Куштымашын тӱнямбал кечыже

Куштымашын тӱнямбал кечыже (англ. International Dance Day) — чыла тӱрлӧ куштымашлан пӧлеклалтше пайрем, 29 апрельыште палемдалтеш. ЮНЕСКО.

Тиде кечым француз балетмейстер, балет куштымашын теоретикше да реформаторжо Жан-Жоржж Новерре (1727-1810) шарныме лӱмеш туныктышо да хореограф Пётр Гусев темлен.

Новерр эн ончыч, опере дене кылдалтдыме, куштымо спектакльым посна (тудын кышкарыштыже балет посна куштымаш семын гына пурен) ыштыме нерген шонымашыш толын. Тудо балет нерген тичмаш действиян мучашлыме драме вияҥмашеш негызлалтше шонымашыжым чылт у новаторский постановкылашкыже шыҥдарен. Новер эн ончычак куштымашан спектакльым шындаш тӱҥалын, пӱсӧ койыш-шоктышан персонаж-влакын модмо сюжетышт тичмаш да мучашлалтше лийын. Геройло балетын да трагедий балетын принципше-влакым палемдымеке, тудо балет куштымашын икмыняр теорий негызшымат ончыктен. Шке «Куштымаш да балет нерген серыш-влак» пашаштыже («фр. Lettres sur la danse et les ballets», 1759), Новерр композитор, хореограф да сӱретче дене пырля пантомиман да куштымашан балетын принципше-влакым негызлен.

Учредитель-влакын шонымышт почеш, Куштымашын тӱнямбал кечыже куштымаш-влакын чыла йогынжым иктеш ушаш, сымыктышын чыла формыжым чапландараш, чыла политик, культур да этике чекым сеҥаш, келшен илыме да тыныслык верч калыкым иктыш ушаш, нунылан ик йылме дене — куштымашын йылме дене — ойлаш йӧным пуышаш.

Йӱла почеш, кажне ийын хореографий тӱнясе лӱмлӧ ӱшанъеҥлан калык коклашке куштымашын моторлыкшо нерген ушештарыше серыш дене лекташ темлалтеш.

Тыгай увер дене икымше гана 1982 ийыште Куштымашын тӱнямбал кечыж лӱмеш Henrik Neubauer ойлен. Посланий дене тыгак лектыныт:

• 1984 — Юрий Григорович, хореограф (Россий)
• 1985 — Роберт Джоффри, хореограф (США)
• 1990 — Мерс Каннингем, куштызо да хореограф (США)
• 1991 — Ханс ван Манен, хореограф (Голландий)
• 1993 — Мэг Марн, хореограф (Франций)
• 1996 — Майя Плисецкая, балерина( Россий)
• 1997 — Морис Бежар, хореограф (Франций)
• 1998 — Кадзуо Оно, куштызо, буто куштымашым негызлыше гыч иктыже (Японий)
• 2000 — Иржи Килиан, хореограф (Голландий) да Алисия Алонсо, балерина (Куба)
• 2001 — Уильям Форсайт куштызо да хореограф, импровизаций техникым ыштыше, (США-Германий)
• 2002 — Кэтрин Данэм, афроамерикан кокла гыч икымше куштызо (США)
• 2003 — Матс Эк, хореограф да театр режиссёр (Швеций)
• 2004 — Стефан Пейдж, хореограф (Австралий)
• 2005 — Мияко Ёсида, балерина(Японий- Великобританий)
• 2006 — Нородом Сиамони, Камбоджи король
• 2007 — Саша Вальц, хореограф (Германий)
• 2008 — Глэдис Агульяс, куштызо да хореограф (ЮАР)
• 2009 — Акрам Хан, куштызо да хореограф (Великобританий)
• 2010 — Хулиго Бокка, куштызо да хореограф (Аргентина)
• 2011 — Анна Тереза де Кеерсмакер, куштызо да хореограф (Бельгий)
• 2013 — Линь Хуайминь, куштызо да хореограф (Тайвань)
• 2014 — Лопаткина, Ульяна Вячеславовна, россий балет артистке, Мариинский театрын 1995-2017 ийласе прима-балеринаже

1991 ийыште тиде кечынак «Бенуа куштымаш» призым тӧнежлыме, а 1992 ийыште Москосо Кугу театрын сценыштыже тудым кучыктымо икымше церемоний да гала-концерт лийыныт.

Кылвер-влак

• CID at UNESCO. Официальная страница Международного дня танца (англ.). Dance Day.
• CID at UNESCO. Официальная страница Международного совета танца (англ.). Дата обращения: 11 пургыж 2013. Архивировано из оригинала 9 пеледыш 2017 года.