The Beatles
The Beatles (Битлс) – 1960 ийыште шочшо Ливерпульысо британ рок-группо, кудыщтын теве могай составше лийын: Джон Леннон, Пол Маккартни, Джордж Харрисон, Ринго Старр. Тыгак тӱрлӧ жапыште составыште Пит Бест, Стюарт Сатклифф да Джимми Никол лийыныт.
Журнал Rolling Stone 100 The Beatles группым уло тӱнялан эн ончыко луктын. Группо 7 гана греми награда дене палемдалтын. Нылытынат МВЕ орден дене палемдалтыныт. 2001 ийлан США-ште группын 163 миллион утла дискым ужалыме.
Тӱшкан пашам The Beatles 1970-те чарнен. 1967 ийыште Пол ден Джон пашам пырля ыштеныт. 1980-шо ийыште шке пӧртшӧ воктен Джон Ленноным пуштшым муыныт, 2001-ше ийыште рак деч Джордж Харрисон колен. Пол Маккартни ден Ринго Старр таче кечынат мурым возат.
Тӱҥалтыш
The Beatles лекмыже
1960 ийыште группо тӱрлӧ концертлашке лектын. Музыкант-влак группын му-рыжым ик гана веле огыл вашталтеныт. Ик концертыште нуно Johnny and the Moondogs, весыште Rainbows лӱм-влак дене лектыныт. Но кӧ группылан Beatles лӱмым пуэн, тачат раш пале огыл.
Январь тылзыште 1960-шо ийыште Джон Стюарт Склиффортым группыш кон-ден. Стюарт гытар дене шоктен моштен огыл, ну туге гынат варажым тудо ик эн тале бак-гитарист лийын.
1960-шо ийлаште рок-н-ролын вийже трук йомеш. The Beatles тунам акустика сынан склиффл деч кораҥын да электрический бит ден энд-бюст-ритмым шокташ тӱҥалын. Тыге репертуарыште у муро-влак лектыт. Леннон ден Маккартни кок ий жапыште 100 утла мурым возеныт да муро йымалан кидпалым пырля пышташ сӧреныт.
Гамбург
1961 ийыште апрель тылзыште группо гастроль дене Гамбургыш кая. Группым тушко аккомпанрующий ансамбль семын Тони Шеридан мурызо деке ӱжыктеныт. Мурым возымо годым, группо 2 композицийым серен сертын. Тыге 1961 ийыште Германыйыште «The Saints» сингл Polydor йымалан лектын.
Садклифф Гамбургышто кодын, но и кий эртымек кола. Бас-гитар Маккартни деке кусна. 1961 ийын февраль тылзе гыч The Beatles Ливерпульысо Cavern клубышто икымше гана концертым пуат. Чылаже 1961 гыч 1963 ий марте группо 262 гана концерт дене лектын.
Виян пагыт
1962 ийыште февраль тылзыште группо икымше гана ВВС радиошто возалтын. Варажым Гамбургыш турне дене лектыныт. 5 октябьрыште 1962 ийыште «Love me Do» сингл хит-парадыште 17-ше верым налын. 11 январь 1963 ийыште «Please, please me» синглышт ош тӱням ужын. Тиде сингл лекмеке, группо ондакат турнеш лектын коштын. 1963 ийыште августышто The Beatles 4-ше синглым луктын – «She loves you» маналтеш. Тиддеч вара битломаний лӱман икымше кончыш шарла.
24 гыч 29 октябрьыште 1963 ийыште 1-ше гана йот эллаш гастрольыш лектыныт. Чыла вере нуным кӱкшын акленыт. 4-ше нобрьыште Лондонышто, Принц Уэльскийын театрыште, концертым пуат. Ноябрьыштак группо 5-ше синглым луктеш. «I want to hold your hand» маналтеш.
Гастроль УАШ-ыште да уло тӱня мучко
1964-ше ийыште гастроль Францийыште эртен. 1964-ше ийыште УАШ-ыште «I want to hold your hand» мурышт 83-шо вер гыч 3-шо верыш кӱза.
Группо Карнего-холлышто кок концертым пуэн да Эд Салливаннын теле-шоушто интервьюм коденыт.
24-ше мартыште «Canꞌt by me love» 6-шо синглым луктыт. 1964 ийыште кеҥежым Европышто, Гонконгышко, Австралийышке да У Зеландийыште гастрольыш лектыт. 1964-ше ийыште апрельыште модыш киношто модыт. Кинон лӱмжӧ A hard dayꞌs night. 1965-ше ийыште «Help» киношто The Beatles группо рольым модеш.
Пытартыш альбом да группын шаланымыже
1969-ше ийыште июль-августышто группо пытартыш «Abbey Road» альбомым луктеш. Пытартыш мурым, кудым The Beatles пырля воза, «I want you» муро лиеш.
Группын ойырлымо деч вара
1970-ше ийлаште СМИ-ште The Beatles группын ушне кертмыж нерген шомак шарлен. Но ушнымаш лийын огыл.1974-ше ийыште группын шаланымыж деч вара ик джем-ситшн гына лийын кушкыжо Леннон ден Маккартни веле пуреныт.
8-ше декабрь 1980 ийыште Нью-Йоркышто Джон Леннон Марк Чэпменын кидше гыч колен. Ик ий гыч, йолташыже, Джон Харрисон тудлан мурым пӧлекла.1982 ицыште Полат йолташыжлан шарнымаш семын «Here Today» мурым пӧлекла.
Аклымаш
Награде-влак
Ужалымашке США-ште The Beatles 19 млн. экземпляр марте шуын. 6-шо лукмо альбомыштлан «бриллиантовый» статусым пуэныт. «Let it be» кино The Beatles группын мурыжо негызеш оскарым налын.1988-ше ийыште группо Зал славы рок-н-ролаш логалын.
Литератур
- Павел Бондаровский. The Beatles, спецвыпуск // Студенческий меридиан : журнал. — 1991. — № за июнь. — ISSN 0321-3803.
- Gottfried Schmiedel, Thomas Buhé Битлз. Жизнь и песни = Die The Beatles: ihr Leben u. ihre Lieder / пер. Н. А. Якубовой. — Peters, 1983. — С. 9. — 200 с. — ISBN 9780199880935
- Хантер Дэвис Авторизованная биография Битлз = The Beatles: The Authorised Biography / Пер. с англ. В. Н. Чемберджи, В. В. Познера. — М.: Радуга, 1990. — 448 с. — ISBN 5-05-002569-9