Чыным мумо сыворотко

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
Тергыме статья

«Чыным мумо сыворотко» — айдемын шылтыме уверым налаш кучылтмо (чӱчкыдынжӧ спцслужбо-влакын) психоактивный вещества-влакын келшык лӱмышт[1][2].

Тыгай йӧн-влакын законло да пайдалыкан улмышт шотышто коктеланаш перна. Южо юрист тыге шона: нуным индырымаш семын але, эн шагалже, осалын да чондымын толашыме семын ончаш лиеш, могайже тӱнямбал права чаралтын[3][4], тыгодымак моло-влак нуным разведке пашалан кучылташ лийме нерген палемдат[1][2].

Действий

«Чыным мумо сывороткын», а чынрак каласаш гын, тиде лӱмлан келшен толшо препарат-влакын действийышт «рӱмбалге омо» але «пеле уш-акыл» манме состояниеш негызлалтын. Тудо наркотикан але алкоголян руштмашлан келшен толеш[5][6], кунамже айдемын уш-акылжым куштылгын эскерен шогаш лиеш. «Чыным мумо сыворотко» йымалне улшо еҥ лушка да тура мутланымашлан ямде лиеш, тидын годым увер-влак дене палдара, йодышлан вашешта, вуйышко мо толмым чыла ойла[1][2].

Шанчыеҥ ден медик-влак тыге пеҥгыдемден ойлат: тыглай алкоголь «чыным мумо сыворотко» семын ыштен кертеш, молан манаш гын ойлымо мутым вуйдорыкын эскерен шогымо моштымашыжым йӧрта[6][1].

Оҥай, ик препаратак тӱрлӧ шӱкалтышым ыштен кертеш: мутлан, южо еҥ-влак препаратым пуртымо тат гыч да тудын пашажым чарныме марте нимомат шарнен огыт керт[1]. Очыни, тидыже еҥ-влакын нерв системыштын тӱрлӧ улмышт дене кылдалтын. Тугай шымлымаш-влак улыт, кушто лапка да кӱкшӧ кӧргӧ ылыжмаш лондеман куголя-влаклан препарат-влакын тӱрлӧ семын действийым ыштымышт палемдалтеш[7].

Историй

«Чыным мумо сыворотко» семын палыме вещества-влакым кучылтмо, шымлыме историй да тиде терминым кучылтмаш 1920-шо ийла тӱҥалтыште тӱҥалеш[8][9][10].

СССР-ыште «Чон почын ойлымо нелылык-влак» да КГБ-н «спецпрепаратше-влак»

Пале: Владимир Наумов, тиде экспериментым шылтыдеак профанацийлан шотлен[11].

Михаил Любимов, советский тӱжвал разведкын Копенгеныште ончычсо резидентше, шарналтен, кузе тудын Великобританийыш командировкыжо годым (1960-шо ийла тӱҥалтыш) «рӱдер» тудын йодмыж почеш тиде элыш «ляпишка» манмым — очыни, мутланышын йылмыжым рудаш полшышо наркотикан веществам — намиен[12].

Пале: Цинёвын санкцийже дене). КГБ-н справкыштыже палемдалтын: «СП» препарат-влакым объект-влакын оперативный пашаеҥ-влак дене тӱрлӧ йӱышым подылмаште ласкан мутланен шинчылтме годым кучылтмо, а варасе кечылаште объект-влак мо нерген мутланымым уэш каласкален кертын огытыл да нунын деке спецпрепаратым кучылтмым тогдаен огытыл[13][14].

Олег Гордиевскийым КГБ-ште тормозым кораҥдыше действиян спецпрепаратым кучылтын йодыштыныт, но препарат лектышым пуэн огыл[15].

КГБ ПГУ-н ончычсо офицерже Александр Кузьминов «Биологический шпионаж» книгаштыже СП-117 препарат нерген каласкален: улмыжым, агент-влакын лояльность манмым тергаш кучылтмым да пайдалыкшым пеҥгыдемден. СП-117-н пушыжо, тамже але тӱсшӧ уке[16][17].

«Амиталан интервью»

Психиатрийыште пациент-влакым «тормоз деч кораҥдаш» (вес семын, кыл ыштымым, врач дене кутыраш ямде улмым кугемдаш[18]) мутизм дене эртыше пужлымаш да диссоциативный манме локтылалтмаш годым «амиталан интервьюм» кучылташ темлалтын (тидланже амобарбитал — барбитурат тӱшкаш пурышо — препарат кучылталтын)[19].

Амобарбиталым кучылтмо шотышто официальный палемдымаш-влак:

  • диагностикан палемдымаш-влак:кататоний, истерикан локтылалтмашлан йола, умылтараш лийдыме мутизм, функциональный ден организический ступорын дифференцровкышт;
  • терапевтикан палемдымаш-влак: диссоциативный манме локтылалтмаш дене кылдалтше пужлымаш (эмганыме деч вара стресс локтылалтмашан черланыше-влакын реакцийышт; истерикан амнезий ден истерикан фуго годым шарнымашым уэш пӧртылтымаш; истерикан локтылалтмаш годым функцийым уэш пӧртылтымаш)[19].

Амобарбиталым кучылтмо деч ончыч пациентлан умылтарыман: препарат лушкыдемаш да мутланаш полша. Периферический манме вӱргорныш натрий амобарбиталын 5 процентан растворжо эркын, 1 мл/мин писылыкым эртыде, пурталтеш; интервьюм нейтральный манме теме гыч тӱҥалыт; шукыж годым пациентлан тудын илышыж гыч палыме фактым ойлат. Кӧргыш йоктарымым латеральный нистагм манме марте але нералтыме марте чарныдеак шуяш кӱлеш[19].

Шуэн огыл натрийын амиталже кофе дене пырля кучылталтын: ондак кофеин раствор пурталтын, а вара, пел шагат гыч — натрийын амиталжын растворжо[18]. Мутлан, натрийын амиталже ден кофеин пырля мияш лийдыме, мутичный манме пациент-влаклан шымлыме шот дене, нине пациент-влак дене варажым эмоциональный кылым ышташ, психотерапийым эртараш кучылталтын[20].

Совет диссидент-влак, тидын шотыштак психиатр С. Глузман ден медик-влак А. Подрабинек ден В. Некипелов, пеҥгыдемден ойленыт: амитал-натрийым совет психиатр-влак «чыным мумо сыворотко» семын кучылт кертыныт. Кызытсе юридический литературыштат тыгак ушештаралтеш: «кофеин-барбитур полшымо дене тормозым кораҥдымаш» йӧн эм дене руштыктарымашке шукташ да следствийлан кӱлеш ойлымым налаш кумдан кучылталтын[21].

Совет диссидент-влакын пашаштышт «амитал интервью»

«Вес семын шонышо-влаклан психиатрий дене полшыкышто» С. Глузман ден В. Буковский «фармакологий» допрос нерген, вес семынже «амитал интервью» нерген ушештареныт. Амитал-натрийым вӱргорныш пуртымаш арака дене руштыктарыме семынак руштыктара; тиде йӧн кӧргӧ куктежтмашым пален налшашлан кучылталтеш да «тормозым кораҥдыме йӧн» маналтеш. «Полшыкын» авторжо-влак палемдат: йӧнын пайдалыкше шагал да шке шонымашетым шылташ полша[22].

А. Подрабинек Бродер темлен, но тыгай модификациян йӧн тӱҥалтыш деч нимо денат ок ойыртемалт. Кузе ончылно каласыме, амитал-кофеин дене тормоз деч кораҥдымаш — диагностике йӧн, терапевтике йӧн семын тудо ок йӧрӧ. Уэш эртарыме инъекций шке цельышкыже огеш шу, молан манаш гын тудын пайдаже чот иземын. Сандене ты йӧн эксперт практикыште, тидын шотыштак суд-эксперт пашаште кучылталтеш. <…> Экспертироватлыме дек тыгай йӧным кучылтыт гын, эсогыл тек мутизм манмын келгытшым пален налаш шонен, тиде следствийын чарыме йӧнжӧ лиеш, молан манаш гын следствийым эртыше еҥын, эше психике шот дене черлылан шотлыдымо да мом ыштымыже шотышто умылыдымо еҥын, кӧргӧ вийже велыш ӧкымлымашым ыштымаш шинчаора коеш. <…> Тидыже ыфнде медицине этикым веле огыл, тыгак уголовно-процессуальный нормым пудыртымо йодыш.

А.Подрабинек тыгак палемден: амитал-кофеин дене тормоз деч кораҥдымаш, тудын палымыже почеш, тидын шотыштак диссидент-влак деке спецпсихбольницылаштат да Сербский лӱмеш Институтыштат кучылталтын. Тиде препаратым психике шот дене таза еҥ-влак деке кучылтмын пайдалыкше нерген йодышым автор ӱчашаш лийшылан шотлен, туге гынат шке семынже шонен: следствий йӧн ден стационар судмедэкспертизым эртарыме йӧн диссидентын невротический состоянийжым тарватен кертыныт, кунам тергалтше еҥ «тормоз деч кораҥдымылан» эн кугун мелын лиеш. Тылеч посна А. Подрабинек тыгай ойым каласен: амитал-кофеин дене тормоз деч кораҥдыме амал дене тыгак моло средства—влакат кучылталт кертыныт — очыни, лизергин кислота деч ышталтше психотомиметике сынан средства-влак[23].

В.Некиплов (образований дене врач) «Ушдымо-влакын институтышт» книгаштыже Сербский лӱмеш Институтышто натрийын бармиталжын инъекцийжым кофеинан индекций дене пырля кучылтмо нерген ушештарышыжла палемда: «тормоз гыч кораҥдыме» годым заключённый-влак шке осал пашашт нерген врач-влаклан следователь-влак деч шукырак каласкаленыт, да пытартышышт, очыни, варажым «тормоз деч кораҥдымын» лектышыже дене тыгак пайдаланеныт. В. Некипелов тормоз деч кораҥдыме йӧным удан — «йырнык процедур», «кугыжанышын личностьым, аралалт кертдыме вуйдорыкым виешлымашыже» семын — акла[24].

Вес эллаште эксперимент-влак

1947 ийыште США-н ВМС-ше агент-влакым йодыштмо да вербоватлыме годым наркотик-влакым кучылтмын пайдалыкшым шымлыме шотышто проектым тӱҥалын. Тудын задачышкыже тыгак у химий вещества-влакым ыштымаш да кучылтмаш пурен. Программе вольык, тыгак еҥ-влак шотыштат лабораторный экспериментым эртарымым пуртен да «Чаттер» проект» лӱмым налын. Тудо пагытыште тыгай экспериментымак ЦРУ шуктен («Блюбёрд», «Артишок» да «МК-Ультра» проект-влак)[25][26].

США ден Великобританийыште наркоанализ кумдан кучылталтын — психоаналитике терапийым, психоанализым вашкерак эртарен колташ пуалтше наркотик средстве-влакым (амиталым, пентоталым да барбитур кислотан моло дериватше-влакым) иквереш кучылтмаш. «Амитал интервью», «пентотал мутланымаш» манме шымлыше-влаклан «чыным мумо сыворотко» маналтмым кучылташ полшен: малтыме эмын ыштыме кӱчык жапыште, нунын шонымаштышт, ушым йомдарыше еҥ дене кыл писын лиеш да «чараклалтмаш» лушка, тидыже психоаналитике терапийлан мелын улшо-влаклан, кузе нуно пеҥгыдемден ойленыт, психотравмироватлыше комплексын кӧргышкыжӧ пураш полшен[27].

Кызытсе кучылтмаш

Российыште

Алексей Пичугинын ойлымыжлан эҥертен, тудын деке спецпрепаратым кучылтмо нерген увертарен («Пичугинын пашаже»).

Александр Литвиненко шке семынже палемден: Иван Рыбкин деке СП-117 спецпрепарат кучылталтын[28].

«Вашингтон пост» газетын журналистше Дэвид Браунын шонымаштыже, «чыным мумо сыворотко уло гынат», тиде факт шолыпышто кодеш[29].

Денис Никандров, РФ СК-н Моско ГСУ начальникын икымше алмаштышыже, Михаил Максименко, РФ-н Следственный комитетшын шкенжын лӱдыкшыдымӧ Тӱҥ управленийжын экс-вуйлатышыже, шотышто спецпрепаратым кучылтмо нерген каласкален[30]:

Максименком иктаж кум арня ончыч ФСБ-ыш кучен наҥгаеныт. Тудлан тушто чайым пуэныт да, очыни, тушко психотропан настам шуралтеныт. Такше, вӱдышкат психотропан настам шуралташ лиеш. Максименко тидын деч вара шке лӱмжым шарнен огыл, нигӧм пален огыл. Тугеже нунылан тудын деч мом-гынат пален налаш кӱлын. Психотропан препарат-влак — нуно вет шергакан улыт. Нуным тыглай гына огыт кучылт. Нуным ФСБ директорын санкцийже дене гына кучылташ лиеш.

Вес эллаште

«Чыным мумо сывороткым» Джеймс Холмс деке тудын ушым шинчыше улмыжым пеҥгыдемдаш кучылташ разрешитлен (но тудын кӧнымыж дене)[31]. 2007 ий тӱҥалтыште тыгак увертаралтын: Мумбайысе полиций серийный пуштедыме шотышто йолам ыштыме-влакым йодыштмо годым пентатолым «чыным мумо сыворотко» семын кучылтмым официально сайлан шотлен. Инъекцийым ыштыме деч вара серийный маньяк ден тудын полышкалышыже нунын пуштмо йоча-влакын кап кодшыштым тойымо верым ончыктеныт[32].

Тыгак ончо

  • Полиграф
  • Е-метр
  • Плетизмограф
  • Ондале мыйым
  • Шояк детектор (телепередаче)

Литератур

Палемдымаш

  1. ↑ РБК (30 идым 2022). Дата обращения: 26 теле 2023.
  2. ↑ РИА Новости (4 теле 2008). Дата обращения: 26 теле 2023.
  3. ↑ Linda M. Keller, 2005, с. 521—612.
  4. ↑ Meir Rinde. Stranger Than Fiction. Is there any truth in truth serums? (англ.). Distillations Magazine (3 теле 2015). Дата обращения: 26 теле 2023.
  5. Business Insider (25 пеледыш 2013). Дата обращения: 26 теле 2023.
  6. ↑ Иносми (1 шыжа 2017). Дата обращения: 26 теле 2023.
  7. ↑ А. В. Швецов, А. И. Вайдо, 2018, с. 8—11.
  8. ↑ Alison Winter, 2005, с. 500—533.
  9. ↑ Alison Winter, 2004, с. 367.
  10. CIA (8 ага 2007). Дата обращения: 26 теле 2023. Архивировано из оригинала 27 идым 2012 года.
  11. Бессмертный барак (9 Марта, 2017). Дата обращения: 26 теле 2023.
  12. Совершенно секретно (30 сӱрем 2009). Дата обращения: 26 теле 2023. Архивировано из оригинала 14 пеледыш 2013 года.
  13. ↑ LSSR KGB susirašinėjimas SSRS KGB dėl spec. priemonės SP-26 pritaikymo ( įvykis Vilniaus gamykloje "Žalgiris") (лит.). KGB veikla Lietuvoje (2 идым 1983). Дата обращения: 26 теле 2023.
  14. ↑ LSSR KGB 6-ojo skyriaus raštas apie spec. priemonių SP-36, SP-108 taikymą tiriant įvykį Vilniaus "Žalgirio" gamykloje (лит.). KGB veikla Lietuvoje (3 ага 1983). Дата обращения: 26 теле 2023.
  15. ↑ А. Г. Шаваев, С. В. Лекарев, 2003, с. 401.
  16. ↑ Alexander Kouzminov, 2006.
  17. Time (10 сӱрем 2013). Дата обращения: 26 теле 2023. Архивировано 11 пеледыш 2016 года.
  18. ↑ 18,0 18,1 В. А. Жмуров, 2016.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Г. И. Каплан, Б. Дж. Садок, 1998.
  20. ↑ А. П. Слободяник, 1966, с. 119—120.
  21. ↑ Е. В. Мищенко, 2015, с. 116—119.
  22. ↑ В. Буковский, С. Глузман, 1975, с. 36—61.
  23. ↑ 23,0 23,1 А. Подрабинек, 1979.
  24. ↑ В. А. Некипелов, 1999.
  25. ↑ Martin A. Lee, Bruce Shlain, 1992.
  26. Department of the Navy. Дата обращения: 26 теле 2023.
  27. ↑ А. П. Слободяник, 1966, с. 36.
  28. Lenta.ru (14 пургыж 2004). Дата обращения: 26 теле 2023.
  29. Вашингтон пост (20 кылме 2006). Дата обращения: 26 теле 2023.
  30. РБК (9 окт 2016). Дата обращения: 26 теле 2023.
  31. New Scientist (13 ӱярня 2013). Дата обращения: 26 теле 2023. Архивировано 13 вӱдшор 2016 года.
  32. The Sydney Morning Herald (6 шорыкйол 2007). Дата обращения: 26 теле 2023.
"https://mhr.ruwiki.ru/w/index.php?title=Чыным_мумо_сыворотко&oldid=352223" гыч налме