Филологын кечыже

Филологын кечыже — шке илышыштым филологийлан пӧлеклыше еҥ-влакын профессионал пайремышт. Российыште ты пайрем Славян возыктыш да тӱвыра кече почеш — 25 майыште палемдалтеш. Пайрем икмыняр вес эллаштат палыме. Тиде пайрем филологий образованийым налше лингвист, литературовед, шочмо йылмым да сылнымутым туныктышым, йылме да литератур шотышто книгагудо пашаеҥым, кусарыше филологым да моло еҥымат ушен шога.

Филологий (др-греч. φιλολογία «мутым йӧратымаш») — дисциплине кок кугу ужаш гыч шога: сылнымутым шымлымаш. Тунамак филологий тыгай шанче дисциплине-влакым авалта: тошто кагазым шымлымаш, йылме историйым, этнографийым, текстологийым, кусарыме теорийым, стилистикым, калык ойпогым, текстологийым, мер калыкын историйжым, чон поянлыкшым, тӱвыражым да молымат. Филологий эн ончычак возымо текстым шымлыме чыла тӱрлӧ пашам иктеш авалта.

Филологийын историйже

Филологий посна шанче семын XVII курымышто Европышто чумыргаш тӱҥалын. Тудын деч ончычсо науко йылмым, эртыше илышым, тӱвырам, философийым иктеш шымлен ончен. Мемнан эра деч III курымышто Грецийысе да Акрет Индийысе возымаште икымше умылтарымаш (комментарий)-влак шочыт. «Филологий» мут М. В. Ломоносовын пашалаштыже кум гана деч шагал огыл вашлиялтеш: кок гана тичмаш сочиненийжын 7 ден 9 томлаштыже, ик гана "В кратком руководстве к красноречию" 7 том, 340 лыш., кушто Филипн айдеме ойла: "Истинно я начну и постараюсь, чтобы мне из Филипна сделаться филологом". Ломоносов тыште палемда: Филипнлан филолог лиймаш мо тиде тыгай. Тиде "филологий" мутымак В. К. Тредиаковский тыге умылтара: «кечывал кече дечат волгыдырак, тыгай филологий... шке шотшо дене лачак ӱшандараш полшышо ойсавыш, моторын серыме прозо (элоквенция), кудо "вуйлата, шукемда, пеҥгыдемда..., чыла вере йолга, чыла наукым да шинчымашым иктеш уша, уке гын, нуно чыланат лачак элоквенций гоч гына ойлат».

Российыште мутым шымлыше шанче-влакым «филологий» мут дене XIX курым кыдалне гына кумдан ойлаш тӱҥалыныт. Ондак Санкт-Петербургысо университетын историй да филологий факультетше шочын, (1850 ий марте историй да словесный шанче факультет) маналтын. Вара, 1853 ийыште, К. П. Зеленецкий «Введение в общую филологию» шымлыме пашам серен. Мер калыкыш «филологий» мутым шараш «Филологические записки» российысе икымше шанче журналын шочмыжо кугу йӧным ыштен. Ты журнал 1860 ий гыч Воронежыште А. А. Хованскийын редакцийже почеш лектын.

Жап эртыме дене филологий наукым умылтарымаш вашталт толын. Филологийым калык культурым, тудын сылнымутшым, эртыше илышыжым да йылмым иктеш шымлыше шанче семын умылаш тӱҥалыныт.

Тыгак ончо

• Филологий
• Лингвистике