Биатлон

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
Российысе биатлонистке Светланы Ишмуратовой Теле Олимпиадыште куржеш. 2006 ий.

Биатло́н (лат. bis — кокыт да грек. ’άθλον — таҥасымаш гыч) — ече дене куржмаш да винтовко гыч лӱйкалмаш гыч шогышо телымсе спорт тӱрлык. Олимпиадын программышкыж пура. Винтовкым вачыш сакалтен спортсмен ече дене куржеш. Ече корнын ик ужашыжым эртымеке, мишень марте куржын шуеш да лÿйкалаш тÿҥалеш. Эн тÿн нелылыкше – кок тÿрлö спорт тӱрлык-влакын ушымашыште. Сайын лÿйкалашлан кöргышто чон ласкалык лийышаш. А кунам икмныр меҥгым ече дене куржат, вӱр модеш, шӱм чот кыра, мишеньыш логалаш йӧсырак.

Эртымгорно

1767 ийыыште Норвегийыште у спорт таҥасымашым шонен луктыныт. Таҥасыше-влак ече дене курык гыч волат да тидын годым нунылан пычал гыч мишенышке логалман. Но тиде модмаш Норвегийыште гына лийын. Моло эл-влак тудын дене пайдаланен огытыл. XX-шо курымын тÿҥалтышыштыже биатлон шке вийжым пога. Мутлан, иктаж 30-шо ийлаште Йошкар Армийыште тыге салтак-влакым ямдыленыт. Нуно 50 меҥгым сар вургем да саркурал дене ечым чиен куржыныт. Тиде куржталмаш эркын-эркын вашталтын, спорт таҥасымашыш савырнен. Моло эллаштыжат тыгай спорт шарлен. Мутлан, икымше Телымсе Олимпий Модмашыште (тудо 1924 ийыште Шамони олаште эртен) ече дене сар куршталмашат пурен. Но биатлон марте тудо эше кушкын шуын огыл. Иканаште икмыняр еҥ куржамашым тӱҥалыныт, вет армийыштыже патруль дене куржталыт. Но тиде спорт тӱрлыкм калык ужын, аклен. 1957 ийыште ече дене сар куршталмаш биатлоныш савырна. Россий кӱкшытысӧ икымше биатлон чемпионат 1957 ийыштак Свердловск воктене эртен. Икымше чемпионын лӱмжӧ – Владимир Маринычев. Тиде чемпионат биатлоным ончыко чот шӱкалын. Ынде тиде спорт таҥасымаш дене чемпионат-влак кажне ийын эртаралтыт. Вес ийын Австрийыште биатлонист-влак икымше тӱнямбал чемпионатым ыштеныт. Тышечак тиде спорт тӱрлыкын шочмо кечыжлан 2 Ӱярням ойыреныт.

Лӱйкалымаш

Ондак тыге лийын: спортсмен 20 меҥгым ече валне куржеш. Куржмо годымжо ныл гана шогалаш логалеш. Кажне шогалмыж годым 5 мишеньыш лӱйыкала. Кум шогалмашыштыже кеч кузеат лӱйыкалаш лиеш, а вот нылымше лӱйкалыме верыште - шогышыла гына. Ик мишеньыш ок логал - куржмо жапышке 2 минут ешаралтеш. Варажым виктарчыкыш икмыняр вашталтымаш пурен: лӱйкалыме вер деч мишень витле метр тораште верланен. Мишень шем тӱсан улеш. Кунам спортсмен винтовко гычыж логалтара - шем мишень ош клапан дене петырналтеш.

Куржталмаш

Спринт

Пӧрьеҥ-влак 10, а ӱдырамаш-влак 7,5 меҥгым куржыт. Икымше лӱйыкалымаш кийышыла эрта, кокмшо гана шогышыла. Спортсмен влак почыла-почыла куржмашышке ушнат. Кажно логалтыдымылан 150 метрым куржмашышке ешарат.

Поктымаш

Пӧръеҥ-влак 12,5, ӱдырамаш-влак 10 меҥгым куржыт. Лӱйкалашлан чылажге ныл гана шогалман. Почыла-почыла куржаш тӱҥалыт. Эн ончыч спринтым куржын эртыше спортсмен поктымаш куржмашым тӱҥ.

Пырля тӱҥалмаш

Пӧреҥ-влак 15 меҥгым куржыт, ӱдырамаш-влак 12,5-ым. Тыште чылан пырля куржаш тӱҥалыт. Тышке кодшо куржталмаш гыч 30 эн виян спортсмен ушна. Кажне мишеньыш логалтыдымылан, тыгак, 150 метрым таҥасыше ешарен куржеш.

Эстафете

Пӧрьеҥ-влак эстафетыште ныл этапым куржыт. Кажныже 7,5 меҥге. Таҥасымашыште кажне командыште 4 еҥ лийышаш. Кажне этапыште кок лӱйыкалыме вер уло. Иктыште кийышыла, весыште шогышыла лӱйкалат. Спортсменын вич мишеньлан кандаш патрон уло. Чыла мишеньым петырен огеш керт гын, спортсменлан адакат 150 метрым куржталме корнышкыжо ешарат.

Шарлыме кумдык

Биатлон эн чот Тӱнямбал чемпионатыш 40 кугыжаныш гыч спортсмен-влак ушнат.