Йӱдвел-касвел марий-влак (йӱдв.-касв. мар. йөтнӫмӓл-кӓсвел маревлӓ)
| Йӱдвел-касвел марий-влак | |
|---|---|
| Калык чот | 15 000 еҥ |
| Вераҥдылмаш |
|
| Йылме | северо-западный марийский, русский |
| Религий | православие, марийская традиционная религия |
| Кушко пура |
марийцы горные марийцы |
Йӱдвел-касвел марий-влак (йӱдв.-касв. мар. йөтнӫмӓл-кӓсвел маревлӓ) — ожнысекак Киров кундемын кечывалвел районлаштыже: Яраҥ, Тужа, Кикнур, Санчурск районлаште; Угарман кундемын йӱдвел-эрвел районлаштыже: Тоншай, Тонкин, Шахун, Воскресенск, Краснобак, Шаранге да Воротынск районлаште; Марий Элын Килемар ден Медведево районлажын йӱдвел ужашыштыже марий-влакын этнографий тӱшкашт. Моткоч шукын чот рушаҥыныт да христианыш логалыныт. Тунамак Воскресенск районышто Кугу Юронго села воктене, Тоншай районышто Кугу Ашкат ял воктене да южо моло марий яллаште марий кӱсото-влак аралалт кодыныт. Йӱдвел-касвел марий ӱдырамашын калыкле вургемже. ЯКМ-ын экспозицийже Шонаш лиеш: йӱдвел-касвел марий—влак тугай тӱшка марий улыт, кӧмытым руш-влак верысе Мӓрӹ шкелӱм гыч, олыкмарий-влакын Марий шкелӱмышт дене таҥастарымаште, меря маныныт, олыкмарий-влакше курымсерышлаште тюркла чирмеш гыч лекше черемис семын ончыкталтыныт. Марий йылмын йӱдвел-касвел диалектше олык наречий деч палынак ойыртемалтеш, тиде амаллан кӧра Йошкар-Олаште лукмо марий литературым йӱдвел-касвел марий-влак шагал умылат. 2005 ийыште тиде наречий дене, возыктыш йылмылан негызым ыштен, икымше книгам савыктыме. Угарман кундемысе Шаранге посёлкышто марий тӱвыра рӱдер уло, а Тоншай районышто «Маре вера» Марий юмынйӱла общиным регистрироватлыме. Тылеч посна, Киров кундемын кечывалвел-касвел район тоштерлаште (Яраҥысе краеведений тоштер) да Угарман кундемын йӱдвел районласе тоштерлаште йӱдвел-касвел марий-влакын паша ӱзгарышт да сурткӧргӧ арверышт кумдан ончыкталтыныт. 1927 ийыште Яраҥыште Марий педагогике техникум почылтын. 2022 ий гыч Яраҥыште тылзе еда «Иркӓс» (Эрдене да кастене) руш да йӱдвел-касвел марий йылме дене метериалан увер-аҥар газет савыкталтеш. Йӱдвел-касвел марий-влакын илыме верышт Яраҥ кундем [ончыкташ]Яраҥ кундемысе йӱдвел-касвел марий-влакын илыме верышт Кикнур кундем [ончыкташ]Кикнур кундемысе йӱдвел-касвел марий-влакын илыме верышт Санчурск кундем Тужа кундем [ончыкташ]Тужа кундемысе йӱдвел-касвел марий-влакын илыме верышт Тоншай кундем [ончыкташ]Тоншай кундемысе йӱдвел-касвел марий-влакын илыме верышт Тонкин кундем [ончыкташ]Тонкин кундемысе йӱдвел-касвел марий-влакын илыме верышт Шаранге кундем [ончыкташ]Шаранге кундемысе йӱдвел-касвел марий-влакын илыме верышт Шахун кундем Воскресенск кундем Краснобак кундем Палыме йӱдвел-касвел марий-влак Тужаров, Геннадий Матвеевич (1931-2008) — марий лингвист.[кушеч налме ончыкталтын огыл] Журнакова, Матильда Алексеевна (1905-1980) — шанчызе-ветеринар, икымше марий ӱдырамаш — ветеринар шанче доктор Яндубаев, Сергей Васильевич (1957 шоч.) — марий скульптор.[кушеч налме ончыкталтын огыл] Темерешев, Пётр Иванович (1911-1986) — совет политике пашаеҥ.[кушеч налме ончыкталтын огыл] Тактаров, Олег Николаевич (1967 шоч.) — Российысе спортсмен, акутёр, телевӱдышӧ. Луппов, Анатолий Борисович (1929 шоч.) — марий композитор, икымше марий балетын авторжо.[кушеч налме ончыкталтын огыл] Алмакаев, Пётр Афанасьевич (1916-1998) — совет политике пашаеҥ. Тыгак онч. Вӱтла марий-влак
- ↑ 1 2 3 Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года. Дата обращения: 9 ага 2018. Архивировано 7 шорыкйол 2019 года.