Варваран кечыже

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
Варваран кечыже
Саван кечышт. Украинын маркыже
Тӱрлылык калык христиан
Вес семын Заваруха, ӱдырамаш пайрем
Тыгак Варвара (черк.)
Ыҥ Никола Зимнийын пайремлан ямдылалтмыже
Палемдат славян-влак
Кече 17 теле 4 (теле )
Йӱла кӱнчылам шӱдырымым чарымаш, ӱдыр-влак тӱрлаш тӱҥалыт
Кылдалтын Никола Зимний
Логотип РУВИКИ.Медиа Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа
Шнуй Варваран юмоҥаже, Иван Гончарын тоштерже, Киев
Ош вургеман «барбурко-влак» — колымашын да арулыкын тӱсышт. Моравий, 1910 ий

Варваран кечыже — славян-влакын декабрьлан ) толшо калык календарьыштышт кече. Лӱм шнуй Варвара Илиопольысын лӱмжӧ гыч ышталтын. Теле Миколым пайремлаш ямдылалтме тӱҥалтыш[1]. Тиде кече, Савин ден Миколо кечыла дене пырля эрвел славян-влакын культурыштышт ик ритуал-йӱла тӱшкам ыштеныт[2]. Руш-влак шотленыт: тачысе кече гыч «чыве йолтошкалтышлан» волгыдо кече кужемаш тӱҥалеш[3].

Моло лӱм-влак

полес. Вара, Варка, Варки; сербхорв. ВаринданПолазни дан[13]; болг. Женска коледа[7]; чех. Svátek svaté Barbory[14]; полякла Św. Barbary[15]полякла Św. Barbary; груз. Барбароба[16][17]

Илыш-йӱла

Эрвел славян-влак тиде кечын кенета, жап шуде колымо деч, касаралтде да причастий деч посна колаш огыл манын, причастийым налде да касаралтде колышо-влак верч, йоча-влак верч да тӱрлӧ чер деч эмлалтме нерген, тыгак ача-аван шыдыштым да пӧкмӧр койышыштым луштарыме нерген, шӱлык да ойго деч утаралтме нерген Варваралан кумалыт. Преподобный Иоанн Дамаскинлан эмганыме але кидын моло семын черланымыже годым кумалытКатолик эллаште шнуй Варвара деке волгенче деч аралыше семын мелын лийыт[18].

Идалыкаш кугу пайрем деке — теле Миколо деке — лишыл улмыжо Варваран кечыж дене кыл кучымашым пайрем пагыт, гуляйыме да пайремле кумыл тӱҥалмаш семын ончылгоч палемден. Эше В. И. Даль палемден: «варварить», «саввить» глагол-влак «пайремлаш, гуляяш, йӱаш» мут-влакын синонимышт улыт[3].

Южо тӱрлӧ пашам ышташ чаралтын, тиде Варваран кечыжым пашам ыштыды жап семын палемдаш йодмо дене негызлалтын, а тидыже шнуй Варваран ӱдырамаш кидпашам пыдал шогышо, тудым пагалыдымылан ӱчым шуктышо пеҥгыде шнуй семын умылымаш лектын[19].

А. Макаренкон ойлымыжо почеш, Сибирьыште тиде кечым ӱдырамаш-влак, поснак «кугу мӱшкыран-влак» (мӱшкыран-влак) акленыт. Азам йӧсын ыштыме годым «Варвара-индырышылан» кумалыныт да товатмутым пуэныт[20]. Тиде кече «вате» пайремлан шотлалтын, садлан кӱнчылам шӱдырен огытыл, а теве пуштым йоҥыжташ да йытыным почкаш чаралтын огыл[21].

Россий империйын касвел губернийлаштыже калык коклаште ӱшанымаш лийын: «Микола шкеак-кумшо мландыште коштеш», вес семын ойлаш, Варвара ден Савва дене пырля[22]. Полесьеште Варваран, Савван да Миколын кечыштым ик циклыш пидыныт: «Савва — тиде Миклайын ачаже, а Варвара — Миклайын аваже. Тудо каласен: «Мыйым ида пайремле! Ава ден ачам пайремлыза!»». Тиде кечын Полесьесе оза кува-влак подкогыльым шолтеныт, а кӱтӱчӧ-влак сурт еда кочкышым погеныт[23].

«Миколо кече деч ончыч, а чӱчкыдынракше кугун индыралтше Варваран кечыж годым Никольщиным служитлат; тунам мӧҥгышкышт черке гыч шке юмоҥаштым кондат, Пеш чот Шнуй Юмынавалан, Утарышылан, Власийлан, Николай Чудотворецлан кумалыт, вӱдым святитлат да тидын дене пырля колышо родо-тукым лӱмеш панихидым служитлат»[22].

Шнуй Варвара — кенета колымаш деч утарыше[24]. Белоруссийыште эҥер ден ер воктене верланыше селалаште кечым «йоча-влак ден вольык вӱд йымак ынышт пуреҥгае» манын палемденыт (белор. дзеці і жывёла не тапіліся)(белор. дзеці і жывёла не тапіліся)[25].

Сурт вольык утларак тӱлыжӧ манын, ик вере маке когыльым кӱэштыныт, тудым «варенье» маныныт (адакат Варваран лӱмжӧ деке лишыл, тудын поро кумылжылан ӱшаным раш ончыктен ойленыт); вес луклаште шыдаҥ руаш дене вуйым, тӱкым, йолым, таганым, пылышым ненченыт да вольыклан печеньым пукшеныт. Тыште Варваран сурт вольыкым пыдал шогышо семын культшо палдырна[21]. Украинын ятыр районыштыжо, кинде да пакчасаска шуко лийже манын, шнуй Варвара вашеш кутьям да «узварым» (компотым) шолтеныт[12].

Эрвел славян-влак Варваран, Саван да Миколын кечыштлан ожно (кунам?) кутья ден компотым шолтеныт[26].

Чех ӱдыр-влак Варваран кечыж годым мӧҥгыштышт вишне укшым вӱдышкӧ шынденыт, а словак ӱдыр-влак мландыш шынденыт да, Роштолан ылыжше манын, кажне кечын умшашт гыч вӱдым шавеныт. Ӱшанымаш лийын: укш эше пеледеш гын — шушаш ийын сӱан лиеш[27]. Словенийыште ешыште мыняр еҥ улмым шотлен воштырым пӱчкыныт да вӱдышкӧ шынденыт, иктаж-могай укш Роштолан нерым колтен огыл гын, тидыже пӧлеклалтше еҥлан уда пале лийын. Хорватийын южо вер-шӧрыштыжӧ, Роштолан шаршудо гай ужарге лийже манын, талиҥгаш ошшыдаҥым шытыктареныт[28].

Кечывалвел славян-влакын православийысе, тыгак католикысе калыкат тиде кечым чот кумдан палемден. Ятыр серб да хорват кундемлаште тиде кечын але водынжо сочельник годымсо коливолан келшен толшо йӱла сийым шолтеныт, — шыдаҥ, шож, уржа, кукуруз, пурса, немычпурса, коштымо сливе, олма, пӱкш нӧшмӧ гыч да т. м. — варица (серб-влак), вара (vara — хорват-влак), вариво (черногорец-влак). Варицым ямдылаш вӱдым тӱрлӧ видшинча гыч (кумыт але индеше гыч) налыныт; тушко тӱрлӧ кукшо шудым да пеледышым колтеныт, а вара нуным луктеденыт да тушко «шнуй» вӱдым ешареныт. Тиде кечын вӱдлан ӱпым пеш сайын шерын шынден да арун чиен ошкылыныт,тудын дене илше чонан дене гай саламлалтыныт. Варицым кокымшо але чӱчкыдынжӧ кумшо кечылан йӱштымак кочкыныт; эсогыл посна калыкмутат лийын: Варварица шолта, Савица йӱкшемда, Николица кочкеш. Шолтен ямдылыме пучымышым йӱдлан подеш коденыт да кӱэмалтше вӱд ӱмбач онченыт, лектышан лиеш мо, идалыкат лиеш. Варицыште шелышталтмаш ешыште иктаж еҥын вашке колышашыжым шижтарен[29].

Касвел Болгарийыште изи йоча—влак села покшелне изуремыште чумыргеныт, тулотым ылыжтеныт да кажныжат у шун кӧршӧкыш шке пайжым — кукурузым але чечевицым — пыштен. Пучымышым шолтымек, тудым нуно икте-весыштлан да эртен кайыше-влаклан «тазалыкеш» пуэденыт. Эше XX курым тӱҥалтыштак Касвел Болгарийыште тиде кечын йыр коштмо йӱла шукталтын: ӱдыр-влак («варварка-влак») пӧрт еда коштыныт да тазалык да шурно шочшаш нерген мурым муреныт. Нунылан мом-гынат кочкаш йӧрышым пӧлекленыт, да вес кечынже нуно тудын дене сийлалтыныт. Болгарийын моло районлаштыже озавате варвара манме кочкышым шолтен. Тудым мӱй дене тамлештареныт, шедыра деч аралаш манын, йоча-влаклан пуэденыт. Черым поремдаш манын, ӱдырамаш-шамыч «варварам» пошкудыштлан пуэденыт. Тыште шнуй Варвара паремдарышын рольжым шукта. Тиде кечын да вес кечын ӱдырамаш-влак ош киндым (болг. пита) кӱэштыныт(болг. пита) да тудым «тазалыкеш» икшыве-влаклан да вольыклан пуэденыт[30].

Кечывалвел да кечывалвел-эрвел Болгарийыште тиде кечын лӱмын ыштыме йӱла кочмаш ямдылалтын. Йӱла киндым (болг. колак, кравай, харманболг. колак, кравай, харман — шукыж годым йыргешке форман) шогагӱртньӧ гыч ладан дене тӱтыреныт. Озаже киндым пелыгыч катен да ик пелыжым икияш шурно ӱдымаш, весыжым вольык манын ойлен. Суртысо кажне еҥ ик шултыш гыч кочкын, вара киндым вольыклан пуэныт. Волгыжаш тӱҥалме годым сурт озавате кудывечыште кандыра дене оҥгым ыштен, тудын кӧргышкыжӧ йӱла кочкышым оптен да тудым чыве—шамычым пукшен — нуно еҥ кудывече еда ынышт кошт да сайын мунчышт манын. Южо вершӧрыштӧ Болгарийын кечывалвел-эрвелныже Варваран кечыж годым ӱдырамаш-влак волгыжмо годым ош киндым (питам) лугеныт да ваш-ваш вуско ӱшкыжын да шурнын тазалыкыштлан пуэныт. Шотлалтын: тиде кечын озавате мыняр ончыч кынелеш, идалык тунар сайрак лиеш. Тыгак кечывалвел—эрвелне пайрем икымше еҥын — полазникын — толмыж гычын шурно лектыш да вольык тӱлаҥмаш нерген мужедмаш денат кылдалтын. Тиде ӱдырамаш лиеш гын (тудо пӱктышӧ маналтеш), тудым возак воктен шындат: «чыве тӱлаҥже, да чывиге-влак чыве лийышт ыле». Тудым пӱкш, шӧрвал да «Варвар» дене сийленыт. Икымше толшо пӧръеҥ лийын гын, тудымат возак воктеке шындышт, но тыгодым чывиге-влак изи агытан лийшаш улыт улмаш. Фракийын южо верыштыже тиде кечын оза саскам пуыдымо пушеҥге-влакым, нуно вес ийлан шочыктышт манын, кече лекме деч ончыч изишак пӱчкеден. Ӱдырамаш-влак, колышо-влакым шарнен, коливым пуэденыт[31].

Хорватийыште Варвара вашеш «ӱдымӧ» тошто йӱла аралалт кодын, кеч тыглайже тиде Роштолан лийын. Южо вере кызыт мартеат тиде кечын йоча-влаклан пӧлекым пуэдат да мужедыт[32]. Хорватийысе Славонийыште тиде кечын икымше пурышым «положай» (полазник) маныт. Озавате ваштарешыже лектеш да тудын ӱмбакыже кукурузым але вес пырчым шавалта. Пӧртышкӧ лачак пурла йол дене пурымеке, положайым пырче дене шават, тудым кӱпчык ӱмбак шындат, тушеч тудо кочмешкыже кынел ок керт. Кечывал кочкыш деч вара кас марте модын юарлат. Кас кочкышым ыштымеке, терым кычкат да положайым мӧҥгышкӧ ужатат. Озавате тудлан сумкашке лӱмын ыштыме киндым, соктам да «печенице» (кӱыктымӧ шыл) ужашым опта. Шотлалтеш: положай пиалан еҥ да куштылго кидан гын — озанлыклан пӱтынь идалык суапан лиеш[33]. Словенийыште шнуй Варвара кечылан 12–14 ияшрак рвезе-влак пиалым тыланен колядоватлен коштыныт, тидлан верч нунылан тауштеныт да тамле кочкышым, пӱкшым, олмам, тыгыде оксам пӧлекленыт. Тыштак Варваралан икымше толшым — полазникым — вашлийме йӱла шукталт шоген[29]. Эрвел Словенийыште Варваралан пӧрт еда иктаж лу ияшрак йоча тӱшка коштын. Пӧртыш пурымекышт, нуно ятыр ик шотан ой-клише гыч шогышо сугыньым ойленыт: «Юмо тыланда тынар чывигым пуыжо, вуйыштем мыняр ӱп пырче уло» (умбакыже презым, чомам, сӧснам, шудым да т.м. ойленыт)[34].

Словакийыште, Валахийыште да кечывалвел Чехийыште тупела чийыше «Барборко-влак» вашлиялтыт (тыгак шнуй Люсия кечын «Люцке-влак»), нуно тӱрыс ошым чият, ош леведыш дене вӱдылалтыт, нуным иктат ынже пале манын, шӱргыштым ӱп дене але материй дене петырат. Барбарке семын 10–15 ияшрак ӱдыр-влак чиеныт, нуно шнуй Миклай семын йоча-влаклан пӧрт еда пӧлек дене коштыныт, йоча-влакым кумалаш да ача-ава мутым колышташ ӱжыныт, шнуй Барбаран орланымыже нерген муреныт. Кечывалвел Чехийыште Бехине лишне тыге ойленыт: шнуй Барбор кече вашеш кастене апостол Пётр кава гыч тошкалтышым волта, да Барборко-влак тудын дене волат, сай йоча-шамычлан пӧлекым пуэдат, а уда йоча-влакым воштыр але ӱштервоштыр дене лупшат[34].

Гагауз ден болгар-влак эрдене йӱлалык эгерчым кӱэштыныт, тудым, «йоча-влакын тазалыкышт верч» да «Шн. Варваран орлыкшым куштылемдаш манын», мӱй дене шӱреныт. Эрдене эрак туддене пошкудо-влакым сийленыт. Варварам ырлыган ден шедырам эмлыше семын акленыт[35].

Грузийыште шнуй Варварам аклымаш грузин чий верасе Мзекали кече юмым аклыме шотым шыҥдарен. Шнуйын лӱмжӧ (Барбаре, Барбале, Барбол, Барблаш) да йылмылаште оҥгым, оравам (бабали, борбали — «орава») коклаште параллель палдырна. Варваран кечыже (Барбароба) телымсе кечывӧрдмӧ дене кылдалтын; сванысе ӱшанымашлан келшышын, кече агытанла 3 гана тӧршталтен колта, да кече ешаралтеш. Барбароба деч идалыкысе пайрем-влакым шотлаш тӱҥалыныт: тиде кечым кузе вашлият, тугаяк пӱтынь идалык лиеш. Талукын икымше кечыжлан пуымо значений шнуй Варварам шотлымым пиалан шеревасе (пӱрымашысе) Юмо-авам шотлымаш дене иктеш уша. Барбаробалан «пиал йолан» улшо иктаж-могай ӧрдыжъеҥым (меквле — кечысе саламлыше) ӱжыт, унала шке ялыште веле коштыныт. Саламлышын «пиалан йолжо» чыныш лектын гын, тудо У ийын икымше унаже лийын. Ешыште кугурак ӱдырамаш, идалык яра ынже лий манын, йӱлалык когыльым (фасолян лобианим)[16], пӱкш кӧрган когыльым кӱэштын, пучымышым да моло пӱтӧ кочкышым ямдылен (пайрем Рошто пӱтӧ пагытлан логалеш). Колышо-влакым ушташ кутья шындалтеш. Шнуй Варваралан пӧлеклыме йӱлалаште солярный манме пале-влак улыт: кӱртньӧ оҥго, тодмо аршаш-влак да т.м. Шнуй Варварам ӱдырамаш тӱҥалтышым пыдалше семын аклат: тудлан аза дене мӱшкыраҥаш, вольык да кайыквусо ешаралтме нерген кумалыт. Тудо йоча-влакым пыдалшылан да чер-влак деч аралышылан шотлалтеш[17]. Варвара ургызо[29] ден горняк-шахтёр-влакын[36] пыдалшыштлан шотлалтеш. Польшышто мемнан жап мартеат Барбурко шахтёр пайрем аралалт кодын[37].

Калыкмут ден пале-влак

  • Варвара йӱдым шолыштын, кечым тумышкален[38].
  • Савва-Варвара-влак йӱдым руалтеныт, чывым шолыштыныт, коҥга йымак оптеныт (забайкал., семейысе)[39].
  • Варюха шелышталтеш — нер ден пылышым арале![38]
  • Мемнан Варвара кол шӱрым нугыдо деч посна ок йӧрате[40].
  • Варвара-влак шолтат, а Сава тӧрлата, а Микола пуда дене кыра, тунам иже теле[41].
  • Варвара вашеш кузе шолыштат да от логал, туге идалык мучко шолышташ тӱҥалат да от логал [41].

Тыгак ончо

  • Адвент
  • Шнуй Люсин кечыже

Палемдымаш

  1. ↑ Некрылова, 2000, с. 56.
  2. ↑ 2,0 2,1 Котович, Крук, 2010, с. 315.
  3. ↑ 3,0 3,1 Некрылова, 2000, с. 55.
  4. ↑ Народная культура Сибири, 1998, с. 96.
  5. ↑ Рожнова, 1992, с. 148.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Ермолов, 1901, с. 576.
  7. ↑ 7,0 7,1 Валенцова, 1999, с. 117.
  8. ↑ Терентьева, 2012, с. 12.
  9. ↑ Сапіга, 1993.
  10. ↑ Лозка, 2002, с. 217.
  11. ↑ Кулишић, Петровић, Пантелић, 1970, с. 61.
  12. ↑ 12,0 12,1 Толстой, 1995, с. 287.
  13. ↑ Недељковић, 1990.
  14. ↑ Návštěvy Barborek. Дата обращения: 30 ага 2015. Архивировано 23 идым 2015 года.
  15. ↑ Grudzień Архивная копия от 3 ӱярня 2016 на Wayback Machine // Etnografia Lubelszczyzny Архивная копия от 6 теле 2016 на Wayback Machine
  16. ↑ Тбилисская неделя», 17.12.2016
  17. ↑ 17,0 17,1 Грузинская православная церковь. Часть III. Народные обычаи, связанные с церковным календарем Архивная копия от 30 теле 2019 на Wayback Machine // Православная энциклопедия
  18. ↑ 4 декабря Архивная копия от 30 ага 2015 на Wayback Machine // Культура стран и народов
  19. ↑ Некрылова, 2000, с. 55—56.
  20. ↑ Макаренко, 1993, с. 125.
  21. ↑ 21,0 21,1 Васілевіч, 1992.
  22. ↑ 22,0 22,1 Шейн, 1902, с. 184.
  23. ↑ Толстая, 2005, с. 42—43.
  24. ↑ КРЗ 1924, 1924, с. 38.
  25. ↑ Васілевіч, 1992, с. 599.
  26. ↑ Скуратівський, 1995, с. 257.
  27. ↑ Hniličková, 2013, s. 36.
  28. ↑ Кашуба, 1973, с. 238.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 Кашуба, 1973, с. 237.
  30. ↑ Колева, 1973, с. 267.
  31. ↑ Колева, 1973, с. 268.
  32. ↑ Hrvatski narodni običaji u Adventu Архивная копия от 19 теле 2014 на Wayback Machine  (хорв.)
  33. ↑ Усачева, 1978, с. 32.
  34. ↑ 34,0 34,1 Валенцова, 2000, с. 367–368.
  35. ↑ Квилинкова, 2001.
  36. ↑ Толстой, 1995, с. 291.
  37. Encyklopedia PWN
  38. ↑ 38,0 38,1 Коринфский, 1901, с. 506.
  39. ↑ Некрылова, 2007, с. 604.
  40. ↑ Аникин, 1988, с. 205.
  41. ↑ 41,0 41,1 Толстая, 2005, с. 42.

Литератур

  • Валенцова М. М. Отражение категории «мужской — женский» в календарной обрядности славян // Славянские этюды. Сборник к юбилею С. М. Толстой. — Индрик, 1999. — С. 116—133. — ISBN 5-85759-090-6.
  • Валенцова М. М. Святые-демоны Люция и Барбара в западнославянской календарной мифологии // Славянский и балканский фольклор. Народная демонология. — Индрик, 2000. — С. 361—376. — ISBN 5-85759-004-3.
  • Блин // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880. — Т. 1.
  • Ермолов А. С. Народная сельскохозяйственная мудрость в пословицах, поговорках и приметах. — СПб.: Типография А.С.Суворина, 1901. — Т. 1. Всенародный меяцеслов. — 691 с.
  • Золотые правила народной культуры / О. В. Котович, И. И. Крук. — Мн.: Адукацыя i выхаванне, 2010. — 592 с. — 3000 экз. — ISBN 978-985-471-335-9.
  • Календарь для русских земледельцев на 1924 год. — Прага: Отделение Земледельческого объединения Чехословацкой республики, 1924.
  • Кашуба, М. С. Народы Югославии // Календарные обычаи и обряды в странах зарубежной Европы. Зимние праздники. — М.: Наука, 1973. — С. 266—283.
  • Квилинкова, Е. Н. Календарные обычаи и обряды гагаузов // Вести Гагаузии. — 2001. — № 9, 16, 23 октября. Архивировано 20 пеледыш 2012 года.
  • Колева Т. А. Болгары // Календарные обычаи и обряды в странах зарубежной Европы. Зимние праздники. — М.: Наука, 1973. — С. 266—283.
  • Коринфский А. А. Декабрь-месяц // Народная Русь : Круглый год сказаний, поверий, обычаев и пословиц русского народа. — М.: Издание книгопродавца М. В. Клюкина, 1901. — С. 503—520.
  • Макаренко, А. А. Сибирский народный календарь. — Новосибирск, 1993.
  • Народная культура Сибири: Материалы VII научно-практического семинара Сибирского регионального вузовского центра по фольклору / Редкол.: Т. Г. Леонова (отв. ред.) и др. — Омск: Издательство Омского гос. педагог. университета, 1998. — 239 с. — ISBN 5-8268-0269-3.
  • Некрылова А. Ф. Круглый год. Русский земледельческий календарь. — М.: Правда, 1991. — 496 с. — ISBN 5-253-00598-6.
  • Некрылова А. Ф. Русский традиционный календарь: на каждый день и для каждого дома. — СПб.: Азбука-классика, 2007. — 765 с. — ISBN 5352021408.
  • Некрылова, А. Ф. Святая Варвара в народной культуре // Традиция в фольклоре и литературе. — СПб.: Санкт-Петербургский государственный университет, 2000. — С. 52—65.
  • Рожнова П. К. Радоница. Русский народный календарь: обряды, обычаи, травы, заговорные слова. — М.: Дружба народов, 1992. — 174 с. — ISBN 5-285-00135-8.
  • Русские пословицы и поговорки / Под ред. В. Аникина; Сост. Ф. Селиванов, Б. Кирдан, В. Аникин. — М.: Художественная литература, 1988. — 431 с. — (Классики и современники). — ISBN 5-280-00027-2.
  • Русский народный календарь / Авт.-сост. Н. Будур. — М.: Олма-пресс, 2005. — С. 89—92. — 608 с. — ISBN 5-224-05128-2.
  • Сахаров И. П. Сказания русского народа. Народный дневник. — СПб.: Издание А. С. Суворина, 1885.
  • Терентьева Е. Ю. Народные названия церковных праздников в русской и болгарской православной традиции // Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук. МГУ. — М.: МГУ, 2012.
  • Толстая, С. М. Полесский народный календарь. — М.: Индрик, 2005. — 600 с. — ISBN 5-85759-300-X. Архивная копия от 7 шорыкйол 2014 на Wayback Machine
  • Варвара, Барбара / Толстой H. И. // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 1995. — Т. 1: А (Август) — Г (Гусь). — С. 286–291. — ISBN 5-7133-0704-2.
  • Усачева, В. В. Обряд «полазник» и его фольклорные элементы… // Славянский и балканский фольклор. Генезис, архаика, традиции. — М.: Наука, 1978. — С. 27—47.
  • Шейн, П. В. Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-западного края. — СПб., 1902. — Т. III.
  • Энциклопедия зимних праздников / Сост.: Л. И. Брудная, З. М. Гуревич, О. Л. Дмитриева. — СПб.: Респект, 1995. — 459 с. — ISBN 5-7345-0047-X.
  • Васілевіч, Ул. А. Беларускі народны каляндар // Паэзія беларускага земляробчага календара / Склад. А. С. Ліс. — Мн., 1992. — С. 554—612. Архивировано 11 ага 2012 года.  (белор.)
  • Войтович В. Антологія українського міфу: Етіологічні, космогонічні, антропогонічні, теогонічні, солярні, лунарні, астральні, календарні, історичні міфи. — Тернопіль: Навчальна книга – Богдан, 2006. — Т. 1. — 912 с. — (Керниця). — ISBN 966-692-829-9.  (укр.)
  • Воропай, О. Звичаї нашого народу (укр.). — К.: Оберіг, 1991.  (укр.)
  • Кулишић Ш., Петровић П. Ж., Пантелић Н. Варица // Српски митолошки речник. — Београд: Нолит, 1970. — С. 61—62. — 317 с. — (Библиотека Синтезе).  (серб.)
  • Лозка А. Ю. Беларускі народны каляндар (белор.). — Мн.: Полымя, 2002. — 238 с. — ISBN 98507-0298-2.  (белор.)
  • Неделькович, М. Годишњи обичаји у Срба (серб.). — Београд: Вук Караџић, 1990.  (серб.)
  • Сапіга В. К. Українські народні свята та звичаї. — К.: Т-во «Знання України», 1993. — 112 с. — ISBN 5-7770-0582-9.  (укр.)
  • Скуратівський В. Т. Дідух. — К.: Освіта, 1995. — 272 с. — ISBN 5-330-02487-0.  (укр.)
  • Hniličková, Lenka. Folklór jako významný socializační prvek v regionech ČR. Bakalářská práce. — Brno: Univerzita Tomáše Bati ve Zlíně, 2013. — 70 с.

Кылвер-влак

"https://mhr.ruwiki.ru/w/index.php?title=Варваран_кечыже&oldid=351408" гыч налме