Виктор Гюго

Виктор Мари Гюго (1802 пургыж 26 – 1886 ага 22) – француз сезызе, поэт, драматург, француз романтизмын теоретикше. Француз академийын членже.

Илышкорно

Йоча пагыт

Ешыште Виктор 3-шо йоча лийын. (Кугуракше-влак: Абель (1798–1865) да Евгений (1800–1835). Ачаже Жозеф Сигисбер Гюго (1773–1828) Наполеон армийыште генераллан шоген, а аваже Софи Требюше (1772–1821) роялистка-вольтерьянка лийын. Йоча пагыт Гюгон Марсельыште, Корсикыште, эльбыште, италийыште, Мадридыште эртен, молан манаш гын, нине верлаште ачаже военный службыжлан кöра пашам шуктен шоген. 1813 ийыште Гюгон ачаж ден аваже ойырлат, да аваж ден Виктор Парижыште илаш тÿҥалыт.

Литературышто икымше ошкыл

1814 ий гыч 1818 ий марте Гюго «Людовик Великий» лицейыште тунемеш. 14 ияш икымше гана почеламутым воза. 15 ияш Академий конкурсышто «Le savantages des etudes» почеламутшым лудмыжлан почетан грамотым налын. 1819 ийыште «Верденские девы» поэмалан да «На восстание статуи Генриха IV» одалан кок премийым налын. Тунамак «Телеграф» сатирым савыкта.

1822 ийыште покро тылзын Гюго Адель Фушеммарлан налын. Ешыште вич йоча шочеш: Леопольд, Леопольдина, Шарль (1826-1871), Франсуа-Виктор (1828-1873), Адель (1830-1915).

1823 ийыште Виктор Гюго «Ган исландец» романным савыкта. Садероманлан Шарль Нодьесай критикым пуа, а варажым Гюго дене лишыл йолташ лийыт. Нунын йолташ семын келшымышт 1827 ийгыч 1830 марте шуйнет. Лач тиде жапыштак ачаж дене кылым кучаш тÿҥалеш да «Ода моему отцу» да «После битвы» воэма-влакым воза. Гюгон ачаже 1828 ийыште колен. 1827 ийыште возымо «Кромвель»пьесыже кокытеланымашке лектын.

Гюгон ешыже Сент-Бёв, Ламартин, Мериме, Мюссе, Делакруамыт денекелшен. 1826 ийгыч 1837 ий марте Гюгон еш Шото де Рош, Бьевреште ила. Тушто Гюго Берлиоз, Лист, Шатобрисен, Джакомо Мейербер дене палыме лиеш; «Восточные молитвы» да «Осенние листья» почеламут сборниклам луктеш. 1829 ийыште «Последний день приговоренного к смерти» да 1834 ийыште «Клод Ге» романлам луктеш.

Театрлан пöлеклымö ий-влак

1830 ийгыч 1843 иймарте Виктор Гюго театрыште гына пашам ышта, но тудо жапыштак «Осенние листья» (1831), «Песни сумерек» (1835), «Внутрениие голоса» (1837), «Лучи и тени» (1844) почеламут сборник-влакым луктын шога. 1828 ийыште «Эми Робсарт» пьесым воза.

1841 ийыште Гюгом Француз академийыш налыт, а 1845 ийыште тудлан пэр званийым пуат. Гюго 1851 ийыште озаланыше кугыжаныш переворот ваштареш шоген, сандене Франций гычкуржаш логалын. 1870 ийыште шочмо элыш пöртылеш да сенаторлан сайлалтеш.

Пытартыш пагыт

1885 ийыште пеледыш тылзын 22 кечынже 83 ияш Гюго пневмоний деч колен. Тойымо церемонийже лу кече шуйнен, кушкыжо миллион утла еҥ погынен.

Сочинений-влак

Поэзий

Восточные мотивы (1829)
Осенние листья (1831)
Песни сумерек (1835)
Внутренние голоса (1837)
Лучи тени (1840)
Возмездие (1853)
Созерцания (1856)
Песни улиц и лесов (1865)
Грозный год (1872)
Папа (1878)
Революция (1880)
Конец сатаны (1886)
Бог (1891)
Последний сноп

Драматургий

Инес де Кастро (1820)
Кромвель
Марион Делфле (1829)
Эрнани (1829)
Лукреция Борджиа (1833)
Мария Тюдор (1833)
РюиБлоу (1838)

Роман-влак

Ган исландец (1823)
Собор Паржской Богоматери (1831)
Клод Гё (1834)
Труженики моря (1866)
Девяносто третий год (1874)

Шарнымаш

Прижыште Виктор Гюголан пöлклеклалтше музей-пöрт уло.
Эрмитажыште Гюгон памятникше уло. Автор – Лоран Маркет.
Калининград олаште «Виктор Гюго» урем уло.
Тверь олаште «Виктор Гюго» урем уло.
Меркурийыште кратер Гюгон лÿмжым нумалеш.

Музыко театр

1830 «Эрнани» (опер), композитор В.Берлинни.
1836 «Эсмеральда» (опер), композитор И. Бертен.
1851 «Риголетто» (опер), композитор Дж. Верди.
1876 «Анджело» (опер), композитор У. Кюи.
1880 «Джоконда» (опер), композитор А. Понкьелли.
1998 «Нотр-Дам де Пари», (мюзикл), композитор Р. Коччанте.