Досталь, Николай Николаевич

РУВИКИ — эрыкан энциклопедий гыч материал
Тергыме статья
Николай Досталь
Nikolay Nikolaevich Dostal.jpg
Шочмо кече 1946 ий 21 ага(1946-05-21)
Шочмо вер Москва, РСФСР, СССР
Колымо кече 2023 ий 18 шорыкйол(2023-01-18) (76 ий)
Гражданлык  СССР →
 Россий
Профессий
кинорежиссёр
сценарист
Награде
Народный артист Российской Федерации Заслуженный деятель искусств Российской Федерации
IMDb ID 0234483

Николай Николаевич Досталь (1946 ий 21 май, Моско, РСФСР, СССР — 2023 ий 18 январь, Моско, Россий) — совет ден россий режиссёр, сценарист да киноактёр.

1997 ийыште Россий Федераций сымыктышын сулло деятельже лӱмым налын, а ийыште — Россий Федерацийын калык артистше лӱмым.

Николай Достальын эн кумдан палыме режиссёр пашаже-влак «Пыл—узьмак» фильм (1990), тудо Россиысе да вес элласе икмыняр наградым налын, «Коля-Пасум лоҥын вончышо» (2005), «Монах ден ия» (2016).

Биографий

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

1946 ий 21 майыште Москошто, кинорежиссёр Николай Владимирович Достальын (1909–1959) да персиянке, Ашхабадысе бахаи общине гыч виолончелистке Джахантаб Алиевна Сарафин (1918–1946) ешыштышт шочын[1]. Николайлан 4 тылзе улмо шодым аваже рак дене колен. Ончыч Николай ден тудын Владимир Досталь шольыжым (вараракше продюсер да кинорежиссёр лийшым) ачажын акаже Нина Владимировна ончен куштен , а 1958 ий гыч — изаваже Наталья Андросова (шочынжо княжна Искандер) — Николай I-ын кугезе-кугезе уныкаже, Романовмыт еш гыч СССР ден совет жап деч варасе Российыште кодшо пытартыш еҥ. Ачаштын колымыж деч вара 1959 ийыште иза-шольылан шефствым Досталь-кугуракын пашам ыштыме «Мосфильмым» вуйлатыше-влак налыныт[2][3][4].

1970 ийыште Николай МГУ-н журналистике факультетшым пытарен, 1972 ийыште — сценарист ден режиссёр-влакын Кӱшыл курсыштым (Георгий Данелиян мастаргудыжо)[2].

1960-шо ийла тӱҥалтыште Досталь «Мосфильм» киностудийыште режиссёрын ассистентшылан пашам ышташ тӱҥалын, вара туштак кокымшо режиссёр лийын, а 1982 ий гыч — шындыше режиссёр лийын[5].

Актёрлык карьер[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Досальын актёрлык карьерже 1964 ийыште тӱҥалын, тунам тудо Борис Балерын «Чеверын, рвезе-влак» повестьше почеш режиссёр Михаил Каликын фильмыштыже Саша Кригерын рольжым модын[6].

1967 ийыште тудо Борис Житковын ойлымашыже-влак почеш Алексей Сахаров ден Александр Светловын войзымо «Теҥызысе ойлымаш-влк» фильмыште ончычсо тореадор испанец Хозе-Марии Дамецын рольжым модын[7].

1970 ийыште Фёдор Филипповын тудын модман «Ӱчым шуктымаш» драмыже лектын[8], а идалык эртымек Виктор Титовын Илья Ильф ден Евгений Петровын произведенийлашт почеш «Кудалыныт трамвайыште Ильф ден Петров» комедийыште тудо Усышкиным, циркысе комиссийын членжым, модын[9]. 1972 ийыште Алексей Сахаровын эше ик фильмыштыже — «Айдеме шке верыштыже» — Досталь кокымшо сынан роль-влак иктыжым модын[10][2].

Режиссёр паша[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

1972 ийыште Николай «Лӱдыкшӧ савыртыш» фильмым ыштыме годым кокымшо режиссёр лийын, а вара 1975 ийыште тудо тиде сын денак «Лийын ок керт!» сӱрет дене пашам ыштен[3].

Шкевуя режиссёрлык дебютшо Николай Достальын «Йӱкшемдымашым да лумым вучыман» (1981) кӱчык метражан сӱрет лийын, тудым Владимир Солоухинын тыгаяк лӱман ойлымашыже почеш войзымо[11][2].

Тылеч вара Досталь 15 сылнешке фильм ден сериалым войзен. 1985 ийыште Анатолий Макаровын повестьше почеш «Аккордеонан еҥ» драмыже лектын (тӱҥ рольлаште Валерий Золотухин, Ирина Алфёрова да Евгений Евстигнеев). Умбакыже тудын фильмже-влак: Михаил Рощинын повестьше почеш «Шура ден Просвирняк» (1987), «Мый тӱрыс шот-радам дене» (1989)[5][3].

Но Российыште да тудын деч ӧрдыжтат палыме режиссёр семын Николай Досталь «Пыл-узьмак» (1990) трагикомедийже лекмеке лийын, тудо ятыр калыкле да тӱнямбал призым налын. 2005 ийыште режиссёр нуно актёр—влак денак тудым умбакыже шуен — «Коля—Пасум лоҥын вончышо» фильмым войза, тудо «Европышко окна» кинофестивальын тӱҥ призшым налын. Тудын моло палыме пашаже-влак: Фазиль Искандерын «О, Марат!» новеллыже почеш «Кугу сексын изи гигантше» (1992) важмалдык мыскара сынан триллер, Михаил Кураевын повестьше почеш «Петя Кава Кугыжанышыш кайыме корнышто» (2009) драме. Досталь тыгак тыгай палыме сериал-влакым войзен: Виктор Проинын «Банде» книга серийлаже почеш «Гражданин начальник» (2001), Эдуард Володарскийын Кугу Отечественный сарыште зарзе штрафник-влакын участвоватлымышт нерген «Штрафат» (2004), Варлам Шаламовын пӱрымашыже нерген тудын «Колымасе ойлымашыже-влак» почеш «Ленинын сугыньжо» коло сериян фильм(2007)[2][1][5][4].

2011 ийыште Досталь «Шелалтмаш» истоический телесериалым войзен, тудо руш историйын ик эн драматический лаштыкшылан — XVII курымышто руш православий черкын шелалтмыжлан, рашрак каласаш гын, черке реформо эртаралте жаплан пӧлеклалтын, тудын деч вара обществе кок лагерьлан шелалтын. Режиссёр тудым кучем ден черке, кучем да калык кокласе вашкыл нерген фильм семын палемден. Тиде фильмыште тудо тыгак продюсер семынат лийын. Николай Достальын пытартыш режиссёр пашаже 2016 ийыште лекше «Монах ден ия» фильм лийы, — тиде монах Иван Семёновичын Легион лӱман ия дене (чынжым гын сымыстарыше вий дене) кучедалмыже нерген фантастический историй[2][1][12]. 2016 ий 29 июньышто тудым 38-ше Москосо Тӱнямбал кинофестивалыште ончыктеныт. Ончышо-влак актёр-влакым чаплын ойыркален налмым палемденыт да тыгак фильм «эн ончыко руш поянлык системым шында да нуным пеш пагален, важмалдык мыскара дене, порын, пӱсӧ уш дене онча» маныныт[13][5][4].

1999 ийыште экраныш Достальын «Россий. ХХ курым. Кучем дек ончалтыш» шуко сериян документальный сериалже лектын, тыште режиссёр СССР-ым ыштыме да тудын шаланыме амалже нерген шонкален[14][1].

Сценарий-влак[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Икмыняр фильмжым Николай Досталь шке сценарийже почеш войзен: «Шура ден Просвирняк», «Кугу сексын изи гигантше», «Полицейский ден вор-влак», «Мыйын тӱрыс шот-радамыште», «Коля-Пасум лоҥын вончышо» да «Шелалтмаш» сериал. Тылеч посна, тудо Михаил Козаковын 2006 ийыште лекше «Осалын сымытсарышке вийже» сериалжын сценаристше-влак кокла гыч иктыже лийын[5].

Профессиональный организацийлаште членлык[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Николай Николаевич Досталь РФ Кинематографист ушемын, Российысе Кинематографий сымыктыш да шанче академийын, тыгак Российысе кинематографий сымыктыш академийын членже лийын[2].

Шке илыш[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Костюм шотышто художнице Елена дене мужыраҥше лийын. Мужырын кок эргышт, Евгений ден Александр, уло, нунат шке илышыштым кинематограф дене кылденыт[3][15].

Колымаш[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Николай Досталь 76 ияш 2023 ий 18 январьыште[16] предстатеольный манме ту рак дене колен[17][18].

Чеверласыме церемоний Москосо ЦКБ-ште 22 январьыште лийын[19]. Новодевичий шӱгарлаш тойымо[20].

Шарныш[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

2016 ийыште «Культура» телеканалыште «Отро-влак» цикл гыч Николай Достальын илышыже ден творчествыжлан пӧлеклыме документальный фильм лектын[2][21].

Фильмографий

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Режиссёр[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

  • 1981 — «йӱкшемдымашым да лумым вучыман»,
  • 1985 — «Аккордеонан айдеме»,
  • 1987 — «Шура ден Просвирняк»,
  • 1989 — «Мыйын тӱрыс шот-радам дене»,
  • 1990 — «Пыл-узьмак»,
  • 1992 — «»Кугу сексын изи гигантше»,
  • 1995 — «Тыгыде ия»,
  • 1997 — «Полицейский ден вор-влак»,
  • 1999 — «Россий. XX курым. Кучем деке ончалтыш»,
  • 2001 — «Гражданин начальник» (ТВ),
  • 2003 — «Стилет» (ТВ),
  • 2004 — «Штрафбат» (ТВ),
  • 2005 — «Коля-Пасум лоҥын вончышо»,
  • 2007 — «Ленинын сугыньжо» (ТВ),
  • 2009 — «Петя Кавасе Кугыжанышыш корнышто»,
  • 2011 — «Шелалтмаш»,
  • 2016 — «Монах ден ия».

Сценарист[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

  • 1987 — «Шура ден Просирняк»,
  • 1989 — «Мыйын тӱрыс шот-радам дене»,
  • 1992 — «Кугу сексын изи гигантше»,
  • 1997 — «Полицейский ден вор-влак»,
  • 2005 — «Коля-Пасум лоҥын вончышо»,
  • 2006 — «Осалын сымыстарымыже».

Актёр[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

  • 1964 — «Чеверын, рвезе-влак» — Саша Кригер,
  • 1967 — «Теҥызысе ойлымаш—влак» — Хозе-Мария Дамец,
  • 1970 — «Ӱчым шуктымаш» — Резо,
  • 1971 — «Кудалыныт трамвайыште Ильф ден Петров» — циркыште комиссийын членже,
  • 1972 — «Айдеме шке верыштыже» — Юра, студент-архитектор.

Кокымшо режиссёр[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

  • 1975 — «Лийын ок керт!»,
  • 1972 — «Лӱдыкшӧ савыртыш»[22].

Шотлымаш да суаптарымаш

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  • 1991 — «Кинотавр». «Чылалан фильм ден ойырымо еҥ-влаклан кино коклаште чаракым шалатымылан» приз — «Пыл-узьмак»[23];
  • 1991 — Локарносо кинофестиваль. Ший леопард приз — «Пыл-узьмак»[2][23];
  • 1991 — Локарносо кинофестиваль. Экуменический манме жюрин призше — «Пыл-узьмак»[24];
  • 1991 — Локарносо кинофестиваль. ФИПРЕССИ-н призше (Кинопрессын Тӱнямбал ассоциацийже — «Пыл-узьмак»[24];
  • 1991 — Локарносо кинофестиваль. C.I.C.A.E. приз (Киносымыктышын Тӱнямбал конфедерацийже) — «Пыл-узьмак»[24];
  • 1991 — Европысо кинон кокымшо Тӱнямбалысе кинофестивальже (Франций, Ля Боль ола). Гран при — «Пыл-узьмак»[23];
  • 1992 — «Шӧртньӧ шорык» Россий кинопрессын «Идалыкысе почмаш» призше — «Пыл-узьмак»[24];
  • 1997 — Россий Федераций сымыктышын сулло пашаеҥже лӱм[25];
  • 2005 — «Телевизионный сылнешке сериал» номинацийыште «ТЭФИ» — «Штрафат»[26];
  • 2005 — «Россий кино Виват» 13-шо Кинофестиваль (Санкт-Петербург) Эн сай телевизионный фильм — «Штрафат»[26];
  • 2005 — «Кино ден телевиденийын 10 Фестивальже» эн сай телесериаллан (Швейцарий, Женева ола) — «Штрафат»[26];
  • 2005 — «Ю. Н. Озеров лӱмеш сарзе кинон Тӱнямбал фестивальже» (Чебоксар ола) «Шӧртньӧ керде» Эн сай телесериаллан «Шӧртньӧ керде» приз — «Штрафат»[26];
  • 2005 — «Тиде Сеҥымаш кече» Москосо тӱнямбал телевизионно-театральный фестиваль Эн сай телесериаллан приз — «Штрафат»[26];
  • 2005 — «Шӧртньӧ ладья» — «Европышко окна» кинофестивалыште модмо эн сай фильмлан — «Коля—Пасум лоҥын вончышо» кинофестивалыште[24];
  • 2005 — «Россий, шыргыжал» кинофестиваль. Тӱҥ приз — «Коля-Пасум лоҥын вончышо»[24];
  • 2007 — Моско олан сымыктыш аланыште 2007 ийысе премийже — «Коля—Пасум лоҥын вончышо»[5];
  • 2007 — «Телевизионный сылнешке сериал» номинацийыште ТЭФИ — «Ленинын сугыньжо»[5];
  • 2008 — Россий Федерацийын Калык артистше лӱм[2][27];
  • 2008 — «Телевизионный кинематограф сымыктышыште шумо усталык сеҥымашлан» «Ника» Академий Каҥашын лӱмын ыштыме призше — «Ленинын сугыньжо»[28];
  • 2008 — Эн сай телевизионный сериаллан (10 утла серий) «Шӧртньӧ пӱркыт» премий — «Ленинын сугыньжо»[2];
  • 2009 — 31-ше Москосо тӱнямбал кинофестиваль. «Шӧртньӧ Шнуй Георгий» Гран при — «Петя Кавасе Кугыжанышыш корнышто»[29];
  • 2012 — «Телевизионный кинематограф сымыктышыште шумо усталык сеҥымашлан» «Ника» Академий Каҥашын лӱмын ыштыме призше — «Шелалтмаш» фильмлан[2];
  • 2016 — 38-ше Москосо Тӱнямбал Кинофестиваль. Российысе Киноклуб-влак федерацийын призше. Рейтинган йӱклымаш почеш Россий программе-влакын эн сай фильмышт — «Монах ден ия»[24];
  • 2016 — «Вече» историй кино дене кинофестиваль (Пеш Кугу Новгород) Гран при — «Монах ден ия»[24];
  • 2016 — «Покро» 14-ше Кинофестиваль (Киев ола) Гран при — «Монах ден ия»[24];
  • 2016 — Украин Православий Черкын Шн. Николай Чудотворец орденже[5];
  • 2017 — «Российысе кино Виват» 25-ше Кинофестиваль» (Санкт-Петербург) Режиссурылан приз — «Монах ден ия»[2];
  • 2017 — «Вашлиймаш» Сретенскысе 12-шо Тӱнямбал православий кинофестиваль (Обнинск ола) Гран при — «Монах ден ия»[24].

Тыгак ончо

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]

Палемдымаш

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
  1. ↑ 1 2 3 4 Соболева А. Новый проект Досталя. Роскультура.ru (19 кылме 2009). Дата обращения: 8 шорыкйол 2024. Архивировано 31 шорыкйол 2022 года.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Федосеев Л. Биография Николая Досталя. ТАСС (19 шорыкйол 2023). Дата обращения: 8 шорыкйол 2023.
  3. ↑ 1 2 3 4 Николай Досталь. 24smi.org. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  4. ↑ 1 2 3 Николай Досталь: «Кино может изменить отношение человека к жизни». Культура.РФ. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  5. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Биография Николая Досталя. РИА Новости (19 шорыкйол 2023). Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  6. ↑ До свидания, мальчики (1964). Кинопоиск. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  7. ↑ Морские рассказы (1967). Кинопоиск. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  8. ↑ Расплата (1970). Кинопоиск. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  9. ↑ Ехали в трамвае Ильф и Петров (1971). Кинопоиск. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  10. ↑ Человек на своём месте (1972). Кинопоиск. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  11. ↑ Ожидаются похолодание и снег (1981). Кинопоиск. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  12. ↑ Довгер М. Николай Досталь: «Любовь сильнее бесов». kino-teatr.ru (11 идым 2016). Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  13. ↑ Бойцова А. Николай Досталь: «Проекты рождаются независимо от каких-то пожеланий». kino-teatr.ru (30 пеледыш 2016). Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  14. ↑ Россия. ХХ век. Взгляд на власть (сериал 1999). Кинопоиск. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  15. ↑ Николай Досталь: как сложилась жизнь знаменитого актёра и режиссёра. ren.tv (19 шорыкйол 2023). Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  16. ↑ Умер режиссёр Николай Досталь. Коммерсантъ (19 шорыкйол 2023). Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  17. ↑ Названа причина смерти режиссера Досталя. Известия (19 шорыкйол 2023). Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  18. ↑ Джей А. Что стало причиной смерти режиссера Николая Досталя? Аргументы и факты (19 шорыкйол 2023). Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  19. ↑ В Москве простились с режиссёром Николаем Досталем. ntv.ru (22 шорыкйол 2023). Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  20. ↑ Досталь Николай Николаевич, 21.05.1946-18.01.2023. «Где дремлют мёртвые». Дата обращения: 8 шорыкйол 2024. Архивировано 8 ӱярня 2023 года.
  21. ↑ Острова Николай Досталь. YaomTV.ru. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  22. ↑ Nikolay Dostal(1946-2023). IMDb. Дата обращения: 9 пургыж 2024.
  23. ↑ 1 2 3 Умер Николай Досталь. Вот 6 главных фильмов и сериалов режиссера. С ними он вошел в историю российского кино. РБК (19 шорыкйол 2023). Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  24. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Досталь Николай Николаевич. ФедералПресс. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  25. ↑ Указ Президента РФ от 02.08.1997 № 818. kremlin.ru. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024. Архивировано из оригинала 7 кылме 2017 года.
  26. ↑ 1 2 3 4 5 Победители «ТЭФИ-2005» — «Лица». ТЭФИ. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024. Архивировано из оригинала 2 шорыкйол 2016 года.
  27. ↑ Указ Президента РФ от 17.11.2008 № 1614. kremlin.ru. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024. Архивировано 22 идым 2020 года.
  28. ↑ Награды / Николай Досталь. Кинопоиск. Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.
  29. ↑ Ушел из жизни советский и российский кинорежиссер Николай Досталь. Мосфильм (19 шорыкйол 2023). Дата обращения: 8 шорыкйол 2024.

Кылвер-влак

[тӧрлаташ | вики-текстым тӧрлаташ]
"https://mhr.ruwiki.ru/w/index.php?title=Досталь,_Николай_Николаевич&oldid=514492" гыч налме