Планетарий-влакын тӱнямбал кечышт
| Планетарий-влакын тӱнямбал кечышт | |
|---|---|
 Москосо планетарийын оралтышт | |
| Тӱрлылык | Профессионал |
| Пайремлымаш | ӱярня тылзын кокымшо рушарняже |
| Йӱла | экскурсий, лекций да ончер-влак |
| Кылдалтын | астрономийым вияҥдыме дене; Сандалыкым шымлыме шотышто калык кокласе кыл |
Планетарий-влакын тӱнямбал кечышт (англ. International Day of Planetaria) — тиде пайрем 1990 ий гыч ий еда март тылзын кокымшо рушарнянже палемдалтеш[1].
Мероприятийын тӱҥ шонымашыже — мер калыкым планетарийын наукышто, образованийыште да тӱвыраште кӱлешлыкше нерген умылтарен шогаш, тыгак тӱрлӧ элысе планетарий-влакым тӱнямбал вашкыллан кумылаҥдымаш[2].
Историй ден пайрем
Итальян планетарий-влакын ассоциацийышт пайремым шошо кече ден йӱдын иктӧр лиймышт деч ончычсо рушарнян палемдаш темлен. Тиде кече наукын да техникын сеҥымашыж-влак полшымо дене шӱдыран кавасе сӱретым ончыктышо еҥ-влаклан профессионал пайрем лийшаш. Тудым икымше гана Италийыште 1990 ийыште палемденыт. Тӱнямбал планертарий мерушем (англ. International Planetarium Society) темлымашым сайлан шотлен, да 1995 ийыште пайрем мероприятий-влак уло тӱня мучко икымше гана эртеныт[2].
Планетарийын тӱнямбал кечыжым мартын кокымшо рушарняжлан палемдымаш ончылгоч паша радамым палемдаш куштылгырак лийже ман палемдыме. Эртарыме вер — оласе планетарий-влак. Тӱняште нуно кок тӱжем утла шотлалтыт, а Российыште 40 утла планетарий пашам ышта[3].
Планетарий лӱмым тыгаяк лӱман «Планетарий» аппаратын, оптике-механике проектор лӱмеш налыныт[4]. Тудым немыч инженер да архитектор Вальтер Бауэрсфельд шонен луктын. 1923 ийыште Йеныште, Carl Zeiss фирмын оптике заводыштыжо, тудын икымше универсал проект модульыжым ыштеныт[3].
1925 ий 7 майыште Мюнхеныште икымше планетарий пашам ышташ тӱҥалын[3].
2024 ийыште планетарийын 99-ше шочмо кечыже палемдалтеш. 100 ияш лӱмгече пайрем 2025 ий 7 майыште лийшаш[5].
Мероприятий-влак
Ятыр планетарий шке профессий пайремыштлан у программе-влакын премьерыштым ямдылат, тӱрлӧ конкурсым да викториным ышташ, оҥай еҥ-влак дене вашлиймашым ышташ тыршат[3].
Москосо планетарийын Ураниий тоштерыштыже экскурсий-влак эртат[6]. Тиде пайремлан фотоончер-влак почылтыт, нуно толшо-влакым тӱнян кызытсе планетарийже-влак да кавасе объект-влакын астрономий фотографийышт дене палдарат[3].
Кӧ Сандалык нерген шукырак пален налнеже гын, нунылан планетарийлаште лӱмын ыштыме курс, лекций да программе-влак улыт[4].
Тыгак ончо
Палемдымаш
- ↑ Международный день планетариев. РИА Новости (12 ӱярня 2023). Дата обращения: 4 ӱярня 2024.
- ↑ 1 2 Why Are Planetariums Important Today? (англ.). Astronomical News. starwalk.space (11 ӱярня 2022). Дата обращения: 4 ӱярня 2024.
- ↑ 1 2 3 4 5 13 марта 2022 — Международный день планетариев. Московский планетарий (10 ӱярня 2022). Дата обращения: 4 ӱярня 2024.
- ↑ 1 2 Казакова Полина. Между небом и землей: 7 мая отмечается всемирный день планетариев. Наука.рф (7 ага 2023). Дата обращения: 4 ӱярня 2024.
- ↑ Открытие Международного дня планетариев. planetarium100.org. Дата обращения: 4 ӱярня 2024.
- ↑ В Международный день Планетариев в Московском Планетарии проведут авторские экскурсии. Информационный центр правительства Москвы (17 ӱярня 2018). Дата обращения: 4 ӱярня 2024.