirituality Relieves Sufferings (амер. англ.). S A NEWS (3 ӱярня 2021). Дата обращения: 4 ӱярня 2021.
  5. ↑ Rio+20 recognizes the important role of CITES. CITES (27 пеледыш 2012). Архивировано 5 сӱрем 2022 года.
  6. ↑ World Wildlife Day | Background (англ.). United Nations. Дата обращения: 4 ӱярня 2021.
  7. ↑ 7,0 7,1 Пресс-служба Минприроды России. Заповедники и национальные парки страны провели ко Всемирному дню дикой природы эколого-просветительские мероприятия. Минприроды России (3 ӱярня 2021). Дата обращения: 27 пургыж 2024.
  8. ↑ Всемирный день дикой природы. ГБУ «Мосприрода» (2 ӱярня 2018). Дата обращения: 27 пургыж 2024.
  9. ↑ Приходите к нам на квест! Московский Зоопарк (4 ӱярня 2016). Дата обращения: 27 пургыж 2024.
  10. ↑ Всемирный день дикой природы. Новосибирский зоопарк имени Р.А. Шило (2020). Дата обращения: 27 пургыж 2024.
  11. ↑ Всероссийская акция «Атлас природы». Эковики (26 пургыж 2024). Дата обращения: 27 пургыж 2024.
  12. ↑ Всемирный день дикой природы 3 марта. Организация Объединенных Наций. Дата обращения: 26 пургыж 2024.
  13. ↑ Во Всемирный день дикой природы в ООН призывают сохранить биоразнообразие планеты. Организация Объединенных Наций (2 ӱярня 2023). Дата обращения: 26 пургыж 2024.
  14. ↑ Валерия Шавельева. 3 марта — Всемирный день дикой природы. Экосфера (3 ӱярня 2022). Дата обращения: 26 пургыж 2024.
  15. ↑ Recovering key species for ecosystem restoration announced as theme of World Wildlife Day 2022. CITES (15 кылме 2021). Архивировано 15 шорыкйол 2024 года.
  16. ↑ Пресс-служба Минприроды России. Всемирный день дикой природы в 2021 году посвятили лесу. Министерство природы и экологии Российской Федерации (3 ӱярня 2021). Дата обращения: 26 пургыж 2024.
  17. ↑ "Forests and livelihoods: sustaining people and planet" announced as theme of World Wildlife Day 2021. CITES (23 кылме 2020). Архивировано 8 кылме 2023 года.
  18. ↑ Взять под крыло: о чем говорят во Всемирный день дикой природы. Известия (3 ӱярня 2020). Дата обращения: 26 пургыж 2024.
  19. ↑ "Sustaining all life on Earth" announced as theme of World Wildlife Day 2020. CITES (19 кылме 2019). Архивировано 12 кылме 2023 года.
  20. ↑ Всемирный день дикой природы. Окский заповедник (3 ӱярня 2019). Дата обращения: 26 пургыж 2024.
  21. ↑ Focusing on marine species for the first time, the next World Wildlife Day is bound to make a splash. CITES (19 кылме 2018). Архивировано 13 кылме 2023 года.
  22. ↑ Людмила Белан-Черногор. Международный день дикой природы: в чьих руках будущее планеты? Ежедневный познавательный журнал «ШколаЖизни.ру» (3 ӱярня 2019). Дата обращения: 26 пургыж 2024.
  23. ↑ 100 days until UN World Wildlife Day 2018. CITES (24 кылме 2017). Архивировано 29 шорыкйол 2024 года.
  24. ↑ 3 марта — Всемирный День дикой природы. Общественное движение "Кольский экоцентр" (2 ӱярня 2017). Дата обращения: 26 пургыж 2024.
  25. ↑ Engaging and empowering the youth is the call of next year's UN World Wildlife Day. CITES (19 теле 2016). Архивировано 8 кылме 2023 года.
  26. ↑ Всемирный день дикой природы 2016: новое объявление социальной рекламы призывает общество серьезно подойти к вопроcам проблемы преступлений против дикой природы. Организация Объединенных Наций (25 пургыж 2016). Дата обращения: 27 пургыж 2024.
"https://mhr.ruwiki.ru/w/index.php?title=Ир_пӱртӱсын_тӱнямбал_кечыже&oldid=357128" гыч налме