Гепатит дене кучедалме тӱнямбал кече
Гепатит дене кучедалме тӱнямбал кече (англ. World Hepatitis Day) ий еда 28 июльышто Гепатит дене кучадалше тӱнямбал альянсын вуйлатымыж дене эртаралтеш. Пайремын тӱҥ цельжылан шотлат: тӱрлӧ-тӱрло гепатитын лӱдыкшыж-влак нерген утларак шуко калыклан каласкалаш[1]. Тиде ВОЗ-ын увертарыме ныл кечыж гыч иктыже: Туберкулёз дене кучедалме тӱнямбал кече, (24 март), Малярий дене кучедалме тӱнямбал кече (22 апрель) да Спид дене кучедалме тӱнямбал кече (1 декабрь).
Историй
Ондак Гепатит дене кучедалме тӱнямбал кече 19 майыште палемдалтын. Но 2011 ийыште датым 28 июльлан вашталтыме, 1965 ийыште гепатит вирусым мушо, тидлан Нобель премийым сулышо Барух Еламбергын шочмо кечыж лӱмеш, тудо 2011 ийыште колен.
Пайрем нерген
Гепатит дене кучедалме тӱнямбал кече кышкарыште тӱрлӧ мероприятий эртаралтеш, тӱҥ цельже эре икте гына кодеш: гепатит да тудын тӱрлӧ сынже нерген калыкым шижтарен шогаш. Тыгак диагностике, эмлалтме йодыш-влакымат ӧрдыжеш огыт кодо, тиде профилактике семынак кӱлешан.
Пайремын ӱжыкмутшо-влак
2008 ийыште икымше ӱжыкмутлан «Мый 12-шо улам?» («Am I number 12?» ) черланыше-влакын шукын улмыштым, мландыште илыше кажне 12 айдемын черле улмыжым шарныкта. Тылеч посна, тиде ӱжыкмут пелен эл-влакын правительствыштлан черым пытараш йӧным ыштыше «12 йодмашым» («12 asks») лукмо[2].
2010 ден 2011 ийыште «Тиде гепатит» («This is hepatitis»)ой кучылталтын. 2012 ийыште — «Тиде гепатит... Тудо воктенак» («This is hepatitis… it’s closer than you think») ой кажне еҥ ты чер дене черланен кертме нерген шижтарен да черланышым шудалаш чарен[2].
2013 ийыште «Тиде гепатит... Палыза тудын нерген, Аралалтса» («This is hepatitis… Know it. Confront it.») ӱжыкмутым кучылтын, еҥ-влакым ты йодышлан шинчам петыраш огыл ӱжыныт, вирусан гепатит нерген шукырак пален налаш, тестым эрташ да эмлалташ таратеныт[2].
Кум мунло маймыл
2010 ий гыч кампанийыште Гепатит дене кучедалме кечылан пӧлеклыме «Кум мунло маймыл» да «нимом ом уж, нимом ом кол, нимом ом каласе» ӱжыкмут кучылталтеш, тиде тӱняште вирусан гепатитын проблемыжым шотыш налде илымым ончыкта[3][4].
Статистике
Тӱняште чылаже 500 миллион утла грепатит вирусан еҥ ила — планетым кажне 12-шо еҥже. Тиде ВИЧ да чыла тӱрлӧ онкологий чер дене орланыше-влак деч 12 пачаш шукырак[5]:
- 350 миллион еҥ В гепатитан;
- 170 миллион еҥ С гепатитан;
- 1,4 миллион еҥ А гепатан.
Гепатит деч ий еда миллион утла еҥ кола, тиде тыгак ВИЧ да онкологий чер деч колышо-влакын чотыштым ятырлан эрта. Хронический гепатит эмлыме деч посна 15–30 ий жапыште мокш циррозыш да ракыш савырна[6].
Тыгак ончо
Палемдымаш
- ↑ Роспотребнадзор Архивысе копий 14 теле 2013 гыч
- ↑ 1 2 3 World Hepatitis Day Archive - World Hepatitis Alliance Архивысе копий 12 теле 2013 гыч
- ↑ World Hepatitis Day 2013 - World Hepatitis Alliance Архивысе копий 12 теле 2013 гыч
- ↑ World Hepatitis Day 2013. Дата обращения: 8 теле 2013. Архивировано из оригинала 12 теле 2013 ий.
- ↑ About viral hepatitis - World Hepatitis Alliance Архивысе копий 12 теле 2013 гыч
- ↑ Данные ВОЗ. Дата обращения: 4 сӱрем 2013. Архивировано 28 сӱрем 2013 ий.